Adana’ya yılın birinci karı düştü. İstanbul-Ankara üzere büyük vilayetlerde tıpkı görünümleri göreceğiz.
Beyaz örtü altında titreyen fakir vücutlar yaşama tutunma çabası verecek.
Bu yıl Ocak-Şubat aylarında kışın sert geçeceği iddiaları yapılıyor.
Yüksek enflasyon altında alım gücü eriyen dar gelirlilerin endişeli düşü; kalorifer vanalarını açmak, sobaya kömür atmak…
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İdare Konseyi Üyesi Mehmet Özdağ ile haber sitesi “Reportare” de 16 Aralıkta yayımlanan “Enerji artırımları, özelleştirmeler ve çocuk ölümleri” başlıklı yazısı üzerine konuştuk.
Özdağ’ın makalesi “Şırnak, Diyarbakır, Eskişehir… coğrafyalar başka fakat çocukların yazgısı aynı!” cümlesiyle başlıyor.
“Nur Elif 6 yaşında yetersiz beslenme ve bakımsızlık nedeniyle ömrünü yitirirken, 2 kardeşi müdafaa altına alındı. Devlet toplumsal devlet olsaydı bu dram yaşanır mıydı?” diye soruyor.
Ülkemizde son iki yılda mevt raporunda “yetersiz beslenme” yazan tek çocuk Elif değildi.
Yoksulluğu bölüşen ailelerde, mesken içi şiddete terkedilen tek çocuk da elbet sadece Elif değildi.
Özdağ 2021 yılına gidiyor, medyaya yansıyan aile dramlarından alıntılar yapıyor.
1 Ocak 2022’da kademli elektrik artırımları üzerimize yağmaya başlamadan evvel iki çocuğumuzun daha güç yoksulluğu ve yoksunluğu nedeniyle ömürlerini yitirdiklerini hatırlatıyor.
Yunus E. B. 2 yaşında elektrik kesintisi ve soğuk nedeniyle hayatını kaybettiğinde babası; “Sobayı yakamıyoruz, ocağı yakamıyoruz, su ısıtamıyoruz, bir çay içemiyoruz. Hayat o kadar çok kıymetli olmuş ki! Ay başı gelmeden kirayı düşünüyorum. Kirayı ödesem, elektik kesilirse ne yapacağım? Elektriği de ödedim diyelim çocuklar bir şey istediğinde ne yapacağım? Bir teneke yağ 60 lira olmuş. Kim neyle nasıl geçinecek? Bir tek ben değil, bütün beşerler bu sorunu yaşıyor” diyordu.
Ali Z. 4 yaşında elektrik kesintisi nedeniyle hayatını kaybettiğinde annesi; “Oğlumun mevti üzerinden 20 gün geçti, hala elektrikler gittiği vakit korkuyorum ve o hisleri tekrar yaşıyorum. Benim oğlum bu yüzden öldü, lakin diğerinin çocuğu ölsün istemiyorum” diyordu.
Özdağ sözkonusu makalesinde 2023 yılına dair şu uyarıyı yapıyor:
“Bir yıl evvel Şırnak’ta Ali’nin, Diyarbakır’da Yunus’un yoksulluktan ve yoksunluktan ömrünü neden yitirdiklerini gereğince sorgulamadığımız için daha da fakirleştiğimiz bir 2022 yılını yaşadık. Artık Eskişehir’de 6 yaşındaki Parıltı Elif’in açlıktan, bakımsızlıktan hayatını yitirmesini sorgulamazsak, bunu kaygı edinmezsek, bu tertibe ‘Dur’ demezsek 2023 bizim için çok çok daha makûs geçecek.”
Çocuk vefatları ile elektrik bedelleri ortasındaki bağlantı halkın satın alma gücündeki erimeden bağımsız değil.
Kademeli tarifeye geçiş ile birlikte 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren mesken aboneleri için aylık 150 kWh’e kadar olan tüketim ölçüleri için 1.37 TL/ kWh, aylık tüketimlerin 150 kWh’ın üstündeki kısmı için ise 2,06 TL/ kWh olarak belirlenen elektrik bedelleri, yüzde 52 ile yüzde 130 oranında artırıma denk düşüyordu.
Elektrikte kademe ve KDV hareketlerine karşın yıl içerisinde yapılan artırımlar ile Aralık 2021’de 100 TL olan faturası bugün 189 TL, 100 TL olan sanayi faturası ise 506 TL oldu.
Özdağ kademeli fiyat uygulamasını “İlk kalem cebimizden elektrik faturası olarak, ikincisi ise üretilen ve sonra bizim aldığımız malların faturası olarak tekrar bizden çıkıyor” diye yorumluyor.
