Sosyal Haklar Derneği, 41 personelin ömrünü yitirdiği Bartın Amasra TTK Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi’ndeki patlama ve sonrasında yaşananlara ait raporunu açıkladı. Raporda, bir evvelki vardiyanın gaz (metan gazı olduğu değerlendirilmektedir) kokusu nedeni ile erken çıkarıldığını, bir sonraki vardiyada çalışan çalışanların yeniden de madene indirildiği belirtildi. Raporda, yapılan görüşmelerde, ocakta çalışan mühendislerin yaklaşık bir aydır madene girmediğinin sıklıkla lisana getirildiği ve gaz sensörlerinin sayısının az olduğu ve bunları takip eden kişi sayısının yetersiz kaldığının dilendirildiği belirtildi. Raporda “Tüm sorumlular, katliamın oluşuna uygun formda, mümkün kastla insan öldürme hatasından yargılanmalı, yargılama süreçlerinin sağlıklı halde yürütülebilmesi için şüphelilerin tutuklanmasına karar verilmelidir” denildi.
Sosyal Haklar Derneği’nden (SHD) Melda Onur, Özgür Barış Akbayır, avukatlar Yalçın Deniz İhtimam, Elif Sıla Aşık, Akçay Taşçı 41 çalışanın ömrünü yitirdiği Bartın Amasra’daki maden faciası sonrası bölgedeki izlenimlerini ve yapılmasını talep ettiklerini belirten bir rapor hazırladı.
“Madenin fizikî şartlarının zorlanması katliama giden sürecin kıymetli sebebi”
“Madenin uzun müddettir eksik personel ile işletilmekte olması, Amasra havzasında özelleştirme siyasetleri, bir Kamu İktisadi Teşekkülü olan TTK’nın işçi siyaseti, yanmaya müsait damarların niteliklerinin değerlendirilmemesi, madendeki havalandırma problemlerinin saptanmış olmasına karşın giderilmemesi, metan riskinin arttığı sabit olmasına karşın bu riskin yol açacağı sonuçların göze alınması ve bir bütün olarak madenin fizikî şartlarının zorlanması katliama giden sürecin değerli sebepleri olarak görünmektedir. Madendeki yapısal eksiklikler, madendeki toz patlaması riski, metan gazından kaynaklanan riskler ile makine ve teçhizatın ekonomik ömrünü doldurmuş olanların modernize edilerek değiştirilmesi gerekliliği saptanmış olmasına karşın, risk tahlili yapılmadığı ve gereken tedbirlerin alınmadığı anlaşılmaktadır” tabirlerinin yer aldığı raporda, yapılan görüşmelerden edinilen izlenimler şöyle sıralandı:
– Emekçi yakınları, bir evvelki vardiyanın gaz (metan gazı olduğu değerlendirilmektedir) kokusu nedeni ile erken çıkarıldığını lakin tekrar de bir sonraki vardiya için emekçilerin madene indirildiğini belirtmektedir. – Emekçiler ve personel yakınları, madenin kapanacağı yahut özelleştirileceği istikametinde söylentiler olduğunu, bu nedenle az personel çalıştırıldığını belirtmektedir.
– Ocakta çalışan mühendislerin yaklaşık bir aydır yeraltına girmediği hususu sıklıkla lisana getirilmiştir. Bu durumun sebebi ile ilgili farklı yorumlar yapılmaktadır: Bir yanda madenin çok riskli olması nedeniyle girmedikleri tezleri varken, başka yanda ise aslında özelleştirilecek olan madende yapılacak işleri anlamsız olarak değerlendirmeleridir. Mühendis takımının yetersizliği ve mevcut mühendis sayısının sağlıklı bir işleyiş için kâfi olmadığı tarafında görüşler de mevcuttur.
– Madende gaz sensörlerinin sayısının az olduğu ve büyük çoğunluğunun çalışmadığını lisana getirenler olmakla birlikte, sorunun gaz sensörlerinin çalışmaması değil, bu sensörleri takip eden kişi sayısının azlığı olduğu da tabir edilmektedir.
