Kemal Sayar, Baba Olmak isimli makalesinde “Sanayileşme periyodu öncesinde babalar çocuklarıyla daha fazla vakit geçiriyor ve çocuklarına bağlılıklarını daha çok gösteriyor, hatta bunu çocukları erişkin olsalar bile devam ettiriyorlardı. Ancak endüstrileşme iki kıymetli değişimi de beraberinde getirdi; ailelerden başka çalışma alanları ve eşyanın bedelindeki düşüş. Babalar çocuklarından ayrılırken, anneler de çocuklarının bakımını üstlenerek aileye dayanak oldular.” diyor. Aile kavramını anneler ve annelik üzerinden okumaya alıştığımız, konutun pek çok yükünü annelerin üzerine boca ettiğimiz ve babaları çocukların eğitiminden, ailenin otoritesinden soyutlamaya başlayıp sırf meskenin iaşesinden sorumlu bir figür pozisyonuna getirdiğimiz bir periyotta, babaları hatırlamanın manalı olduğunu düşünerek yeni bir röportaj serisine başladık. Tecrübeli babalardan hem babalarıyla hem de evlatlarıyla olan bağlantılarını dinlemenin hepimize ilham olacağını düşündük. Bu serideki birinci konuğumuz Prof. Dr. Dursun Ali Tökel Hocamız. Kendisinden tanıdığım en bilge insan dediği babasını, ona dair anılarını ve evlatlarıyla nasıl bir bağ kurduğunu dinledik.
-TDK Türkçe Sözlük’te baba “Çocuğu olan erkek, peder” olarak tanımlanıyor. Sizde “baba”nın karşılığı nedir?
Baba, yeterli bir insan olarak yetiştirmesi için, kendisi ve eşi aracılığıyla, Allah’ın kendisine bir yahut birkaç çocuk emanet ettiği yetişkindir. Babalık ne bir lütuftur ne de bir cezadır. Babalık bir misyondur, bir imtihandır. Her şeyde olduğu üzere onun da nimetleri ve külfetleri var. İnsanın bir şeyi hakkıyla anlayabilmesi için o şeye karşı aşikâr bir arada durması gerekir. Ara yeterli ayarlanamadığında kişi karşıdaki objeyi asla tam manasıyla kavrayamayacaktır. Bir babanın çocuklarına karşı hali da motamot bu türlü olmalıdır. Uzaklıkları ayarlamanın, his manasında en ülkü formu hürmettir. Araları kaldıran ve insanı körleştiren en faal his ise sevgidir. Kısaca baba, saygıyı öncelemesi sevgiyi ise çok dikkatli bir dozda kullanması gereken insandır.
BABAM SAYGIYI HAYATININ MERKEZİNE KOYMUŞTU
-Babanız için “tanıdığım en bilge insan” diyorsunuz. Babanız nasıl biriydi? Nasıl bir münasebetiniz vardı?
BABAM ANLATMAZ YAŞARDI
Babam, dini eğitimin yasak ve öcü üzere görüldüğü vakitlerde kaçak-göçek bu eğitimi alabilmiş, dini ilimlere olağanüstü vakıf biri idi. Münasebetiyle insan denen varlığın “ne”liği üzerine özellikle tasavvufun geliştirdiği bütün manaya ve çözme vasıtalarını yakinen biliyordu. Yoksa, insanın, epey fazileti onca zorluk içinde taşıması bence akıl alır üzere değil. Akşam konuta geldiğinde sessizce yemeğini yer ve sonra bir köşeye çekilir kesinlikle kitap okurdu. Çocukluğumun başlangıç yıllarında babam köylerde fahri imamlık yapıyordu. Bu yüzden daima o köyden bu köye taşınıp duruyorduk. Köyler de dâhil, ben konutumuzun kütüphanesiz bir hâlini hiç hatırlamıyorum. O çabucak hemen hiç anlatmazdı ancak kusursuz yaşardı. Fakr u zaruretin belini yaya çevirdiği insanlarda bu faziletleri taşımak o bele nasıl bir yük yükler, tartışmaya gerek yok. Ancak hayatın hiçbir zorluğu bu insanları sıkıntıdan çıkaramazdı.
-Dedeniz Kurtuluş Savaşı’nda şehit düşmüş ve bir babanın varlığını deneyim edemeden yalnız büyümek durumunda kalmış. Babalığın annelikten farklı olarak öğrenilen bir süreç olduğu söylenir. Sizce babanız, önünde bir baba örneği olmadan bunu yapmayı nasıl başardı ve sizde bu süreç nasıl ilerledi?