“Bize gelen faturalarda; i) özelleştirme bedeli, İİ) çalıştırılmayan santralların maliyeti, iii) yakıt tercihi farkı üzere görünmeyen kalemler var” diyen Özdağ, elektrik artırımlarını sermaye transferi olarak yorumluyor.
Şöyle ki:
“Üretimin yüzde 80’i, dağıtım ve perakende satışın yüzde 100’ü özel dalın elinde.
Özel şirketlerin manipüle ettiği piyasasında elektriğin kilovatsaati ortalama fiyat 4 TL iken, kamu kurumu olan Elektrik Üretim AŞ’nin (EÜAŞ) kayıp kaçak için sattığı toptan elektriğin kilovatsaati 32 kuruş!
EÜAŞ’ın perakende satış yapan şirketlere satış fiyatı da piyasanın dörtte biri, 1,1 TL/kWh. TBMM Sanayi, Ticaret, Güç, Olağan Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Kurulunda kabul edilen 2/4780 temel numaralı Kanun Teklifi ile babalarımızın emeği ile yapılan limanların bedavaya, ihalesiz birilerine verilmesi ile 6 yaşındaki Parıltı Elif’in açlıktan hayatını yitirmesi ortasında çok sağlam lakin aykırı işleyen bir bağ var.
Yoksulluk ve mahrumluk diğer çocuklarımızın hayatını söndürmesin istiyorsak bu kanun teklifi TBMM Genel Kurulu’ndan geçmemeli. Her bir özelleştirme, çocuklarımızın belenmesinden, sıhhatinden, uykusundan, oyuncağından, ömür hakkından çalarak şirketlere yapılan bir sermaye transferidir.”
Özelleştirilen limanların kontratlarının “ihalesiz” 49 yıla uzatılması, Botaş’ın ziyanlarının mahsuplaşılması ve TEDAŞ’a borçların yapılandırılmasına yönelik düzenlemeleri de içeren “Elektrik Piyasası Kanunu ile Kimi Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” Meclis’e sunuldu.
Teklife nazaran, BOTAŞ’ın Hazine’ye olan tüm borçları, alacaklarına karşılık sayılacak.
Özelleştirme periyodunda TEDAŞ’a devredilen elektrik fatura borçlarına 5 taksit getirilecek.
BOTAŞ’ın ödenmemiş vergi ve idari para cezaları, bunlara bağlı gecikme artırımı ve gecikme faizlerinden oluşan borçları mahsuplaşma yoluyla silinecek.
Mahsuplaşma karşılığında BOTAŞ, 31 Aralık 2022 tarihine kadar oluşacak Hazine’den görevlendirme bedeli alacaklarından vazgeçecek.
Tüketiciye yönelik takviye TEDAŞ’a devredilen ve 2 bin lirayı aşmayan borçların silinmesinden ibaret. Bu durumda dava ve icra süreçleri sona erecek.
Çalışanlara verilen güç dayanağı ise patronların Haziran 2023 periyodu sonuna kadar “doğalgaz, ısınma ve elektrik yardımı” ismi altındaki ek ödemelerin 1000 TL’ye kadarlık kısmının vergi ve primden muaf tutulmasıyla sonlu.
Torba yasa dar gelirlinin elektrik faturasını düşürmeyi sıkıntı edinmek yerine, işletmesini Katar’ın üstlendiği QTerminals Katar’ın 2028’de bitecek kontratı 19 yıl uzatıyor.
Ciner, Doğuş-Bilgili iştiraki, Ulusoy, Albayrak’ın da ortalarında olduğu yatırımcıların ve 1997-1998- 2001-2003-2012-2013 yıllarında özelleştirilmiş limanlar işletmelerine eklenecek en kısa müddet 13 yıl…
Ülkenin kaynaklarının fakir kesitler lehine kullanılması artık bir tercih değil, Elif’lerin açlıktan hayatını yitirdiği ülkemizde mecburilik.
Kademeli elektrik faturası uygulamasından da bir an evvel vazgeçilmesi gerekiyor.
Zira her bir kademe Ayşe Teyze’nin filesine yansıyor.
Elektrik faturalarını düşürmek için ikincil güç kaynağı elektrikle çalışan “ısıtıcıdan”, “derin dondurucudan” vazgeçen tüketiciye ısınmak için battaniyeden öteki seçenek sunulması gerekiyor.
Elektrik tüketici tarifelerindeki artış oranları, fiyatlardaki artışın 5 katına ulaşıyor. (Tablo: EMO İdare Şurası Üyesi Mehmet Özdağ)