Hazal Yalın
Bu haftanın seçkisi büsbütün sarsıntıyla ilgili. Bunların ikisi, Suriye’ye batı yaptırımlarının sarsıntıya karşın devam ettiğini vurguluyor. Öbürleri, zelzelenin Türkiye-Rusya bağlarındaki muhtemel sonuçlarını ele alıyor. Yorumlarda bir baş karışıklığı, hiç değilse belirsizlik okurun dikkatini çabucak çekecektir. Düğüm noktası, RFKP MK Sekreteri Sergey Obuhov’un yorumunda: bağımsızlıkçı değil İslamcı-Amerikancı bir güç olarak kabul edilen muhalefetin Karadeniz Boğazları üzerinde uygulayabileceği siyasetten duyulan telaş.
‘Batı, Suriye’ye yardımı reddediyor’
Uluslararası toplum, Türkiye’nin güneyi ile Suriye’nin kuzeyi ortasında bulunan bölgeleri yıkan 6 Şubat sarsıntısından sonra Türkiye’nin yardım davetine faal formda karşılık verdi. Fakat çoğunluk, Washington’da kabul edilen “Sezar kanununu” ihlal etmek kaygısıyla, Şam’ın emsal ricasını görmezden gelmeyi tercih etti.
Kanun ABD tarafından 2019’da kabul edilmişti. Kanuna nazaran Amerikan idaresi, Rusya ve İran tarafından desteklenen Suriye hükümetine direkt yahut dolaylı yardımda bulunan örgüt ve bireylere karşı kendi mülahazasıyla yaptırımlar getirebilir. Ve artık, batı ülkelerinin Washington’un gözünden düşmek istemeyen hükümetleri, zelzelenin yaklaşık 2.500 can aldığı, 3.500’den çok insanı sakat bıraktığı ve 3 binden çok meskeni yıktığı ülkeye yardım göndermeyi reddediyorlar. Yüzlerce Suriyeliden ise hâlâ haber alınamıyor. … (O. Lebedeva / Pravda.RU, 10 Şubat)
‘Ekonomik krizin nedeni başarısız iktisat siyaseti’
… Türkiye’de sarsıntı, cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine fazla bir vakit kalmamışken gerçekleşti. Seçimlerin mayıs ayında yapılması planlanıyor. Erdoğan’ın popülaritesi daha felaketten evvel düşmüştü, bu sebepsiz de değildi: Türkiye önemli bir hayat pahalılığı kriziyle karşılaşmıştı. İktisatçılara nazaran bunun nedeni dünyadaki çalkantıdan çok Türkiyeli yetkililerin ve Merkez Bankası’nın pek de ehil olmayan iktisat siyasetiydi.
Görünen o ki yaşananlar nedeniyle yetkililere yönelik aleni suçlamalara bir orta verdirmeliydi, lakin Türkiye’de muhalefet zelzeleden dolayı cumhurbaşkanını eleştirmekten geri kalmadı. … (İ. Litomin, İ. Şekoyan / İzvestiya, 9 Şubat)
‘Suriye’de durum daha zor’
… Dünya Sıhhat Örgütü’nün datalarına nazaran Türkiye’de ve Suriye’de felaket bölgesinde 23 milyon insan yaşıyor, bunların 1,4 milyonu çocuk. Memleketler arası örgütler yardım çanlarını çalıyor. En kıymetli soru, kaynakların bütün muhtaçlık sahiplerine yetip yetmeyeceği.
Salı günü Milletlerarası Kızıl Haç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu, memleketler arası toplumu sarsıntı sonucu ziyan görenlere 200 milyon İsviçre frangı (yaklaşık 216 milyon dolar) yardım ayırmaya çağırdı. Erdoğan’ın dediğine nazaran Türkiye’ye 70 ülke ve 14 tertipten yardım teklif edildi, ancak Suriye’de durum daha güç. Suriye’ye Rusya, İran, Afganistan, Ermenistan ve Arap ülkeleri yardıma koştular. Bununla birlikte Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’la görüşmeyi yıllardır reddeden kimi önderler de kendilerini aştılar. Örneğin Mısır Devlet Lideri Sisi, Suriye başkanını birinci kere aradı ve trajediden dolayı taziyelerini bildirdi. Lakin Avrupa Kurulu temsilcisi Balazs Ujvari, AB’nin Suriye’ye yardım göndermeyeceğini, zira Şam’dan talep gelmediğini söyledi. Almanya, Esad’la direkt iş yapmamak için, Suriyelilere yardım için Malta International isimli STÖ’ye 1 milyon avro ayrıldığını açıkladı. … (M. Belenkaya, K. Krivoşeyev / Kommersant, 7 Şubat)
‘Seçimler ileri bir tarihe ertelenir’
Moskova’daki yetkililer, Türkiye’de 6 Şubat’ta meydana gelen yıkıcı sarsıntının, bu ülkede bir doğalgaz ‘hub’ı projesinin gerçekleşme müddetini etkileyebileceğini kabul ediyorlar. Kremlin Basın Sekreteri Dmitriy Peskov 9 Şubat’ta gazetecilere şöyle dedi: “Elbette bu artık Türkiye Cumhuriyeti için bir öncelik olamaz. Buna anlayışla yaklaşıyoruz. Münasebetiyle vakitte bir öteleme olabilir… Süreç biraz ötelenebilir, lakin esasen planların gerçekleşmesini etkilemez.” …
Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü’nden Amur Gaciyev şu görüşte:
“Çok sayıda kurban ve yaralıya neden olan bu dehşetli zelzele elbette Türkiye’nin planlarını etkiledi. … Lakin Ankara doğalgaz hub’ıyla son derece ilgili, çünkü mavi yakıtın transitinden diğer doğalgaz fiyatlarının ve yeni alanlar ve yeni bir tedarik yolunun belirlenmesi kelam konusu. Ve bunu yalnızca Rusya değil öbür üreticiler de (Azerbaycan, Katar) kullanabilir. Şubat ayında İstanbul Doğalgaz Forumu planlanıyordu, burada tedarikçiler kadar tüketiciler de bulunacaktı ve gündemi bu soruları kapsayacaktı, lakin doğal afet yüzünden büyük olasılıkla ertelenecektir. Ancak forumu iptal etmeyeceklerdir. … Cumhurbaşkanlığı seçimleri faktörü projenin perspektiflerine tesir etmez, zira, mevcut kurallar dikkate alındığında seçim günü büyük ihtimal ileriki bir tarihe ertelenecek. …” (Y. Niktovenko / Argumentı i Faktı, 9 Şubat)
‘Boğazları denetim eden Amerikan kukla seçkini?’