-“Bir gün babamla şöyle bir şey yaşamıştık ve onu hiç unutamıyorum” dediğiniz bir hatıranız var mı?
Bir gün babamla bir köyden kente gitmek üzere yaya olarak yola çıkmıştık. Köy içi yollardan geçerken yol bir orta uygunca daraldı, bir meskenin önünden geçmek zorundaydık. Konutun kapısında, tam da yolun kıyısında kocaman bir köpek gördüm ve hâliyle korktum. Babam yürümemizi söyledi, köpeği işaret ettim lakin o aldırmadı. Tam öğlen vaktiydi ve hava da çok sıcaktı. Köpek bir orta bizi gördü ve gözünü açmaya çalıştı, fakat sıcaktan o kadar mayışmıştı ki ne başını kaldıracak hâli vardı ne de gözünü açacak mecali. Lakin kendini bir oldukça zorlayarak başını güç bela kaldırdı ve cılız bir “heeev!” çıktı ağzından. O koca hayvana bu cılız “heevvv!”i yakıştıramadım ve güldüm. Sonra dedim ki babama: “Kafasını kaldıracak gücü yok hâlâ havlamaya çalışıyor, yat gitsin işte!” Babam o vakit, şu an bile tamı tamına hatırladığım şu hikmetli kelamları söyledi bana: “O köpeği, bu kapıda havlasın da gelen gidenden mesken sahibini haberdar etsin diye besliyorlar. Şayet havlamasaydı yaratılışa alışılmamış davranmış ve görevini yapmamış olurdu.” Bu kelam beni çok etkiledi; evet herkes ne yapıyorsa yaratılışına uygun yapıyor.
ÇOCUKLARIMI HOCALARIM ÜZERE GÖRDÜM
-Çocuklarınızla ilginiz nasıl? Bir baba olarak onlardan neler öğrendiniz?
Çocuklarımla sevgiden fazla hürmet çerçevesinde kalmaya çalıştım; en küçük hâllerinden bugüne kadar, daima bu türlü oldu. Çocuklar ruhlar âleminden daha yeni geldiler ve onlar hakikate bizden çok daha yakınlar. Onlara öğretecek bir şeyimiz yok ancak onlardan öğrenecek çok şey var. Çocuklarıma konutumda birer evliya varmış üzere davranmayı yeğledim. Onları, kendilerinden her vakit bir şeyler öğreneceğim hocalarım üzere gördüm. Eşim de motamot benim üzeredir; bu bakımdan hamdolsun eşit fikirdeyiz. Çocuğu şayet çocuk değil de bir insan olarak hem de bilge insan olarak görüyorsanız onlardan çok şeyler öğreniyorsunuz.
ANNE, BABALARIN MİSYONU ÖĞRETMEK DEĞİL HATIRLATMAKTIR
-Deneyimli bir baba olarak hâlâ acemi hissettiğiniz bir husus var mı? Çocuklarınız yaş aldıkça babalığınızın da dönüştüğünü hissediyor musunuz?
VARKEN YOK OLACAĞIZ
-Sizce bir babanın evladına yapabileceği en âlâ şey nedir?
Yok olmaktır. Dersinde, kıyafetinde, gezmesinde, odasında, yemesinde, içmesinde, arkadaşlarında, çalışmasında, geleceğinde, neyi okuyacağında, ne işi yapacağında, nerede ve nasıl oturacağında… Çocuğun çabucak her anında, çivinin başına dikilmiş bir çekiç üzere hazır bekleyen bir baba çocuğuna en büyük berbatlığı yapıyor demektir. Duvar karşımızda durur ve çok görüngendir, bizi pürüzler. Köprü ise mütevazıca durur ve bizi karşıya ulaştırır. Duvar değil köprü bir baba olmaktan bahsediyorum.
-Evlatlarınıza sizden hangi özellik miras kalsın istersiniz?
Ben babamın babalığından olağanüstü mutluydum ve bunu bütün insanlığa önerebilirim. Kendim de onu temel alarak, eksiği gediğiyle bir babalık yapmaya çalışıyorum. Umarım çocuklarım da bizim babalık yanlarımızın hoş yanlarını alarak bu büyük mirası edinir ve çocuklarına uygulayabilirler.