Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Belarus Devlet Lideri Aleksandr Lukaşenko, iki ülkenin ortak bir askeri kuvvet oluşturduklarını duyurdu. Lukaşenko daha evvel de tekraren Ukrayna’nın ülkesine saldırmaya hazırlandığını sav etmişti.
Ukrayna’da ve müttefiki olan ülkelerde askeri uzmanların ve siyasetlerin akıllarında ise şu sorular var:
Belarus ordusunun, Ruslarla birlikte savaşa katılması ne kadar mümkün? Belarus’tan yeni bir Rus saldırısı mümkünlüğü ya da Kiev’e yönelik yeni bir taarruz teşebbüsü var mı?
BBC, siyasetçiler ve askeri uzmanlarla bu olasılıkları ve beklentileri konuştu.
Belarus’ta ne kadar Rus birliği var?
Belarus topraklarından gerçekleştirilecek muhtemel bir akın, yaz uzunluğu konuşulan mevzular ortasındaydı. Lakin Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, Belarus sonundaki durumun “önemli bir değişiklik göstermediğini” bildirdi.
Ancak Rusya sonbahar aylarıyla bir arada, Belarus topraklarına yine asker yerleştirmeye başladı. Durum, Rusya’nın ilan ettiği kısmi seferberlikle birlikte daha da kaygı verici boyutlara ulaştı. Ukrayna istihbaratının bildirdiğine nazaran, seferber edilmiş 20 bin yeni Rus askerinin Belarus’a yerleştirilmesi bekleniyor.
Lukaşenko, 10 Ekim tarihinde Rusya ile birlikte ortak bir askeri vazife gücünün kurulduğunu duyurdu. Bu tarih, ortalarında Belarus’tan fırlatılan roketlerin de olduğu büyük bir roket saldırısının olduğu gündü.
Yakın vakit öncesine kadar Belarus’ta 1.000 Rus askeri bulunuyordu. Bunların içerisinde atak uçağı uzmanları ile birlikte radar istasyonlarında, dört İskender taktik füze sisteminde ve 12 S-400 uçaksavar sisteminde misyonlu mürettebat da yer alıyordu.
Belarus Askeri İşbirliği Departmanı Lideri Valery Revenko, ülkede 9 bin asker olduğunu tez etse de, bu sayının ne kadar değiştiği belirsizliğini koruyor.
İnternetteki fotoğraflara güvenilecek olursa, kısa mühlet evvel seferber edilen Rus askerleri Belarus’a konuşlandırılmaya başlandı.
Belarus 17 Ekim’de, Rusya’dan yeni ortak kuvvetin bir kesimi olarak yaklaşık 170 tank, havan topları ve 200 savaş aracı gönderileceğini duyurdu.
Telegram’da yayın yapan muhalif kanal ‘Belarus Hajun’, Rus askerleri taşıyan trenlerin, Ukrayna hududuna değil, ülkenin merkezine ya da kuzey bölgelerine varacağını bildirdi.
Bu Ukrayna için nasıl bir tehdit oluşturuyor?
‘Bilgi Direnişi’ isimli projede vazifeli askeri ve siyasi yorumcu Aleksandr Kovalenko, geçen hafta Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı işgal tehdininin bir modülü olarak Rusya’nın en az 40 tabur askeri Belarus’a ağırlaştırması gerektiğini söyledi.
Bu senaryoda kelam konusu asker sayısı 24 bin ile 28 bin ortası. Bu da kabaca Şubat’ta Belarus’tan Ukrayna’yı işgal eden kuvvetin büyüklüğü kadar.
Şu anda sırf 9 bin askerin olduğunu düşünürsek, bu da yaklaşık 12 tabur asker demek. Kovalenko’nun da belirttiği üzere, bunlar geniş kapsamlı değil, teçhizatsız yürüyen taburlar.
Kovalenko, “Bu, gerçek paniğe yer hazırlamaktan çok dikkat dağıtıyor” diye ekliyor.