Sosyal Çatışmaların Tahlil Merkezi Lideri Oleg İvanov şu görüşte:
“Genel olarak Erdoğan’ın konumu hayli güçlü, bununla birlikte Türkiye’de yalnızca İstanbul belediye liderini alsanız bile güçlü bir muhalefet var. Bu noktada her şey, sarsıntının sosyoekonomik sonuçlarını Türkiyeli yetkililerin ne kadar tesirli ve süratli önleyebileceklerine bağlı. … Dünyanın bütün ülkelerinde trajik olaylar olduğunda halk krizin sonuçlarını aşmak gayesiyle iktidarın etrafında konsolide olur. Türkiye’nin, iktidarın toplum tarafından üstün algılandığı ataerkil İslami bir ülke olduğunu dikkate alırsak, bence Erdoğan sonuçta durumunu daha da güçlendirecek, bugünkü felaketin sonuçlarının üstesinden gelinmesi sonucunda iktidarı ve toplumu konsolide edecektir. Zira bu sonuçlarla tesirli çaba kaynaklarına muhalefet değil mevcut iktidar sahip. Ayrıyeten Türkiye’de yetkililerin elindeki kaynakların kullanımında verimlilik derecesi büsbütün göz gerisi edilmemelidir.”
Rusya Federasyonu Komünist Partisi MK Sekreteri, iktisatçı Sergey Obuhov ise şöyle diyor:
“Doğal ki bu büyüklükteki bir doğal afetin kaçınılmaz olarak memleketler arası siyasi-ekonomik arenada da yansımaları olacaktır. Hindistan’la birlikte Türkler de, Ukrayna’daki çatışmayı dikkate alırsak mevcut milletlerarası durumdan en çok iktisadi yarar sağlayanlardan biri. Burada pek çok şey, Türkiye’ye memleketler arası yardımın nasıl ve ne derece faal bir formda ulaşacağına, keza jeopolitik muhaliflerinin Türkiye’nin dış finans kaynaklarındaki acil muhtaçlıkları göz önüne alınarak nasıl davranacaklarına bağlı. Türkiye iktisadının global modele entegrasyonunu göz önüne alırsak, bu dış ekonomik istikamette Erdoğan’a yapılacak milletlerarası baskı ihtimalini de dikkate almak gerek. … Bu noktada şahsen, Rusya için öncelikle risklerde bir artış ihtimali mülahaza ediyorum. Birincisi, rakipler kesinlikle ki Türkiye’nin marjın aslan hissesini aldığı hububat mutabakatındaki rolünü engelleme uğraşlarına devam edeceklerdir. Dünya doğalgaz pazarında da tıpkı durum ortaya çıkabilir, keza Rusya’ya karşı yaptırımların ve Türkiye üzerinden yapılan bütün milletlerarası ithalat ve ihracatın etrafından dolanma alanında da o denli. Ancak en büyük tehlike şu: Erdoğan beklenmedik ve şiddetli bir sarsıntının akabinde… tarihini şahsen kendisinin öne çektiği seçimleri tekrar de kaybederse ne olur? Bu durumda Türkiye’de iktidara İslamcı görüşteki Amerikan yanlısı güçler gelecek. Bununla karşılaştırıldığında, bizim iktisatçıların sepetlerine fazladan milyarlar doldurmasından elde edilecek iktisadi avantajlar ayçiçeği çekirdeği üzere görünecek. Bizim Maliye Bakanlığı bu çeşit kategorilerle düşünebilir, siyasetçiler ise biraz daha ileriye bakmalı. … Bu durumda güney kanadımızda Bulgaristan ve Romanya’ya ek olarak oldukça güçlü bir Amerikan kukla seçkiniyle daha karşılaşacağız. Bu seçkinin Karadeniz Boğazları üzerinde tam bir denetim sağlayabileceğini dikkate alırsak, sonuçta ne cins meyveler alacağımızı kestirim etmek güç değil; geri kalan her şey, bunlarla karşılaştırıldığında çiçek kabilinden görünecektir.” (A. Zaharçenko / Svobodnaya Pressa, 9 Şubat)