– Patlamanın, ölen barutçuya yıkılarak gerçek sorumluların cezalandırılmayacak olması kaygısı de vardır.
– Bilhassa madenin geçmişini de uygun bilen eski çalışanlar tarafından, kuyu başlarında ve ocakta kullanılan teçhizatın çok eski olduğu ve bu durum bilinmesine karşın yenilenmediği belirtilmiştir.”
“Maden alanında her türlü süreçte buyruk veren konumda olan şüpheliler tutuklanmalı”
Sosyal Haklar Derneği, maden faciasına ait aktif bir soruşturma yapılabilmesi için 13 maddelik acil taleplerini de şöyle sıraladı:
1- Madenin denetimi TTK’dan alınmalı ve madenin ayakta tutulması için yapılması gereken bütün süreçlerin bağımsız ve tarafsız kişi ve kurumlar tarafından yapılması, bütün bu süreçlerin daima olarak görüntü kayıt altına alınması sağlanmalıdır. Soruşturma kademesinde alınacak rapora itiraz edilmesi durumunda, Mahkeme tarafından keşif ve uzman incelemesi yaptırılması zaruriliği dikkate alınarak, madenin denetimi, en erken kovuşturma etabındaki keşif sürecinin sonucuna kadar TTK’ya devredilmemelidir.
2- Madenin şimdiki ve geriye dönük en az 5 seneyi içeren haritası temin edilmeli, kağıt üstündeki haritanın gerçek duruma uygun olup olmadığı saptanmalıdır.
3- Madende bulunan sensörler ve nitelikleri saptanmalı, sensör bilgilerinin ne halde takip edildiği belirlenmelidir. Bu kapsamda ve ötesinde, madende alınan rastgele bir emekçi sıhhati tedbiri var ise neler olduğu ve ne biçimde kayıt altına alındığı saptanmalı, bu saptama doğrultusunda bütün kayıt ve datalar ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu bilgi ve kayıtlara el konulmalıdır.
4- Madende metan gazı ölçümleri yapılıp yapılmadığı ve yapılmakta ise bu ölçümlerin ne halde kayıt altına alındığı saptanmalı, bu saptama doğrultusunda bütün kayıt ve bilgiler ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu data ve kayıtlara el konulmalıdır.
5- Madende metan drenajı yapılıp yapılmadığı, yapılmakta ise ne halde yapıldığı, kullanılan ekipmanın niteliği saptanmalı; metan drenajı yapılmakta ise drenaja ait tutulan bütün kayıt ve bilgiler ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu defter ve kayıtlara el konulmalıdır
6- Teknik nezaretçi defterleri, daimi nezaretçi defterleri, top atım defterleri, gaz ölçüm kayıtları başta olmak üzere madenin işleyişine dair kayıtları içeren bütün defter ve evraklar ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu defter ve kayıtlara el konulmalıdır.
7- Havalandırma projeleri ile elektrik projeleri başta olmak üzere madene ilişkin bütün projeler ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu evrak ve kayıtlara el konulmalıdır.
8- Patlama sonrası uzun mühlet devam eden yangının maden içine oksijen/hava girdiğinin delili olması dikkate alınarak, havanın nereden ne biçimde girdiği; bu hava girişinin kaynağı belirlenmelidir. Hava girişinin yer üstü tasmanlarından, eski imalat alanlarından, komşu rezervlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ve bu ögelerin patlamaya tesiri belirlenmelidir. Patlama sonrası civardan yangın tüplerinin toplandığı savı titizlikle araştırılmalı, yangın tüplerinin sayısına ve bakımlarının yapılıp yapılmadığına ait kayıt ve dokümanlar ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu evrak ve kayıtlara el konulmalıdır.
9- Madende risk tahlili yapılıp yapılmadığı saptanmalı, risk tahlil raporları ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu doküman ve kayıtlara el konulmalıdır.
10- Acil durum hareket planı yapılıp yapılmadığı saptanmalı, acil durum aksiyon planları ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu evrak ve kayıtlara el konulmalıdır.
