ABD, istihbarat hedefli olduğundan şüphelendiği balonu karasuları üzerinde vurarak düşürdü. Balonun sivil gayeli ve meteorolojik araştırma için kullanıldığını savunan Çin ise düşürülmesini protesto etti.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın 5-6 Şubat’ta Pekin’e yapmayı planladığı ziyareti ertelemesine yol açan balon krizi, Washington’ın güç kullanma atağıyla tırmanmayı sürdürdü.
Çin’in hava aracının sivil hedefli bir meteoroloji balonu olduğunu, hava kaideleri nedeniyle sürüklenerek rotasından çıktığını, denetim kabiliyeti hudutlu olduğu için “zorlayıcı sebeplerle” ABD hava alanına girdiğini açıklaması tansiyonu gidermezken, iki ülke ortasında güvensizliği gözler önüne serdi.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), 2 Şubat’ta Çin’e ilişkin olduğu tez edilen yüksek irtifa istihbarat balonunun ABD ana kıtası üzerinde uçuş yaptığını ve Amerikan ordusunun balonu takip ettiğini açıkladı.
Balonun, Montana eyaletinde ortalarında uzun menzilli füze depolarının olduğu kimi hassas askeri tesislerin üzerinden geçtiğini bildiren savunma yetkilileri, balonu, kesimlerin düşebileceği yerlerde güvenlik sorunu yaratabileceği için düşürmeyi tercih etmediklerini lakin müdahale seçeneğini gizli tuttuklarını vurguladı.
Yetkililer, ABD Lideri Joe Biden’ın mevzuyla ilgili bilgilendirildiğini, Savunma Bakanı Llyod Austin’in üst seviye kumandanlarla mevzuyu görüştüğünü kaydetti.
Çin’e ilişkin istihbarat balonlarının, ABD hava alanında tespit edilmesinin birinci olmadığını, son yıllarda benzerlerine rastlandığını tabir eden yetkililer, Pekin Büyükelçiliği kanalıyla Çinli muhataplarını sorunun ciddiyeti konusunda uyardıklarını bildirdi.
Ancak gün içinde Dışişleri Bakanı Blinken’ın sorun nedeniyle 5-6 Şubat’ta Pekin’e yapacağı ziyareti erteleyeceğine ait duyumların akabinde Bakanlık, gün içinde yeni yazılı açıklama yaparak balonun Çin’e ilişkin olduğunu kabul etti.
Açıklamada, balonun Çin’e ilişkin sivil bir hava aracı olduğu, meteorolojik araştırma için kullanıldığı, rüzgarlarla sürüklenerek kazara ABD hava alanına girdiği belirtildi.
Açıklamada, Çinli yetkililerin, “zorlayıcı sebeplerden” kaynaklanan beklenmedik sorunun çözülmesi için ABD tarafıyla yakın bağlantısı sürdüreceği kaydedildi.
Çin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, balonun ABD hava alanına girmesinin niyet edilmediğini vurgulamak için 2 defa “fors majör” (zorlayıcı/mücbir sebepler) sözünü kullanması dikkati çekti.
Sözleşme hukukunda, tarafların kendi iradeleri ve denetimleri dışında oluşan kaideler altında mutabakatların tek yahut çift taraflı feshedilmesini gerektirecek zorlayıcı sebepleri açıklayan koşulları tabir eden Fransızca kökenli “fors majör”; savaş, salgın, doğal afet üzere tarafların denetiminde olmayan faktörleri tanımlamak için kullanılıyor.
Çin’in ABD hava alanında tespit edilen yüksek irtifalı balonunun bir meteoroloji balonu olduğu ve hava şartlarından dolayı sürüklendiği açıklaması, Pentagon’u tatmin etmedi.
Ryder, balonun 60 bin fit irtifada ABD’nin iç bölümleri üzerinde uçmaya devam ettiğini, ABD ile Kanada’nın ortak Kuzey Amerika Hava Savunma Komutanlığının (NORAD) aracı izlediğini tabir etti.
Balonun rastgele bir fizikî tehdit teşkil etmediğini anlatan Tuğgeneral Ryder, aracın hareket kabiliyetine sahip olduğunu vurguladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Çin’e ilişkin “gözetleme balonunun” ABD hava alanında tespit edilmesinin akabinde Bakan Blinken’ın 5-6 Şubat’ta Pekin’de yapmayı planladığı ziyaretin iptal edildiğini bildirdi.
Dışişleri yetkilileri, Çin’in özür beyanını not ettiklerini fakat balonun hava alanında bulunmasının ABD’nin egemenliğini ve memleketler arası hukuku ihlal ettiğini belirterek, kurumlar ortasında ve Kongre ile yapılan istişareler sonucunda Blinken’ın Çin’e seyahat etmesi için şartların uygun olmadığı sonucuna varıldığını aktardı.
Yetkililer, Bakan Blinken ve Müsteşar Yardımcısı Wendy Sherman’ın ziyareti erteleme kararını Washington’daki üst seviye Çinli yetkililere ilettiğini kaydetti.
Koşullar müsaade verdiğinde Pekin’i ziyaret etmeyi planladığını, ABD’nin balon krizine ve öbür meseleleri tartışmak için Çin ile bağlantı sınırlarını açık tutmayı istediğini vurgulayan Blinken, şunları kaydetti:
Biden’ın kelamlarının akabinde balonun düşürülmesi için hazırlıklar yapılmaya başlandı.
FAA ayrıyeten Kuzey ve Güney Carolina kıyı şeridi üzerindeki hava alanının da uçuşa kapatıldığını duyurdu.
ABD semalarındaki Çin “casus balonu”, Amerikan karasularında Atlantik okyanusu üzerine çıktığında Amerikan ordusuna ilişkin jet uçaklar tarafından vurularak düşürüldü.
ABD basınında yer alan haberlerde F-22 savaş uçağından ateşlenen “AIM-9X Sidewinder” tipi füzenin balonu vurduğu bildirildi. Vurulan balonun havada patladığını ve balona bağlı donanımların düştüğünü gösteren görüntüler toplumsal medyada yayıldı.
ABD Lideri Joe Biden, 1 Şubat’ta balonun varlığıyla ilgili birinci kere bilgilendirildiğinde, mümkün olan en kısa müddette düşürülmesi için talimat verdiğini lakin kimseye ziyan vermemek için uygun vakti beklediklerini söyledi.
“Üç okul servisi otobüsü büyüklüğünde” olduğu ve 60 bin fit yükseklikte uçtuğu belirtilen balondan geriye kalan enkazın toplanması çalışmalarının devam ettiği bildirildi.
Çin, ABD’nin istihbarat maksatlı olduğundan şüphelendiği Çin’e ilişkin yüksek irtifa balonunu düşürmesini protesto etti.
Çin tarafının, Washington’ı, hava aracının sivil emelli olduğu, zorlayıcı sebeplerle Amerikan hava alanına girmesinin büsbütün tesadüf yapıtı olduğu konusunda bilgilendirdiği ve problemin sakin, profesyonel ve itidalli halde ele alınmasını açıkça talep ettiği vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:
Açıklamada, Çin’in, olaydan ziyan gören şirket ve kurumlarının legal haklarını ve çıkarlarını koruyacağı ve gerekli yansıları verme hakkını gizli tuttuğu belirtildi.
Krizin iki ülke ortasındaki jeo-stratejik ve ekonomik rekabetten kaynaklanan tansiyonları daha fazla derinleştireceği kestirim ediliyor.