GÖKHAN KARAKAŞ- Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesiyle Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Lider Yardımcısı Prof. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığındaki bilim heyetinin İstanbul’un tarih öncesi periyodunun izini sürdüğü Bathonea hafriyatları yeniden enteresan sonuçlar verdi. Hafriyatlarda Bathonea Limanı’na giren eser ve gemilerin kaydının tutulduğu divit-hokka ekibi ve sepet biçimli sütün başı buluntular içinde en çok dikkat çekenler oldu. Prof. Dr. Aydıngün, “Bu yıl en farklı buluntumuz 1500-1600 yıl öncesine ilişkin yan yana ele geçen yazı grubu. Arkeolojik hafriyatlarda seçkin rastlanan bir durum” dedi.
Depremle yıkıldı
Avcılar’ın Küçükçekmece Gölü kenarındaki Bathonea Antik Kenti’nde 2009’dan beri yürütülen arkeolojik hafriyatlar, İstanbul’un tarih öncesi devrine ışık tutuyor. 2022 yazı boyunca süren Bathonea kazılarına, 9 ülkedeki 5 kurumdan çeşitli bilim kollarını temsil eden bilim insanları katıldı. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığında 45 bilim insanıyla yürütülen hafriyatlarda Doğu Roma İmparatoru (Bizans) Jüstinyanus devrinde yaşanan Büyük İstanbul sarsıntısıyla ilgili bilgilere ulaşıldı. Almanya, Yunanistan, ABD, Rusya, Polonya, Ukrayna, İtalya, İsviçre ve Türkiye’den altı farklı bilim kolundan insanların katımıyla güçlü bir takım oluşturduklarını söyleyen Prof. Dr. Şengül Aydıngün, 2 ay sonunda elde edilen sonuçları Milliyet ile paylaştı. Prof. Dr. Aydıngün, periyodun tarihçisi Mirinalı Agathias Scholasticus’un tanım ettiği üzere tahminen 21 Aralık 557 tarihinde İstanbul’da büyük yıkıma neden olan zelzeleyle yapının yıkıldığını düşündüklerini söyleyerek, “En kısa günün yaşandığı karlı bir gecede yaşandığı yazılan sarsıntıyla yapının büyük ziyan gördüğünü düşünüyoruz” dedi. Aydıngün, kazılardaki buluntulara ait şu bilgileri verdi:
“Kocaeli Üniversitesi liderliğinde, TÜBİTAK iştirakiyle ve Mercedes Benz’in katkılarıyla gerçekleşen hafriyatlarda evvelden jeofizik sonuçlarıyla bulduğumuz bir yapıyı açtık. Küçükçekmece Gölü’ne yakın alanda jeoradar ile tespit ettiğimiz alanda ‘Açma’ yaptık. Alan sorumlusu arkeolog Ayberk Enez, mimari izleri görülen alanda 25 m uzunluğunda 4 odalı bir yapı tespit etti. Birinci odada karşımıza divit ve hokkadan oluşan yazı kadrosu çıktı. Odanın çabucak yanında ise sepet formunda sütun başlığı bulduk. Sepet biçimli sütun 5.yüzyıl ile 7. yüzyıla tarihlendi. Erken Bizans devrine tarihlenen bu yapıtın düzgün korunmuş olması ve sıkıntı bulunması bizi sevindirdi. İtinayla yapılan bu başlığı bulmak bölgenin ehemmiyetini gösteriyor.”
Geyik kemiğinden hokka
Celal Bayar Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden ve Hafriyat Lider Yardımcısı Dr. İdeal Kara ise, divit ve hokka ekibinin kıymetini anlattı. Kara, buluntuların değerini vurgularken şunları söyledi:
“Aynı düzeyde ele geçen bu iki eser devrindeki yaşama ışık tutuyor. Zooarkeolog öğretim üyesi Dr. Hasan Değirmenci’nin müşahedesine nazaran geyik kemiği olabileceğini düşünüyoruz. Mikroskobik birinci incelemelerimize nazaran üzerinde siyah ve kırmızı mürekkep izleri mevcut. Divit hokka içine batırılarak kullanılan bir aletti. Devrinde ekseriyetle organik materyalden üretilmiş mürekkep vardı. Pişmiş topraktan yapılan ve hokka olduğunu düşündüğümüz minyatür kap ile divitin yazım için kullanıldığını söylemek mümkün. Periyot içinde okuma yazma oranının çok düşük olduğu düşünüldüğünde, ele geçen bu nesneler bulunduğu yapının ehemmiyetini ortaya koymaktadır.”
Cam eserler
Ülkü Kara, limana dünyanın çeşitli yerlerinden gelen amforaların tespitini yaparken, antik cam uzmanı Dr. Şeniz Atik cam yapıtları kıymetlendirdi. Dr. Şeniz Atik, “Cam antik çağlarda değerli bir husustu ancak çok fazla sayıda cam eser bulduk. Bu da bize varlıklı bir devri işaret ediyor” dedi. Beş bin yıl evvel Bathonea’da Karadeniz ve Ege üzerinden yapılan deniz ticaretini araştıran Dr. Haldun Aydıngün ise liman yakınlarında çıkan taş aletlerin Neolitik periyoda tarihlendiğini belirtti.