İktidarın ‘dezenformasyonla mücadele‘ ismi altında Meclis’e sunduğu Sansür Maddesi’nin yürürlüğe girmesinin akabinde internet haber sitelerinin akıbetine ait birçok soru belirsizliğini müdafaaya devam ediyor. İnternet haber sitelerinin Basın İlan Kurumu’ndan (BİK) resmi ilan almasının önünü açan maddede sitelerin ilan alabilmesi için ne cins kaideler aranacağını düzenleyen yönetmeliğin taslağı ortaya çıktı.
Gazete Duvar’dan Serkan Alan’ın haberine nazaran, internet medyasının temsilcileriyle toplantılar gerçekleştiren Basın İlan Kurumu (BİK), haber sitelerinin resmi reklam almasını düzenleyen ‘Resmî İlan Yayımıyla Alakalı İnternet Haber Sitelerine Dair Hükümler’ başlıklı bir taslak yönetmelik hazırladı. 13 Ocak’ta BİK Genel Kurulu’nda görüşülecek taslak yönetmeliğe nazaran internet haber sitelerinin ilan alabilmesi için epeyce katı kurallar getiriliyor.
Meslek örgütü temsilcilerine nazaran mecburî tutulan kriterler medyayı tık haberciliğine indirgeyebilecek bir tehlike içeriyor ve Türkiye fiilen “internet haber sitesi mezarlığı” olacak.
Resmi ilan alabilecek internet haber siteleri için farklı kategoriler
Basın İlan Kurumu’nun resmi ilanlara dair yönetmelik taslağında resmi ilan yayınlayabilecek yayın organları için farklı kategoriler oluşturuldu. Türkiye genelini kapsayan yayın organları için “Genel Kategori” kriteri belirleyen BİK, 1’inci Kategori için İstanbul, 2’nci Kategori için Ankara ve İzmir’i belirledi. Üçüncü, dördüncü ve beşinci kategorideki kentler ise şu formda sıralandı:
Üçüncü Kategori: Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mersin, Ordu, Sakarya, Samsun, Tekirdağ, Trabzon.
Dördüncü Kategori: Afyonkarahisar, Batman, Bolu, Çanakkale, Çorum, Edirne, Elazığ, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kütahya, Mardin, Muğla, Sivas, Şanlıurfa, Tokat, Van, Zonguldak.
Beşinci Kategori: Adıyaman, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ardahan, Artvin, Bartın, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Burdur, Çankırı, Düzce, Erzincan, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Karabük, Karaman, Kars, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Kilis, Muş, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Rize, Siirt, Sinop, Şırnak, Tunceli, Uşak, Yalova, Yozgat.
Çalışan sayısı kriteri
İnternet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesi için gerekli koşullardan biri takımlı çalışan sayısı. Türkiye geneli yayın yapan ve ilan almak isteyen internet haber sitelerinin en az 32, 1’inci kategoride yer alan kurumların en az 15, 2’nci kategoride yer alan kurumların en az 12 kişi çalıştırmaları mecburî tutuldu. 3’üncü kategori için bu sayı 8, 4’üncü kategori için 6, 5’inci kategori için ise 4 çalışan olarak belirlendi.
Günlük en az 240 haber yayınlama şartı
Taslağa nazaran internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesinin bir öteki kriteri günlük yayımlanacak taban haber sayısı oldu. Türkiye genelini kapsayan genel kategori için günlük en az 240, 1’inci kategori için 100, 2’nci kategori için ise 80 haber kaidesi öngörüldü. 3’üncü kategori için bu sayı 50 olarak belirlenirken, 4’üncü kategori için 40, 5’inci kategori için ise en az 30 haber yayımlanma kaidesi zarurî tutuldu.
En az günlük 1,5 milyon görüntülenme
İnternet haber sitelerinin okunma oranları da ilan almanın kaideleri ortasında yer aldı. Buna nazaran Türkiye geneli kategorisinde yer alan bir internet haber sitesinin günlük taban tekil ziyaretçi sayısının 500 bin, günlük minimum sayfa görüntülenmesi sayısının da 1,5 milyon olması gerekiyor. İstanbul’u kapsayan 1’inci kategori için günlük taban tekil ziyaretçi sayısı 50 bin, görüntülenme sayısı ise 150 bin olarak belirlenirken, Ankara ve İzmir’i kapsayan 2’nci kategoride bu sayılar tekil ziyaretçide günlük 30 bin, görüntülenmede ise 90 bin olarak belirlendi. 3’üncü kategoride yer alan yayın organları için günlük 20 bin ziyaretçi ile 60 bin görüntülenme kuralı, 4’üncü kategoride yer alan kurumlar için günlük 10 bin ziyaretçi ile 30 bin görüntülenme kaidesi, 5’inci kategori için ise günlük 3 bin tekil ziyaret ve 9 bin sayfa görüntülenme kuralı öngörüldü.
Resmi ilan yayınlayabilmek için bekleme mühleti 24 ay
Taslağa nazaran internet haber sitelerinin resmi ilan yayımlayabilmeleri için bekleme müddeti 24 ay olarak öngörüldü. Yani gerekli ‘asgari şartları’ sağlayabilen bir internet sitesi birinci resmi ilanını 2 yıl sonra alabilecek.
BİK’in belirlediği 2 yıllık mühlet hududunun ise bir istisnası kelam konusu. Bir internet haber sitesi, birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü yahut beşinci kategoriler için belirlenmiş taban takım ve günlük taban içerik sayılarının 2 katına, günlük taban tekil ziyaretçi sayısının 6 katına ulaşırsa bekleme müddeti 6 ay olarak uygulanacak.
