Köşe muharriri Mehmet Tez’in yazısındaki ilgili kısım şu biçimde:
“Geçenlerde Oxford Üniversitesi’nden bir biyoloji profesörü yazısında neden “survival of the fittest” sözüne dokunulmaması gerektiğine ikna etmeye çalışıyordu okurları. İnsanların bunları tartışması bana gerçeküstü geliyor lakin oluyor işte. “Survival of the fittest” Darwin’in “doğal seçilim” teorisinin temelindeki mantık. Fit, yani güçlü olanın hayatta kalması. Bu söze savaş açılmış durumda zira “fit” olmayanlar için mağdur edici bir yanı olduğu belirtiliyor. Bu fikri savunanlar dişi – erkek denmesine de karşı. Bunun yerine yumurta üreten ve sperm üreten denmesini öneriyorlar.
Dünya basınını yakından takip edenler “Kültür Savaşları”nın artık neredeyse kurumsallaşan bir editoryal masaya dönüştüğünün farkında. Kültür savaşları tarifi çok isabetli zira bu bahiste nitekim bir savaş veriliyor. Kavram çok geniş bir alanı işaret ediyor aslında. Siyasi iktidarların tarihi işlerine gelecek halde tekrar yazma gayreti da kültür savaşı, Ulusal Eğitim müfredatının düzenlenmesi de. Daha evvelce kutlanmayan günlerin kutlanmaya başlaması da, birtakım bayramların kasıtlı olarak geçiştirilmesi de kültür savaşları alanına giriyor. Günlük hayatın düzenlenmesi kültür savaşı alanına girebilir, keza televizyon ve radyo da. Toplumsal medyada olan biten de, klasik jenerasyon çatışması da. Beslenme de, giysi kuşam da. Lakin kültür savaşları kavramı 2010’lardan bu yana bu genel tarifi dışında da farklı bir manaya sahip.
Giderek kurumsallaşan siyasi ve toplumsal farkındalık hareketi olarak isimlendirilebilecek “woke” hareketinin statükoya açtığı savaş kastediliyor çoğunlukla artık kültür savaşları denince bugün.
Geçenlerde bu alanda yeni bir yeni cephe daha açıldı. Çocuk kitapları müellifi Roald Dahl’un kitaplarında yer alan birtakım kısımların tekrar yazılmasıyla ilgiliydi mevzu. Dahl kimdi derseniz, “Charlie’nin Çikolata Fabrikası”, “Matilda”, “Fantastic Mr. Fox”, “The BFG” üzere, beyaz perdeye aktarılmış, sahnelere uyarlanmış, televizyona uyarlanmış, klasikleşmiş yapıtları başta onlarca kitabı bulunan, çocuk edebiyatının temel taşlarından biri diyebiliriz. Dahl, keskin bir lisanlı, küfürlü, içinde bol “yaramazlık” olan, sert yapıtlara sahip. Çocuk edebiyatı dediysek, keskin, gerçekçi, yazıldığı periyodun toplumsal ve ekonomik gelişmelerinden ve gerçeklerinden etkilenmiş yapıtlardan kelam ediyoruz.
Sadede geleyim. Dahl’un kitaplarını yayıncısı Puffin’in, yapıtlardaki ırk ve cinsiyet temelli ayırımcı cümleleri ve sözleri yenileriyle değiştirdiği ortaya çıktı. Puffin orjinal metni, blok blok, paragraf paragraf atıp yerlerine yeni paragraflar koyarak edit ettiğini itiraf etti. Yani sözleri şimdiki lisana nazaran değiştirmekten kelam edilmiyor, yepyeni metni tekrar yazmaktan kelam ediliyor. Üstüne üstlük bu editleme süreci okura haber verilmiyor. Kitapların rastgele bir yerinde ilgili bir tabir yok. Bu büyük skandal, örtbas edilmeye çalışıldı lakin o denli olmadı. Yayıncı sonunda edit edilmiş metinlerle özgün metinleri başka farklı basmaya karar verdi. Dahl’un editlenmemiş yepyeni metinleri “Klasikler” ismi altında yayımlanacak. Woke prensiplerine nazaran düzenlenmiş, edit edilmiş metinler da farklı bir dizi olacak.
Bu aslında şaşırtan bir durum da değil. Son yıllarda bütün yayınevlerinde (adı bu olmasa da) “woke” editörleri olduğu biliniyor. Bu şahıslar müelliflerden gelen metinleri günümüzün “değerlerine” nazaran değiştiriyor. Hatta muharrirlerin geçmişini araştırıyor ve bu şahısların hayatlarının bir devrinde ırkçı ya da cinsiyetçi sözler kullanıp kullanmadıklarına kadar bakılıyor. Bir çeşit woke’çu sicil denetimi yapılıyor.
Metinlerde cinsiyetçi olarak isimlendirilebilecek tabirler varsa bunlar çıkarılıyor. Yanlış anlaşılabilecek her şey “düzeltiliyor”. Bunun dizilerde rakı bardağı ya da sigara buzlamaktan hiç farkı yok. Küfürleri ya da sözleri bipleyerek nasıl çocukları koruyorsak (!) işte artık de yayınevlerindeki woke editörleri yetişkinleri cinsiyetçi ya da ırkçı olmaktan bu türlü koruyor. Biri sansür olurken, oburunun ismi toplumsal farkındalık.
Henüz yazılma etabında müdahale dışında, geçmişte yayımlanan orjinal metinler de işte Dahl olayı gösteriyor ki editlenme sürecinde. 1950’lerde yazılmış bir yapıtı, devrinde var olmayan kavramlar üzerinden düzeltmek kültür savaşı da değil kültür katliamıdır. Bunun ucu Raskolnikov’un veganlıktan bahsetmesine yanlışsız masraf.
İnsanlığa mal olmuş büyük klasiklerden esinlenerek yeni anlatılar oluşturulması heyecan verici. Zati örnekleri de evvelden beri var. Fakat orjinal metinler kırmızı çizgi olmalı. Yepyeni metinlerle oynamaya başlarsak insanlığın ayarlarını sonsuza kadar bozmuş oluruz.”