Mithat Yurdakul – 4447 sayılı kanun emeklilik yaşını kademeli olarak artıran kanun 8 Eylül 1999’da yürürlüğe girdiği için bu tarihten evvel sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar EYT olarak isimlendiriliyor. 23 yıldır süren sorunun tahlili için çalışmalar bir müddettir devam ediyor. Kamuoyunda, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanlarda istenen yaş şartının kademeli olarak düşürülmesi, aylıklarda muhakkak oranda kesinti yapılarak emeklilik tarihinin öne çekilmesi, erkeklerde 9000, bayanlarda 7200 prim gün sayısını yerine getirenlerde yaş şartının aranmaması üzere pek çok formül gündeme gelirken, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, tek formül üzerinde çalışıldığını belirterek, düzenleme için aralık ayına işaret ediyor. Nisan 2022 prestijiyle SGK’ya kayıtlı 4/A (SSK) kapsamında 16 milyon, 4/B (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon sigortalı bulunuyor. 19.7 milyon sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonunun EYT sorunu yaşadığı öngörülüyor.
Türkiye modeli
Düzenleme bir aksaklık olmazsa aralık yahut ocak ayında TBMM’ye gelecek. Kamuoyundaki genel beklenti, yıl kuralı ve prim ödemeleri üzere emeklilik kaidelerini yerine getirenlerin yaş koşuluna bakılmaksızın emekli edilmeleri tarafında. Öte yandan bakanlığın üzerinde çalıştığı formüle nazaran, EYT düzenlemesinde kademeli olarak geriye çekilme olabileceği ve bir yaş hududunun getirileceği de konuşulanlar ortasında.
EYT’de daha evvel konuşulan yaş formülleri ortasında 50 yaş gündeme gelmişti. Bu yahut öteki bir yaş sonunun getirilmesi halinde emeklilik yıl ve prim kuralını dolduranların belirlenen yaşı beklemeleri gerekecek. Emeklilik için sigortalılık mühleti ve prim ödemelerini tamamlayan binlerce emekli, yaş şartının kaldırılmasını talep ediyor ve yaş hududuna sıcak bakmıyor. Konuşulan bir öbür ihtimale nazaran ise 5400 prim günü olan Bağ-Kur’lular ve 3600 prim gününe sahip olan SSK’lılar için erkeklerde 55 yaşında, bayanlarda 50 yaşında emeklilik olabilir. Kimi Avrupa ülkelerindeki, emeklilik yaşına kalan mühlet kadar maaştan kesinti yapılarak “kesintili emeklilik” modeli uygulanması da Türkiye için tartışılırken, Çalışma Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, Hollanda ve Almanya modellerinin uygulanmayacağını, “Türkiye modeli” üzerinde durduklarını lisana getirdi.
‘Kademe, sorun olur’
EYT Federasyonu İdare Heyeti Lideri Gönül Boran Özüpak da süreci Milliyet’e kıymetlendirdi.
Özüpak, 1999 öncesi haklarına ulaşmayı beklediklerini belirterek, “Formülsüz, ayrımsız Anayasal haklarımızı talep ediyoruz. 23 yıldır devam eden bir mağduriyet var. Herkesin koşulları farklı. Kamu, özel, Bağ-Kur’lu farklı koşullarda” dedi. Kademeli bir düzenleme yapılması halinde örneğin 1996 yılında işe giren bir kişi için emekliliğin sorun olacağını vurgulayan Özüpak, yaş ve prim şartlı bir düzenlemeyle tekrar yaşa ve prime takılan mağdurlar oluşabileceğine dikkat çekti. Özüpak, “1999 öncesi neyse ona dönülsün, kimse mağdur olmasın” halinde konuştu.
Emeklilik borçlanması mümkün mü?
Özüpak, EYT’liler için prim borçlanmasına da, emeklilik için yeni prim mühletleri belirlenmesine de sıcak bakmadıklarını söz ederek, “Primler çalışırken peşinen ödendi. Ancak 25 yıl 5 bin prim günüyle çalışan, inşaatta, tarımda, mevsimlik işçilikteki beşerler için bir düzenleme yapılabilir. 5 bin iş günü yerine 4 bin günde kaldıysa bunun 5 bine tamamlanması sağlanabilir. Lakin bunun dışında pek çok kişi özel dalda çalışmaya orta vermek zorunda kalıyor. Biz genelde 45-50 yaşın oluşturduğu bir bölümüz. Bu kısmın, 25 yaşında zehir üzere bir genç kadar iş bulma talihi olamaz” dedi.
Bu noktada “EYT’nin maliyeti” konusunda yapılan tartışmaların yanlışsız olmadığını tabir eden Özüpak, “Bu maliyetler, çalışırken, prim kesintileriyle peşinen ödendi. Rakamsal olarak yük olacak bir durumda değiliz. 4.5 milyon kişi, aileleriyle birlikte 15-20 milyon EYT’li var. Her seçimde tozlu raflardan iniyoruz. Bu seçim süreciyle bu bahsin çözümleneceğini düşünüyorum” diye konuştu.
YARIN: EYT için dilekçeler ocak ayında verilecek