11- Çalışanlara eğitim verilip verilmediği, ferdî esirgeyici ekipmanların niteliklerinin neler olduğu, ferdî esirgeyici ekipmanların niteliklerinin mevzuata ve daha değerlisi madenin şartlarına uygun olup olmadığı, madende tatbikat yaptırılıp yaptırılmadığı, acil durum irtibatının ne formda sağlandığı, madende kaçış yollarının ve sığınma odalarının olup olmadığı saptanmalı ve bu saptamaların sonuçlarına nazaran bir sonraki soruşturma etabı belirlenmelidir.
12- Bütün bu süreçlerle eşgüdümlü olarak ve gecikmeksizin keşif yapılmalıdır. Görevlendirilecek uzmanların bağımsız ve tarafsız olmasına, alanlarında uzman bireyler olmasına kesinlikle dikkat edilmelidir. Keşif süreci başta olmak üzere, bütün soruşturma süreçleri şeffaf formda yürütülmeli ve avukatları vasıtasıyla ailelerin keşif sürecine katılmaları sağlanmalıdır.
13- TTK Amasra Taşkömürü İşletme Kuruluşu yöneticileri ile TTK yöneticileri başta olmak üzere, süratlice şüphelilerin sözü alınmalı; bu şahısların pozisyonları gereği (i) her türlü kanıtla temas ettikleri, (ii) işçi listeleri başta olmak üzere her türlü evrak üzerinde sınırsız yetkiye oldukları, (iii) Savcılığa gönderecekleri dokümanlar ve karşılık yazıları vasıtasıyla kimlerin şüpheli/sanık olduğu konusunda bile kelam sahibi oldukları (iv) amir sıfatını haiz olmaları nedeni ile tanıklık yapacak personeller üzerinde baskı kurmalarının neredeyse kesin olması ve (v) kamu vazifelisi sıfatıyla hala maden alanı olan olay yerinde yapılacak her türlü süreçte buyruk veren durumda olmaları dikkate alınarak şüphelilerin tutuklanmasına karar verilmelidir.”
“Hiçbir işin fıtratında vefat yok”
SHD’nin hazırladığı raporun devamında şu tabirlere yer verildi:
Yapılması gereken soruşturma süreçleri elbette bu sayılanlardan ibaret değildir. Faal bir soruşturma için, bu süreçlerin sonuçlarının yol göstericiliği ile hareket edilmeli; idari ve yargısal pratik haline gelmiş olan cezasızlık pratiğinden vazgeçilmeli, sorumluluğun en alt kademe emekçi ve mühendislere yüklenmesi kolaycılığına düşülmemeli, TTK Amasra Taşkömürü İşletme Kurumu yöneticileri ile TTK yöneticileri başta olmak üzere idari ve siyasi tüm sorumlular tespit edilmelidir.
Katliamın üzerinden şimdi üç gün geçmiş olmasına ve Savcılığın elindeki imkanlara sahip olmamamıza karşın, bir defa daha bir maden katliamında muhtemel kastla insan öldürme hatasının işlendiğine tanıklık ediyoruz. Tüm sorumlular, katliamın oluşuna uygun biçimde, mümkün kastla insan öldürme cürmünden yargılanmalı, yargılama süreçlerinin sağlıklı biçimde yürütülebilmesi için şüphelilerin tutuklanmasına karar verilmelidir. Aktif soruşturma yükümlülüğünün bir gereği olarak, soruşturma evrakın tarafı olan aileler ve avukatları ile şeffaf bir biçimde yürütülmeli, ailelerin avukatları vasıtası ile keşif başta olmak üzere bütün soruşturma süreçlerine katılmaları sağlanmalıdır.
Gerçek sorumlular tespit edilip sorumluluklarına uygun halde cezalandırılması için, adalet gayretinde ailelerin yanında olduğumuzu bir sefer daha belirtmek isteriz.
Sosyal cinayet nizamı son bulana, toplumsal adalet tesis edilinceye kadar!
Biliriz ki, hiçbir işin fıtratında mevt yoktur”