TCMB faiz indirimini iktisadi faaliyette yaşanan ivme kaybının telafisi, istihdam ve sanayi üretimini desteklemek hedefiyle gerçekleştirdiğini açıkladı. Banka faiz için “yeterli” tanımlamasıyla siyaset faizinin önümüzdeki devirde sabit tutulacağı bunun bir indirim döngüsü başlangıcı olmadığı iletisi da verdi.
Eski Hazine Müsteşarı ve Ekonomist Dr. Mahfi Eğilmez, ferdî blogunda yayımladığı tahlilde, TCMB’nin dün aldığı faiz indirimi kararını kıymetlendirdi. Merkez Bankası’nın faiz oranını 100 baz puan düşürerek yüzde 13’e indirmesinin akabinde, ferdî blogu olan “Kendime Yazılar”da bir tahlil kaleme alan Eğilmez, şunları kaydetti:
“Enflasyon yükselmeye devam ederken Merkez Bankası (TCMB) faizi yüzde 14’den 13’e indirdi. Merkez Bankası Para Siyaseti Şurası Kararında (PPK) yer alan sözleri irdeleyelim (italik yazılı olanlar PPK Kararında geçen ifadelerdir):
‘Üçüncü çeyreğe ait öncü göstergeler iktisadi faaliyette bir ölçü ivme kaybına işaret etmektedir.’
Gerçekten de üçüncü çeyrekte büyümede düşüş sinyalleri var. Şayet bu türlü devam ederse dördüncü çeyrekte düşüş çok daha bariz hale gelecek ve bu kadar yüksek enflasyonda bir de büyüme sıfıra yaklaşıp da stagflasyon ortaya çıkarsa işler düzgünce karışacak. Hasebiyle TCMB’nin bu tespiti hakikat.
‘Küresel büyümeye yönelik belirsizliklerin ve jeopolitik risklerin arttığı bir periyotta sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması ehemmiyet arz etmektedir. Bu çerçevede Şura, siyaset faizinin 100 baz puan düşürülmesine karar vermiş, mevcut görünüm altında güncellenen siyaset faiz seviyesinin kâfi olduğunu değerlendirmiştir.’
Burada PPK, çeşitli dış etkenlerin yarattığı belirsizlik ve risk artışının sanayi üretimini ve istihdamı olumsuz istikamette etkileyeceğinin anlaşıldığını ve olumsuzluğu aykırıya çevirmek için finansal şartları desteklemenin gerekli olduğundan kelam etmektedir. Bu yaklaşımın sonucu olarak da siyaset faizi 100 baz puan düşürülerek iktisadın canlandırılması hedeflenmiştir. TCMB kuruluş kanununun 4’üncü unsurunda şu karar yer alıyor: ‘Bankanın temel emeli fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para siyasetini ve kullanacağı para siyaseti araçlarını direkt kendisi belirler. Banka, fiyat istikrarını sağlama emeli ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam siyasetlerini dayanaklar.’ Fiyat istikrarını sağlamakta kullanılan temel para siyaseti aracı faizdir. Şayet fiyat istikrarı enflasyonist tarafta bozulmuşsa TCMB, siyaset faizini artırmak durumundadır. Bugün Türkiye’nin çok yüksek bir enflasyon olgusunun içinde olduğu ve enflasyonun da giderek yükseldiği bir gerçektir. Bu durumda faizi indirmesi ‘fiyat istikrarını sağlama emeli ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam siyasetlerini destekler’ sözüyle çelişmektedir. Zira faiz indirimi fiyat istikrarıyla çelişen bir adımdır.
“TCMB, fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 maksadına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.”
Bir merkez bankası her şeyden evvel kendi bastığı paranın prestijini sağlamaya ve muhafazaya yönelmelidir. Devlet, kendi parasına sahip çıkmalıdır ki yurttaşlar da o parayı ölçü olarak, biriktirme aracı olarak ve alış veriş aracı olarak kullansınlar. Bugün birçok altyapının geçiş fiyatları dolara endekslidir. Geçen yılın sonundan beri mevduat da dövize endekslenmiştir. Bugün kur muhafazalı mevduat denilen uygulama mevduatın yabancı paralara endekslenmesinden öteki bir şey değildir. Kendi bastığı parayı diğer ülkelerin paralarına endeksleyen bir devlet, yurttaşlarından ulusal parayla süreç yapmalarını isteme hakkını kaybeder.
