Everest Yayınları Açıkhava Serisi geçtiğimiz günlerde yirmi altıncı kitaba ulaştı. Yerli yabancı pek çok müellifin, şairin hikayelerinden, şiirlerinden oluşan bu kısa cep uzunluk kitaplar okurlarca çokça beğenildi. Fakat içlerinden biri bence başkalarından farklı bir yerde duruyor. Selim İleri’nin yazdığı ‘C.S.’. “Sedef kakma sandıktan çıkan” ‘C.S.’, birinci kere yayınlanan bir İleri anlatısı.
Peki bu hakikaten bir anlatı mı, İleri de bundan pek emin değil.
“C.S.’nin öyküsüne başlamak için uğraşıyorum.
C.S.’nin öyküsü mi, açık seçik karar veremiyorum. Yazacaklarım tahminen öykü, tahminen izlenimler, duyuşlar. Tahminen ruh ikizliği, arayış. Anı-öykü, deneme-öykü. Kısa bir anlatı. Yazmak oyalantısı. Sait Faik’e nazaran ‘bir hırs’.”
Peki kim bu C.S.?
İlk başlarda tam olarak anlamıyoruz, sonra İleri’nin bunu bilerek gizlediğini düşünüyoruz lakin devam eden sayfalarda bize ‘Ömrümde Sükût’ kitabından bahsediyor İleri. Biz de C.S.’nin Cahit Sıtkı Tarancı olduğunu anlıyoruz. İleri de temel niyetinin şairi gizlemek olmadığını, yalnızca merak ettirmek için, sorulması için bu türlü yaptığını belirtiyor.
Kitabın başlarında İleri büyük bir melankolinin içinde olduğunu, kendisine “her şeyin uçurum kenarında kara, kararmış” göründüğünü yazıyor lakin asıl anlatmak istediğinin öteki bir şey olduğu ortaya çıkıyor. O, C.S. ile kurduğu duygudaşlık üzerinden geçmişe, C.S.’nin hayatına bir bakış atıyor.
YALNIZ BİR ŞAİR
C.S. birinci şiirlerini yazıp fikrine ehemmiyet verdiği birkaç beşere gönderiyor. Bunlardan biri de Nurullah Ataç. Ataç şiirleri hiç mi hiç beğenmiyor. Yeteneğiniz yok, boş yere uğraşmayın, çabucak vazgeçin, gibisinden bir yanıt veriyor.
C.S.’yi bu istikamette destekleyen birinci kişi Peyami Safa oluyor. (Tabii Peyami Safa’nın ismi da Peyami Safa değil. “Yalnızız romancısı”.) C.S. ile Safa’nın ahbaplığı kitapta çokça işleniyor. Hem uygunu hem kötüsüyle. Çünkü Safa’nın sosyalizm düşmanlığı, periyodun pek çok muharriri, şairiyle olduğu üzere C.S. ile de ortasına giriyor. On beş yıllık dostluk böylelikle nihayete eriyor. Safa, köşe yazılarında takındığı saldırgan tutumuna karşın C.S.’nin vefatının akabinde bir yazı yazıyor yazmasına, lakin şürekâsı devreye girip Safa’yı ayıplıyorlar. O da yanlış anlamayın deyip, on beş yıllık eski bir dost için, diye açıklama yapıyor.
Kitabı okurken, İleri’nin söylediği “YALNIZLIĞIMIZ bu kırık hikayenin ismi olabilir…” cümlesi daha bir mana kazanıyor bu türlü olunca. Çünkü kitapta C.S.’nin ne derece yalnız, ne kadar kendi halinde olduğunu çeşitli örneklerle okuyoruz.
NÂZIM’LA YAŞANAN ANLAŞMAZLIK
Sonra C.S. ve Z.O.S. (Ziya Osman Saba) ortasında gençliklerinden itibaren başlayan dostluğa geliyor sıra. İleri, çeşitli tanıklıkları da işin içine katarak bu iki şairin Baudelaire’den ne derece etkilendiklerine ve kendi şiirlerini oluşturma süreçlerine değiniyor. Bu vakit zarfında da C.S.’nin olmayan aşklarına yazdığı şiirlerden bahsediyor.
