ABD merkezli STK’lar, 2023 Türkiye seçimlerine gözünü dikti. ABD’nin çıkarlarıyla uyumlu fikirleri savunacak aktivistleri yetiştirmek için projeler üretme çabasında olan STK’lar gazeteciler ve vatandaşlardan oluşan lokal haber ağlarında “seçim haberciliği/gözlemciliği” yaptırıyor ve Anadolu’da, siyasi içerikli konferans ve programlar düzenleyerek gençleri gaye alıyor.
Ulusal Demokrasi Vakfı (NED), Ulusal Demokrasi Enstitüsü (NDI) ve Atlas Network isimli STK’ların finansal takviye sağladığı mahallî kimi medya kuruluşları, seçimlere yönelik ülke çapında faaliyet yürütmektedir.
Son bir yıllık periyotta, belirtilen STK’lardan yaklaşık 90.000 ABD Doları para aktarılan bu medya kuruluşları, Türkiye’deki 2023 seçimleri kapsamında;
• Gazeteciler ve vatandaşlardan oluşan mahallî haber ağı kurarak “seçim haberciliği/gözlemciliği” yaptırmaktadır.
• Gençlere yönelik Anadolu’da, siyasi içerikli konferans ve programlar düzenlemektedir.
Seçim güvenliği açısından değerlendirildiğinde; ABD’nin, ilgili STK’lar üzerinden lokal medya kuruluşlarının projelerini finansal ve fikri açıdan desteklediği, bu yolla kamuoyunu ve seçmenin siyasi tercihlerini yönlendirmeyi amaçladığı görülmektedir.
STK’lar Hakkında Bilgiler
Ulusal Demokrasi Vakfı (NED): Bütçesi ABD Kongresince sağlanan Ulusal Demokrasi Vakfı (NED), Türkiye’deki faaliyetlerinde Ulusal Demokrasi Enstitüsü (NDI) üzere kurumları aracı olarak kullanmaktadır.
Ulusal Demokrasi Enstitüsü (NDI): ABD’deki Demokrat Parti siyasetleri doğrultusunda faaliyet yürüten Ulusal Demokrasi Enstitüsü (NDI)’nün Türkiye Ofisi, STK’lar ve mahallî idareler ile eğitim programları düzenlemektedir.
Atlas Network: ABD merkezli olarak 1981 yılında kurulan Atlas Network (Atlas İktisat Araştırmaları Merkezi) işbirliği içinde olduğu kurum/kuruluşlara hibe takviyesi sağlayan ve eğitimler veren bir sivil toplum kuruluşudur.
• daktilo84.com Dijital Medya Platformu
Daktilo84.com internet sitesi 2019 mahallî seçimleri öncesinde 31.01.2019’da faaliyete geçmiştir. Siteye, 1984’te Der Spiegel Mecmuasına sızdırılan, Doğu Almanya’da Hükümetin kayıt altına almadığı bir daktilo ile yazılmış metne atıfla otoriter idarelere gönderme yapılarak “daktilo1984” ismi verilmiştir. Platformun ürettiği içerikler etnik hususlar, ferdi özgürlükler ve şimdiki politik gelişmeler yüklü olup Hükümet eleştirisi ekseninde liberalizm vurgusu ön plana çıkartılmaktadır.
Fon Tespistleri: Platforma son bir yıllık devirde (01.01.2022-20.01.2023);
• Avrupa Kurulu bünyesinde 2013 yılında kurulan ve Avrupa Kurulu tarafından fon sağlanan European Endowment for Democracy (Avrupa Demokrasi Vakfı) 72.488 Euro,
• Hollanda/Lahey’de 2008’de kurulan ve iklim değişikliğini azaltma stratejileri üzerine fon sağlayan Stichting European Climate (Avrupa İklim Vakfı) tarafından yaklaşık 69.557 Euro,
• ABD merkezli The Atlas Economic Research tarafından 13.929 ABD Doları, fiyatında para transferi yapıldığı tespit edilmiştir.
• DOKUZ8 Haber Dijital Medya Platformu
İstanbul merkezli faaliyet gösteren Dokuz8haber isimli internet platformu kendisini yurttaş haberciliği yapan mahallî medya odaklı haber platformu olarak tanımlamaktadır.