Şimdi gelelim faiz indiriminin yaratacağı sonuçlara:
Bu kararın akabinde TL, dış paha kaybına uğradı. USD/TL kuru 17,96’dan 18,10’a yükseldi (arada daha yüksek ve düşük noktalar da var lakin son durum bu türlü.) Bu durum ithalata dayalı üretimi olan Türkiye’de maliyetleri, fiyatları ve enflasyonu artıracak bir gelişme.
Kur muhafazalı mevduata geçenlere bankalar (TCMB siyaset faizi + 3 puan =) yüzde 17’ye kadar faiz ödüyor, kur farkını da Hazine bütçeden ödüyordu. Merkez Bankası’nın faizi yüzde 14’den 13’e indirmesi sonrası kur muhafazalı mevduata bankaların ödeyeceği faiz oranı (13 + 3 =) yüzde 16’ya gerilemiş bulunuyor. Bu durumda Hazine’nin ödeyeceği ek faiz yükü de artıyor. Emsal durum döviz tevdiat hesabını bozdurarak kur muhafazalı mevduat hesabı açanlara TCMB tarafından yapılacak ödemede de geçerli. Hasebiyle faizi indirmek Hazine ve TCMB’ye ek ödeme yükü getirdi. Bütçe hazırlanır ve onaylanırken kur muhafazalı mevduat gündemde olmadığı ve bütçeye bu hedefle ödenek konmadığı için yıl ortasında ek bütçe kanunu çıkarıldı. Bu düzenlemeyle bütçeye kur muhafazalı mevduat sarfiyatları için 40 milyar TL ödenek kondu. Ne var ki yılbaşından Temmuz sonuna kadar bu çerçevede bütçeden ödenen ölçü 60,6 milyar TL’yi bulduğuna ve bu faiz indirimi de ek yük getirdiğine nazaran yılsonuna kadar bütçe ödeneğinin en az üç katı harcama yapılacak demektir. Öte yandan TCMB’nin yılbaşından Temmuz sonuna kadar döviz tevdiat hesaplarından dönerek kur muhafazalı mevduat hesabı açanlara yaptığı ödemelerin fiyatının 80 milyar TL olduğu kestirim ediliyor. Bu ödemeler TCMB açısından ziyan yaratıyor ve banka bunu para basarak karşılıyor.
Enflasyonu yaratan nedenlerden birisinin harcama artışları olduğunu biliyoruz. Bu durumda kamu harcamaları bu yıl kur muhafazalı mevduat ödemesi kadar yani en az 120 milyar TL fazla olacak ki bu da enflasyonu artıracak demektir. TCMB’nin kârını Hazine’ye devretmesinde olduğu üzere ziyanının da Hazince karşılanması gerekiyor. Bu durumda TCMB 2023 yılında Hazine’ye kâr devretmek bir yana Hazine’den ziyanını karşılamasını isteyecek. Hasebiyle bu taraftan da enflasyona katkı kelam konusu olacak.
Faizin düşürülmesinin büyümeyi yükseltmesi de kesin değil. Zira enflasyonun bu kadar yüksek olduğu bir ortamda faiz indirimi risk artışı demektir. Ki son günlerde düşmeye başlamış olan CDS primi bu indirim kararını izleyerek süratle yükseldi. Risk artışı, yatırımların önündeki en kıymetli manidir.
Özetle söylemek gerekirse Türkiye, enflasyonla çabayı tümüyle terk etmiş görünüyor. Bu çerçevede Türk toplumu uzunca bir müddet yüksek enflasyon ve onun yarattığı satın alma gücü kaybıyla yaşamaya alışmalıdır.”