C.S., Selim İleri, 56 syf. Everest Yayınları, 2022. C.S.’nin, N. Hanım’la yaptığı kısa evliliğinden sonra, onun yanında hakikat düzgün birini gören olmuyor. C.S. bekâr odasıyla meyhaneler ortasında kaç dostluk, birçok hüzün, kaç memnunluk içinde yaşarken şiirini de hayli bir geliştiriyor. O denli ki Ataç’ı vaktiyle söylediklerinden geri çevirip, Tanpınar, Attilâ İlhan üzere değerli isimlerin övgülerini alıyor.
Hatta Attilâ İlhan “Düşten Güzel” için olumsuz şeyler söylemesine rağmen, yıllar sonra İleri’ye, “Artık C.S. Beyefendi üzere banka memuresi için, postacı için, otobüs sürücüsü için şiir yazılmıyor. Bu ne kayıptır bilir misin!” diyor.
İleri, Nâzım’la C.S.’nin yaşadığı bir uyuşmazlıktan da bahsediyor. Dahası bu bir kırgınlık. Nâzım tutuklanıp Bursa’ya götürüldüğünde C.S. içine sindiremiyor bunu. “Bir Şey” isimli şiirinde söyle yazıyor:
II.
Bir şey daha var yürek acısı
Utandırır insanı düşündürür
Öylesine öbür bir kalp ağrısı
Alır beni ta Bursa’ya götürür
Yeşil Bursa’da konuk bir garip kuş
Otur denmiş oracıkta oturmuş
Ta yüreğinden bir türkü tutturmuş
Ne hoş şey dünyada hür olmak hür
Benerci Jokond Varan Üç Bedrettin
Hey kahpe felek ne oyunlar ettin
En yavuz evlâdı bu memleketin
Nâzım ağabey mahpuslarda çürür
Ne var ki Nâzım bu şiiri okuyunca çok sonlanıyor. C.S.’nin berbat bir niyeti olmadığı biliyor bilmesine, lakin kendisini aciz, zavallı gösterdiği için C.S.’ye çıkışıyor. Sonra da buna karşılık “Yatar Bursa Kalesinde”yi yazıyor:
YATAR BURSA KALESİNDE
Sevdalınız komünisttir,
on yıldan beri mahpustur,
yatar Bursa kalesinde.
Hapis ammâ, zincirini kırmış yatar,
en âlâ mertebeye ermiş yatar,
yatar Bursa kalesinde.
Memleket toprağındadır kökü,
Bedreddin üzere taşır yükü,
yatar Bursa kalesinde.
Yüreği delinip batmadan,
şarkısı tükenip bitmeden,
cennetini kaybetmeden,
yatar Bursa kalesinde.
‘BENİM DE ÇİZİLMİŞ BİR MEFKÛREM VARDIR’
Bu kitap bir biyografi kitabı değil. İleri’nin C.S. ile kurduğu duygudaşlığı üzerinden, edebiyat tarihimize, mektuplara ve tanıklıklara uzanan bir anlatı. Birinci defa yayınlanması hasebiyle de başkaya değerli.
Aslında İleri’nin C.S. ile kurduğu bir duygudaşlık örneği daha var. 2010’da bir edebi buluş kapsamında Z.O.S. imzasıyla C.S.’ye bir mektup yazıyor İleri. C.S.’nin ona olan mektupları vaktiyle basıldığı, fakat Z.O.S.’un mektupları ortalıkta olmadığı için düşünülen bir projeydi bu. Kitabın sonunda bu mektuba da yer veriyor İleri.
Ancak İleri’nin genç yaşında radyodayken tesadüf ettiği ve müelliflik yapmak istemesine sebep olan bir mektup daha var. C.S., babasına yazdığı bu mektupta şöyle diyor:
“Babacığım, hayatta muvaffakiyet yalnız aç kalmamakta değildir. Asıl muvaffakiyet göçüp gittikten sonra arkasında bir eser bırakmaktadır. Bu yapıtı meydana getirmek için saadeti memnu telâkki etmeli. Benim de çizilmiş bir mefkûrem vardır. Ben, her şeyden önce yaşamış olduğuma kanıt olmak için bir eser meydana getireceğim.”
‘C.S.’, kısacık, fakat çok etkileyici bir kitap. Tıpkı C.S.’nin kendisi üzere…