Dokuz8Haber medya ve habercilik şirketinin yayın sahibi Medya Araştırmaları Derneği İktisadi İşletmesi’dir (MEDAR). Platform, dokuz8haber.net internet sitesine bağlı 2014’te açılan @dokuz8haber Twitter hesabı, eğitim ve araştırma alanında faaliyet göstermek üzere Ekim 2021’de kurulan dokuz8akademi.net/@dokuz8akademi ve görüntü haberler, canlı yayınlar ve podcastler için Kasım 2013’de açılan @dokuz8tv ile faaliyetlerini sürdürmektedir.
Güncel faaliyetleri ile alakalı;
• Dokuz8Haber Akademi olarak bir müddettir “Seçim 2023 Lokal Medya Uyum Toplantıları” gerçekleştirdikleri,
• 15.11.2022’de, İzmir’de, İz Gazetesi ve Ege Kent Kurulları Birliği’nin ortak düzenlediği 30’un üzerinde lokal gazetecinin katıldığı “Seçim İzleme Uyum Toplantısı” yaptıkları, bu toplantı sonucunda “Ege Seçim İzleme Bölge Ağının” faaliyete geçirildiği,
• Mayıs 2023’e kadar 973 ilçede en az 150-200 mahallî gazeteciden oluşacak “Seçim İzleme Ağının” tam olarak fonksiyonel hale getirileceği, tarafında bilgiler bulunmaktadır.
Fon Tespitleri: DOKUZ8 Haber Dijital Medya Platformunu bünyesinde barındıran MEDAR’a son bir yıllık periyotta (01.01.2022- 20.01.2023);
• ABD merkezli Ulusal Demokrasi Vakfı tarafından 46.000 ABD Doları,
• ABD merkezli Ulusal Demokrasi Enstitüsü tarafından 30.859 ABD Doları,
• ABD merkezli Ortadoğu Enstitüsü (Middle East Institute) tarafından 4.970 ABD Doları, fiyatında para transferi yapıldığı tespit edilmiştir.
ABD’li STK’ların fon takviyesi sağladığı mahallî medya kuruluşları tarafından seçimler konusunda yürütülen faaliyetlerin ayrıntıları şu formdadır;
Dokuz8haber internet platformunun ABD merkezli Ulusal Demokrasi Enstitüsü (NDI), Daktilo1984 internet platformu ve Toplumsal İklim Derneği ile ortaklaşa yürüttüğü projede Kasım 2022 – Haziran 2023 periyodunda 8 kentte (Samsun, Mersin, Denizli, Diyarbakır, Ankara, İzmir, İstanbul ve Eskişehir) siyasi parti üyelikleri bulunan gençlere medya hassaslığı, gazetecilik, toplumsal medya bahis başlıklarında eğitim verilmesi planlanmaktadır.
Söz konusu vilayetlerde 100’er iştirakçi ile gerçekleşecek eğitimler sonrasında Ocak 2023’te düzenlenecek Gençlik Forumu için her vilayetten 20 genç iştirakçi belirlenecektir.
Platforma proje için ayrılan bütçenin mühletinin 19.02.2023’te dolacağı, dokuz8haber yöneticilerinin NDI’ın birinci eğitim aktifliğini beğenmesi halinde Şubat-Mayıs 2023 periyodunda platforma tekrar kaynak sağlayacağı beklentisinde oldukları öğrenilmiştir.
Daktilo 1984, proje kapsamında gençlere sunulmak üzere el broşürleri hazırlamaktadır. NDI yetkilileri, siyasi partilere ait yorumların yer alacağı broşürlerde objektif sözlere yer verilmesini talep etmiştir.
Dokuz8haber platformu tarafından 2023 seçimlerine yönelik ülke genelinde lokal medya kuruluşu çalışanları ve STK temsilcilerinin iştirakiyle #Seçim2023 Lokal Medya Uyumu isimli toplantılar organize edilmektedir. Seçimlerin takibine yönelik mahallî gazeteciler ve vatandaşlardan oluşan bir haber ağı kurulması amaçlanmaktadır. Sonuncu emel ise haber ağının Dokuz8haber isimli ulusal haber ajansına dönüştürülmesidir.
Toplantılarda, “Seçimlerde medyanın rolü”, “doğru ve şeffaf habere ulaşmanın seçim sürecindeki önemi” ve “yerel gazeteciler ile yurttaş haberciler ortasında uyum sağlanması” bahislerinin gündeme getirildiği belirlenmiştir.
Söz konusu proje kapsamında düzenlenen etkinliklerde seçim güvenliğinin sağlanmasında seçim müşahedesinin rolü ile STK, hukukçular ve vatandaş ortasında uyumun ehemmiyetine vurgu yapılmaktadır.