İran’daki protesto aksiyonlarında bayanlar en ön saflarda. 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin polis nezaretindeyken ölmesi, yeni jenerasyonu yeni haklar ve özgürlükler talep etmek için harekete geçirdi.
Ancak birçok İranlı rejime karşı gelmenin gerçek bir risk olduğunu söylüyor. Ülkenin batısında yaşayan üç bayan, ülkede son yıllarda görülen en büyük protesto dalgasıyla ilgili niyetlerini yazdı. İsimlerini kendi güvenlikleri için değiştirdik.
Nil, 24, Bukan’dan
“Gösterilere katılıyor ve olanları yakından görüyorum. Bu çeşit şeylere birinci şahit oluşum ve şoke oldum. Polis, daha slogan atma fırsatı bile bulamadan insanların üzerine ateş açmaya başladı. Ellerinde pompalı tüfekler vardı lakin bence gerçek mermi kullanıyorlardı zira çıkan ses büyüktü.
İnsanlara ellerindeki sopalarla saldırdıklarını kendi gözlerimle gördüm. Çok yakındaydılar ve bana da vurdular fakat kurtulmayı başardık.
Günlük ömür eskisi üzere değil. Dükkanlar akşam olmadan kapanıyor. Geçmişte gece de açık kalırlardı. Sokaklarda daha az otomobil var. Evvelce geceyarısına kadar sokaklarda beşerler olurdu. Artık kolay kolay araçlara ve hatta meskenlere bile saldırıyorlar.
Başaracağımıza eminim. Rejimin acımasız olduğu gerçeğine rağmen, beşerler hakikaten cesaretli. Halkı daima bastıramayacaklarına eminim.
Sadece polisin acımasız olduğunu söylemek istiyorum. Gözlerimin önünde yaşlılara bile saldırdılar. Bayanlara saldırdılar. Bayanların bilhassa başlarına vuruyorlar. Bayanlara daha çok saldırıyorlar. Fakat benim için en değerli olan, başörtümü çıkartıp, polisin gözleri önünde yürümekti.
Başka bayanların da birebirini yaptığını gördüm lakin polis hiçbir şey diyemedi. Bu da kazandığımızın bir işareti.”
Rojano, 45, Sanandaj’dan bir bayan hakları eylemcisi
“Eylemlerin birinci gününde, iştirakçilerin ve slogan atmaya başlayanların % 90’ı kadınlardı. Başlangıçta, güvenlik güçleri şovlarda bayanlara katılan erkekleri gaye alıyor, saldırıyor ve baskı altına alıyordu.
Sloganlar “Kadın, hayat, özgürlük” ile başlıyor. Meydan bayanlarla, acıya maruz bırakılmış cesaretli ve kızgın bayanlarla doluydu; coplardan ve güvenlik güçlerinin konutunuza dönün davetlerinden korkmuyorlardı.
Kadınların karşılaştığı tüm ayrımcılıklara karşı çıkmak için oraya gelmişlerdi. İnsanların davaları için gösterdiği hamaseti ve kararlılığı gördüm. Güvenlik güçlerinin gözündeki kaygıyı gördüm. Bayanlar eşitlik kavgalarından vazgeçmek istemedi. Hala istemiyorlar.
Kentin çeşitli yerlerine konuşlandırılan özel güçlerin sayısı sahiden büyük lakin beşerler hala günlük hayatlarına devam ediyor ve ne yapmaları gerekiyorsa onu yapıyor.
Grev olduğu günler bütün dükkanlar kapalıydı ancak beşerler tekrar de dışarı çıktı. Rejime onlardan korkmadıklarını, sokakları terk etmeyeceklerini ve protestoları bırakmayacaklarını göstermek istiyor üzere görünüyorlar.
Beni şaşırtan bir şey de insanların güvenlik güçlerine karşı aldırmaz bir reaksiyon vermesi. Gündüzleri yanlarından basitçe geçiyorlar ve akşam yeniden protestolara başlıyor, ateşler yakıyor, sloganlar atıyorlar.”
Zilan, 52, Bukan’dan
“Gerçek bir direniş gördüm, bilhassa de bu protestolara katılan gençlerde. Bu nesil bahadır ve korkusuz. Mahpusa girebileceklerini, tutuklanabileceklerini, azap görebileceklerini ve hatta öldürülebileceklerini biliyorlar lakin tekrar de bu ihtilale katılmakta ısrar ediyorlar.
Bu şovların bir diğer değerli boyutu da Zhina’nın (Mahsa Amini’nin Kürtçe birinci adı) vefatıyla bayanların oynadığı büyük rol. Şovlara erkeklerle yan yana katılıyorlar.
Polis, yalnızca temel haklarını talep eden barışçıl şovları bastırmak için bütün araçları kullanıyor. Silah kullandılar ve internet üzerinden dünyanın dört bir yanında görüldü. Ben de çok yakından takip ettim.
Burada artık olağan bir ömrümüz yok. Bir yandan bu olaylar bu rejimin sonunun yakın olduğu umudunu veriyor fakat bir yandan yaşananlar insanların psikolojisini olumsuz etkiliyor.
Bir diğer olumlu nokta da tanımadığınız insanlara karşı sempati gelişmesi ve farklı etnik kümeler ortasında birlik oluşması. Bu nedenle protestocuların sayısı arttı ve şovlara daha çok kent ve kasaba katıldı.
Diğer aksiyonların bilakis, bu sefer halk vazgeçmek istemiyor ve emellerine ulaşana kadar savaşmaya karar verdiler. Geçmişin bilakis, rejim halkı mahpus, azap ve öldürme tehdidiyle dehşete düşüremiyor. Rejimin kabahatleri arttıkça, insanların öfkesi de artıyor.”