Her ne olursa olsun, Belarus’taki Rus birliği ikaz vermeden süratle büyümeye başlarsa, Rusya’nın motivasyonsuz, makûs eğitimli yeni askerlerle bir işgal hazırlaması için güçlü bir talihi olabilecek.
İşgal için kâfi ölçüde asker var mı?
Ukraynalı internet sitesi Defense Express’ten uzman Ivan Kirichevskiy, BBC’ye yaptığı değerlendirmede bu mevzuyu tartışmak için şimdi çok erken olduğunu söyledi.
Kirichevskiy, “Diğer cephedeki Rus birliklerinin, savunmalarını zar güç sürdürebilecek kadar yıpranması durumunda, Kremlin’in fakat o vakit Ukrayna’nın ilerleyişini engellemek için atak buyruğu verecek” görüşünü savunuyor.
Ancak Kirichevskiy, Rusya’nın kuzeyden gelecek bir saldırıyı yönetmek için kâfi birlik toplayabileceğine kuşkuyla bakıyor.
Rusların, üçüncü bir muharebe birliği kurma teşebbüsünde eksik kaldığını belirten Kirichevskiy, Ağustos ayının ortasına kadar savaşa hazır olması gereken bu birliklerin, Eylül ayında hazır olduğunu lisana getiriyor ve şöyle ekliyor:
“Hazır değildiler, bu yüzden Ukrayna ordusu bilhassa de Harkov’da onlarla uğraşabildi.”
Ukrayna, kuzeyden bir akına hazır mı?
Ukraynalı General Sergei Naev, savaşın başlangıcında Rusya’nın kuzey Ukrayna’daki başarılarına değindi. Naev’e nazaran, mevcut Ukraynalı birlikler o devir Donbas’taki çatışmalarla meşguldü ve Belarus sonundaki birliklerde geniş ölçekli bir taarruza direnebilecek kadar işçi yoktu.
Bir öteki faktör de işgalden yalnızca iki gün evvel, Belarus Savunma Bakanı Victor Khrenin’in Ukraynalı mevkidaşı Alexei Renikov’a Belarus’tan bir hücum olmayacağına dair kelam vermesiydi. Bu kelamlar tutulmadı. Bunu da Washington Post’a verdiği röportajda Reznikov’un kendisi itiraf etti.
General Naev, Ukrayna’nın artık Belarus’tan gelecek bir akına hazır olduğunu söylüyor:
“Belarus’ta toplanan birlikler, bizim hazırlıklarımızı da artıracak. Ukrayna ordusu, kendi kuvvetlerimizi ve gerecimizi buna nazaran oluşturacak.”
Belarus sonundaki bölgelerdeki yetkililer de savaşa hazır olma durumunu tartışıyorlar.
Belarus ile 218 kilometrelik bir hududu paylaşan Ukrayna’nın Rivne bölgesinin askeri-sivil idaresinin önderi Vitaly Koval, BBC Ukraynaca Servisi’ne yaptığı açıklamada, hudut savunmasını güçlendirme çalışmalarının yedi ay evvel başladığını söyledi.
Koval’a nazaran, kuzeyden gelecek bir hücum kolay olmayacak:
“Topraklarımızın yüzde kırkı ormanlarla kaplı. Belarus hududundaki kuzey bölgelerinde geçilmez ormanlar ve bataklıklar var. Bölgedeki 170 ırmaktan bahsetmiyorum bile. Bunlar düşman teçhizatına doğal maniler. Irmaklar üzerindeki köprüler birçok formda engellenebilir ve düşman hareketine sekte vurulabilir.”
Koval, kendileriyle Belarus-Ukrayna hududunda savaşa girmek için intihara meyilli olunması gerektiğini savunuyor.
Belarus ordusu, Rusya’nın yanında savaşa katılır mı?
Geçtiğimiz yıl Belarus kara birliklerinde askere alınmış 17 bin kişi vardı.
Belarus ordusu hem zırhlı araçlara hem de havacılık kabiliyetine sahip. Kirichevsky’e nazaran muhtemel Belarus saldırısının, gerçek bir ziyan verme mümkünlüğü çok yüksek.
