Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım yaptığı açıklamada, “Bu bahisteki teknik çalışma biraz daha vakit alacak, tek bir formül üzerinde duruyoruz lakin şimdi sonuçlandırmadık. EYT Aralık ayı üzere gündeme gelir” demişti.
Peki bu teknik çalışmalarda öne çıkan başlıklar neler? Teknik çalışma sırasında 6 başlıkta kıymetlendirme yapılıyor.
1-PRİM DEĞER KAZANIYOR
Teknik çalışmalar yapılırken bilhassa 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamış lakin aşikâr bir prim düzeyine gelmiş sigortalılar üzerinde duruluyor.
Genel manada bakıldığı vakit 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamış herkes EYT’li olmuş durumda. Yani yaş kuralı getirildiği için yaşa takılmış durumda.
Ancak bu sigortalıların tamamının maddeden yararlanması yani emeklilik hakkı kazanması mümkün değil. Zira 8 Eylül 1999’da çıkartılan yasa büsbütün kaldırılsa bile en az 5 bin gün prim koşulu bulunuyor.
Teknik çalışmada ayrıyeten primin de en az 5000 ile işe giriş tarihine nazaran 5975 gün ortasında olması üzerinde duruluyor. Bu noktada çok daha fazla prim günü olan sigortalılar da var.
Bunlar açısından da bir avantaj oluşturulması gündemde. Burada da bayanlar için 7.200 gün erkekler için 9.000 gün masada bulunuyor.
EYT maddesinden yararlanmak için 9 bin gün ya da 7 bin 200 gün istenmeyecek lakin bu kadar günü olanlar için bir avantaj oluşturulabilecek.
2- MÜHLETE BAKILIYOR
Teknik çalışmada bakılan bir öteki bahis ise sigortalı olarak bekleme müddetleri. Bayanlar için 20 erkekler için ise 25 yıllık bekleme mühletleri de var.
Bu durumda maddeden yararlanacak bayanların 20 yılı erkeklerin ise 25 yılı doldurmaları gerekiyor. Buna nazaran bayanlar açısından 20 yıllık mühlet dolmuş durumda.
Ancak erkekler için 1997 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar 25 yılı doldurdular. Daha sonra sigortalı olanlar için 2023 ve 2024 yılının gelmesi gerekiyor.
Böylece yasa bugün çıktığında 6 Eylül 1997 öncesinde sigortalı olan erkekler için müddet dolmuş olacak. Lakin müddet kaidesini daha sonra tamamlayacaklar için bir kademeli geçiş de kelam konusu olabilecek.
Burada mühlet çalışılan yıl olarak değil birinci sigorta olunan tarihten sonra bu güne kadar geçen vakit olarak belirleniyor. Bu yüzden bayanların 20 erkeklerin 25 yıl çalışmaları gerekmiyor.
3-YAŞ BAREMİ MASADA
Teknik çalışmada EYT maddesinden yararlanacak olanların yaşları da bedellendiriliyor. Bu gün bakıldığında bir kısım EYT’linin primini doldursa bile 40’lı yaşlarda olduğu görülüyor.
Burada birkaç alternatif bulunuyor. Birisi maddede belirlenen yaş kuralına kalan müddetin muhakkak oranda indirilmesi, başkası ise bayanlar için 50 erkekler için 52 yaş bareminin konulması.
Teknik çalışma sırasında primini dolduran bir sigortalının 47 yaşında birebir halde primini dolduran bir sigortalının ise 53 yaşında olduğu halde ikisinin ayın kaidelerde emekli edilmesinin gerçek olup olmayacağı da bedellendiriliyor.
4-FARKLI KURUMLARA 3.5 YIL KURALI
Teknik çalışmada masaya gelen bir öbür bahis ise farklı kurumlarda sigortalı olanların durumu. Daha evvel SSK’lı olup sonradan memur olanlar, yahut Bağ-Kur’lu olup SSKlı olanlar açısından emeklilik kaideleri da değerlendirmeler ortasında.
Burada şu anda mevzuatta uygulanan son 7 yıllık süredeki 3.5 yıla bakılması tartı kazanıyor. Son 7 yıllık sigortalı müddetince hangi kurum daha fazla ise o kurumdan emeklilik kelam konusu olabilecek.
Ancak Bağ-Kur ve memurlar için 2002 itibariyle yaş kaidesine bakıldığı ve ona nazaran yaş kaidesi getirildiği de masada bulunuyor.
5-MAAŞ ŞARTALARI HESAPLANIYOR
Teknik olarak bedellendirilen bir diğer mevzu ise maaş hesaplaması olacak. EYT’lilerin emekli oldukları tarihte primlerine ve karlarına nazaran maaş belirlenecek.
Buna nazaran üç devir temel alınacak. 1999 öncesi 1999 ile 2008 ortası ve 2008 sonrası periyot kıymetlendirilerek üç başka hesaplama yapılacak.
Bu üç hesap birleştirilerek emekli maaşı ortaya çıkartılacak. Kapsam ve emekli olacak kişi sayısı aşikâr olduktan sonra yeniden maliyet de hesaplanacak. Böylelikle ödenecek maaşların ölçüsü ve bütçeye maliyeti de ortaya çıkmış olacak.
6-BORÇLANMA İMKANLARI DEĞERLENDİRİLİYOR
Teknik çalışma sırasında primini ve yılını tamamlamış olanların dışında eksik primli olanlar için değişik borçlanma imkanları olup olmayacağı da bedellendiriliyor.
Bu noktada primleri tamamlama imkanı olanların da EYT kapsamına girip girmeyeceği masada olacak.
Bunun dışında askerlik borçlanması ile işe giriş tarihini geri çeken 1999 sonrası sigortalılar konusu da teknik çalışmanın içinde yer alıyor.
Borçlanmayla da olsa primini tamamlayamayacaklar açısından kısmi emeklilik kaideleri da bedellendiriliyor.