Savaş alışılmış bu. Sözümona yıllar evvel uyulması gereken “insani kurallar” oluşturulmuş da olsa “gayrinizami” sistemler başta olmak üzere her türlü savaş oyununa/hilesine başvurulduğu çok olur. Rusya -Ukrayna savaşında da bu türlü elbette. Birbirlerine karşı psikolojik/fiziksel ne cins araç varsa kullanıyorlar. Din de bu silahlardan biri.
Katolik Noel‘de reddetti
Bu hususta üstünlük Rusya’da. Katolik Hristiyan dünyanın ortak kutladığı Noel’i, kendisine karşı çıkan batının ritüeli olduğu için “özel bir gün” olarak görmediğini savaş vesilesiyle bir defa daha göstermiş oldu. Ukrayna Devlet Lideri Volodomir Zelensky batıda 25 Aralık’ta kutlanan Noel’de Rusya’dan “Noel ateşkesi” istediğini duyurmuş, müttefiki ülkelerin de dayanak verdiği bu isteğine Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin olumlu yanıt vermemişti.
Ukrayna da Rusya da Ortodoks Hristiyan ülkeler. 10. yüzyılda ortaya çıkan birebir Hıristiyan krallığından gelen iki halktır Ruslarla Ukraynalılar, Putin ne derse desin. İkisi de Noel’i 25 Aralık’ta değil, 7 Ocak’ta kutluyor. Rusya, Ukrayna’nın gerisindeki Batı’nın tüm inanç sistemiyle/ilkeleriyle karşı bir tavra sahip uzun yıllardır. Bir ateşkesin batının Noel’inde gerçekleşmesine sıcak bakmaması anlaşılabilir bir durum. Yalnızca bu değil, batıya karşı Ortodoks Hristiyanlığın gerçek temsilcisinin kendisi olduğunu göstermek de istiyor Rusya. Bu nedenle Zelensky’nin istediği “ateşkesi” 25Aralık Katolik Noeli’nde değil,7 Ocak Ortodoks Noeli’nde ilan edeceğini duyurdu dün.
Kilisenin kararı siyasi
Bu tarihte uygulanacak olan ateşkes kararı kilise yüklü bir karar. Putin’in açıklaması bir ipucu verebilir: “Patrik Kirill Hazretlerinin (Rus Ortodox Kilisesi’nin başı) davetini dikkate alarak, Rusya Federasyonu Savunma Bakanı’na 6 Ocak 2023 saat 12:00’den 7 Ocak 2023 saat 24:00’e kadar Ukrayna’daki taraflar ortasındaki tüm temas sınırı boyunca ateşkes ilan etmesi talimatını veriyorum. Çatışma bölgelerinde Ortodoksluk inancına sahip çok sayıda vatandaşın yaşadığı gerçeğinden hareketle, Ukrayna tarafını ateşkes ilan etmeye ve onlara Noel arifesinde ve İsa’nın Doğuş Günü’nde ayinlere katılma fırsatı vermeye çağırıyoruz.”
Patrik Kirill derken şunu anımsamamak olmaz; geçen yıl 6 Mart’ta klâsik Ortodoks perhizinin başlangıcı maksadıyla verdiği vaazının perhizle ilgisi yoktu aslında. Patrik asıl mevzuyu kenarda bırakarak Rusya’nın işgalinin ilahi münasebetlerini anlatmıştı: “Fiziksel değil, metafiziksel kıymeti olan bir gayrete girmiş bulunuyoruz. Savaş etnik Ruslar için ‘ebedi kurtuluş’ mücadelesidir”. Etnik Rus dediği, Putin’in başka bir halk olarak kabul etmediği Ukraynalılar alışılmış.
Kirill birçok açıdan ayıp ediyor doğrusunu isterseniz. Ukrayna’nın dini yapısının çok daha çeşitli olduğu gerçeğini bildiği halde Ukraynalıların hepsini birebir dine mensup tek etnisite olarak görüyor. Tamam Ukraynalıların yüzde 80’i bir Ortodoks mezhebine bağlı olduğunu söz ediyor lakin nüfusun yaklaşık yüzde 10’u da – bilhassa batı Ukrayna’da – Ukrayna Yunan Katolik Kilisesi’ne mensuptur. Çoğunluğu Kırım Tatar kökenli olan Müslümanlar, yaklaşık 200 bin kişilik tarihi olarak değerli bir Yahudi topluluğunun yanısıra küçük Protestan Hıristiyan kümeleri da var ülkede. Tüm bunların “ebedi kurtuluşunun” Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla mümkün olduğuna inanmış bir “savaş lordu” aslında Kirill.
Kiliseler ortası güç kavgası
Çatışma büyük, çatışma derin. 2014 yılında Batı dayanaklı “Turuncu Devrim” sırasında Kiev Patriği Filaret, Rus Ortodoks Kilisesi’ne Ukrayna’ya otosefali vermesi için başvurmuş lakin reddedilmişti. Sonuçta Moskova’nın isteği olmadan bağımsız bir Ukrayna Ortodoks Kilisesi kurunca Moskova’nın buna karşılığı Filaret’i aforoz etmek, Ukrayna’nın doğusundaki Karkiv kentine de kendi Ukrayna Patriğini atamak oldu.
2018 yılında, devrin Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroshenko kiliseler ortasındaki bu çatlağın siyasi değerini fark etmişti. İstanbul’daki Fener Patriği I. Bartholomeos’a başvurdu. Bartholomeos Ukrayna’da otosefali talebini onaylayarak bağımsız bir Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin kurulmasına onay verdi. Sonuç olarak, Rus Ortodoks Kilisesi Fener Patrikhanesi ile bağını kopardı.
Fener Patrikliği ile Ukrayna bağımsız patrikliğini batının müttefiki gören Moskova, hassasiyetini Katolik Noeli’nde değil, Ortodoks Noeli’nde “ateşkes” ilan ederek bir defa daha göstermiş oldu.
Madem savaş var, din hiç eksik olur mu?
Olmuyor işte.