Ancak, birliklerin savaş tecrübesi yok.
Lukaşenko’nun kendisi de dahil, Belaruslu yetkililer, Ukrayna’ya saldırmaya yönelik gönülsüzlüklerini tekraren lisana getirdi. Fakat Khrenin’in 22 Şubat’taki sözleri hatırlandığında, bu çeşit kelamlar pek garanti sayılmaz.
Belarus’ta seferberlikten kelam edilebilir mi?
Belarus’taki muhalif gazetelerden Nasha Niva’da birkaç gün evvel “Seferberlik kararı alındı” başlığıyla bir yazı yayımlandı.
Kendi kaynaklarına atıfta bulunan gazeteciler, Lukaşenko’nun Rus birliklerini tamamlamak için Belarus’ta üstü kapalı bir seferberlik yürütmek için temel bir karar verdiğini sav etti. Müelliflere nazaran bu, Belarus-Ukrayna hududunda tansiyonun tırmanma mümkünlüğünü artırıyor.
Bu bilgi Salı günü Ukrayna Genelkurmay Başkanlığı tarafından da doğrulandı.
Genelkurmay tarafından yayımlanan açıklamada, “Belarus Silahlı Kuvvetleri bünyesinde eğitim kampları ismi altında bilinmeyen seferberlik faaliyetleri yürütülüyor. Eldeki bilgilere nazaran uçaksavar füze sistemleri operatörleri ve tank mürettebatı eğitiliyor” denildi.
Minsk idaresi tarafından resmi bir seferberlik ilan edilmedi. Lukaşenko da kısa müddet evvel bu türlü bir planın varlığını reddetti.
Belaruslular savaşacak mı?
Zelensky’nin ofisinin baş danışmanı Oleksiy Arestoviç, Belarus’ta hakikaten de kısmi bir zımnî seferberlik olmasına karşın, bunun temel olarak inşaat alanında uzmanlaşmış askeri işçisi kapsadığını savundu.
‘Feygin Live’ isimli muhalif Rus YouTube kanalında konuşan Arestoviç, “Bu demek oluyor ki, Belarus tarafının asıl misyonu bize karşı savaşmak değil, Rus birlikleri için sığınak inşa etmek olacak” dedi.
Arestoviç, Belarus ordusunun Ukrayna’ya karşı savaşa direkt katılma mümkünlüğünün sıfır olmadığına, fakat son derece düşük kaldığına inanıyor.
Birçok askeri gözlemciye nazaran ise Belarus’un Rus tümenlerine silah ve mühimmat göndermesi, Belarus ordusunun savaşa direkt girme konusundaki isteksizliğinin bir göstergesi.
Kirichevskiy, Lukaşenko’nun bu yolla bedelini ödeyip Ukrayna’ya karşı savaşta direkt dahlinden kurtulduğuna inanıyor.
‘Belarusian Hajun’ Telegram kanalındaki bloggerlar, direkt savaşa girmenin, muhtemel senaryolardan sadece biri olduğunu düşünüyor.
Minsk idaresinin savaşa girmesinin, Rus birliklerini kendi topraklarında hazırlaması, silah tedariği ve Rus askerlerinin Belarus kamplarında eğitilmesi ile sonlu kalabileceği fikri de hakim.
Ancak kimileri, Belarus ordusunun er ya da geç savaşa gireceği konusunda ikna olmuş durumda.
Ukrayna askeri yardım fonu ‘Come Back Alive’ın Lideri Taras Chmut, “Savaşa girecekler. Girseler de girmeseler de biz kazanacağız ve Rusya Federasyonu alt üst olacak” diyor.
Peki ya Belarus’taki ruh hali?
Belarus ordusunda akrabaları olan ve ismini vermek istemeyen bir kişi, BBC Ukraynaca Servisi’nden gazetecilere “Belarus Cumhuriyeti savaşmak istemiyor ve savaşmayacak” dedi.