Kurumun belirlediği ölçüm aracı kullanılacak
İnternet haber sitelerinin trafiklerinin en az yüzde 15’inin direkt gelen ziyaretçilerden oluşmasını mecburî kılan BİK, 1, 2, 3, 4 ve 5’inci kategorilerde yer alan internet haber sitelerinin ziyaretçilerinin günlük ortalama sayfada kalma mühletinin ise en az 1 dakika; genel kategoride ise en az 2 dakika olmasını zarurî tuttu. Yönetmelik taslağına nazaran kelam konusu bilgiler için internet haber siteleri, BİK tarafından belirlenen ve ziyaretçi trafik bilgilerini toplayan ölçüm aracını kullanmak zorunda olacak.
‘BİK’in sicilinin bozuk olduğu ortadayken yetkili kılınması yanlış bir karar’
Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) Lideri Can Güleryüzlü’ye nazaran hükümet tarafından ‘dezenformasyonla mücadele’ ve ‘yalan habere ceza’ telaffuzuyla getirilen düzenleme basın özgürlüğü ile halkın haber hakkını sınırlayıcı kararlarla dolu. ‘Sansür yasası’ olarak nitelendirdiği yasanın “bir nebze olumlu” olarak değerlendirilebilecek internet haber sitelerine resmi ilan ve reklam yayınlama düzenlemesi için Basın İlan Kurumu’nun yetkili kılınmasına reaksiyon gösteren Güleryüzlü, “BİK’in, eleştirel ve sorgulayıcı yayıncılık yapan basın kuruluşlarına yönelik sık sık başvurduğu resmi ilan ve reklam kesme cezaları nedeniyle sicilinin bozuk olduğu ortadayken, bir de üstüne internet haber sitelerine ait yetkili kılınmasının, yanlış bir karar olduğunun altını çizmek isterim” dedi.
‘Türkiye fiilen internet haber sitesi mezarlığı olacak’
BİK’in internet haber sitelerinin ilan ve reklam alabilmesi için getirdiği kriterlerin, kurumun “sorunlu” bakış açısını yansıttığını tabir eden ÇGD Lideri Güleryüzlü, kelam konusu taslak ile haber alma hakkının temel alınması gerektiğini belirterek şunları söyledi:
“Türkiye’de şu anda bağımsız internet haber sitesi olarak faaliyet gösteren, öbür bir sözle gerisinde rastgele bir holding gücü bulunmayan haber sitelerinin, talep edilen sayıda çalışan istihdam etmesi, günlük takip sayılarının milyonu aşması epeyce düşük ihtimal. Düzenleme şayet bu halde çıkarsa Türkiye, resmi açıdan olmasa bile fiilen internet haber sitesi mezarlığı olacak.”
‘Taslak çalışma rafa kaldırılmalı’
Basın alanına ait düzenlemelerin “kısıtlayıcı ve engelleyici” değil “düşünce ve tabir alanını genişletici” nitelikte olması gerektiğini belirten Güleryüzlü, “Söz konusu taslak çalışma derhal rafa kaldırılmalı ve başta internet haber sitelerinde çalışanlar ile basın örgütlerinin görüşlerinin yansıdığı bir düzenleme yapılmalıdır. İktidar ve münasebetiyle BİK, bu düzenlemeyi, yeni tartışma ve davaların konusu haline getirmekten sakınmalıdır” diye konuştu.
‘Personel sayılarıyla resmi ilan almaya hak kazanması mümkün değil’
Çıkan yasanın tek olumlu yanının internet haber sitelerinin basın kanununa eklenmesi olduğunu söyleyen Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Lideri Gökhan Durmuş, “Ancak hazırlanan ve kamuoyuna sızan yönetmelikte görüyoruz ki tekrar öteleyen, internet haber sitelerinin gereksinimlerini karşılamayacak bir düzenleme kelam konusu” dedi.
İnternet haber sitelerine ilan verilmesi için çalışan kriteri getirilmesine itirazlarının olmadığını, bölümde çalışan sayısının artırılması gerektiğini söz eden Durmuş, “Daha kaliteli bir habercilik için istihdam artırılmalı. Lakin şunu belirtmek gerekiyor ki; bir internet haber sitesinin bu işçi sayılarıyla 24 ay bekleyip resmi ilan almaya hak kazanması çok gerçekçi ve mümkün değil” diye konuştu.
Durmuş kelamlarını sürdürdü:
“13 Ocak’ta Basın İlan Kurulu’nun genel heyeti toplanacak. Burada bekleme mühletinin minimuma indirilmesi gerekiyor. 32 çalışanla 2 yıl boyunca ilan almadan bu çalışanların istihdamını sağlamak çok gerçekçi ve mümkün değil. 24 ay mühlet makul bir vakte çekilmeli.”
‘Medyayı tık haberciliğine indirgeyebilecek bir tehlikeyi beraberinde getirebilir’
Türkiye geneli kategorisi için günlük en az 1,5 milyon görüntülenme ve 500 bin tekil ziyaretçi kaidesinin da çok yüksek olduğunu söz eden TGS Lideri Durmuş, “Habercilik açısından değerlendirdiğimizde bunlar çok mümkün sayılar değil. Bu, Türkiye’de medyayı tık haberciliğine indirgeyebilecek bir tehlikeyi beraberinde getirebilir. Daha fazla tık almak için aldatma haberlere yöneltebilir. O nedenle tık haberciliğinin değil gerçek haberciliğin yapıldığı internet haber siteleri için bu sayıların düşürülmesi gerekiyor” tabirlerini kullandı.