Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Memleketler arası Bağlar Kısmı Öğretim Üyesi ve Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Lideri Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol, AA muhabirine, 15’inci yüzyılda başlayan sömürge devri faaliyetlerinin iklim krizindeki rolü ve kolonyal ülkelerin iklim krizi konusundaki tavırlarını kıymetlendirdi.
Erol, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin 2022’de hazırladığı raporda birinci kez global iklim krizinin nedenleri ortasında sömürgecilikten bahsedildiğini, tarihi süreçte sömürgeci devletlerin kolonilerindeki faaliyetleriyle tetikleyici rol oynadığını söyledi.
Sömürgeci devletlerin ele geçirdikleri bölgelerde ormanlık alanları tarım alanına çevirdiğini yahut yer altı kaynaklarına ulaşmak için Afrika ve Latin Amerika’da ormanları yok ettiğini hatırlatan Erol, “Sömürge devrinde, ormanlardan kesilen ağaçlar, Avrupa’ya taşındı. Yok edilen ormanlar tarıma açılırken; yerlerin denetimsiz kullanımı ve bilinçsiz biçimde yapılan tarım toprağın verimsizleşmesine, su kalitesinin düşmesine ve erozyona yol açtı.” tabirini kullandı.
Erol, Batılı ülkelerin “Beyaz adamın yükü” telaffuzuyla sömürdüğü ülkelere müdahalelerini yasallaştırmaya çalıştığını anımsatarak, şunları lisana getirdi:
“Sömürgecilik, neden olduğu iklim kriziyle kalıcı tahribata, önlenmesi sıkıntı ve maliyetli tehdide yol açtı. Buna karşın sömürgeci ve Batı merkezli kapitalist devletler, mevzubahis tehditle gayret etmek için çeşitli imkanlara sahip lakin iklim krizinin siyasi, toplumsal ve ekonomik kapasitesi zayıf devletler ve toplumların yok oluşunu beraberinde getirmesi beklenen.”
Erol, kolonyalistlerin tek maksadının büyük kaynakları kendilerine bağlayarak en güçlü devlet olmayı amaçladığını lisana getirerek, Afrika’nın değerli kısmını sömüren Fransa’nın hala bölgedeki sömürgecilik faaliyetlerinden vazgeçmediğini kaydetti.
Sömürgeci devletlerin, direkt askeri varlık göstermese de siyasal, ekonomik ve toplumsal kaynaklarını kullandığı ülkeleri kendilerine bağımlı hale getirdiğini söz eden Erol, merkez-çevre münasebetleri açısından dünyanın kaynaklarını toplayan merkez ülkelerin, etraf ülkelerindeki tabiat tahribatını düşünmediğine dikkati çekti.
Sömürgeci devletler iklim krizini politik maksatlarla kullanıyor
Erol, sömürgeci devletlerin geçmişe dönük muhasebe yapma gereği hissetmediğini, bilakis Batı merkezli tarih okumasıyla yargılanamaz halde konumlandıklarını belirterek, iklim krizine yönelik yasal süreçlere ve siyasetlere bakıldığında bu devletlerin aleyhine kararlar çıkmayacağını söyledi.
Batılı şirketlerin kendi ülkelerinde uymak zorunda olduğu kurallara başka ülkelerde uymadığına işaret eden Erol şöyle devam etti:
Erol, iklim krizinin, Batı’yı da tehdit eder hale gelmesiyle gündeme taşındığını ve sömürgeci devletlerin bu krizi müdahaleci siyasetleri hem siyasallaştırıldığı hem de güvenlik eksenine oturttuğunu söz etti.
Güvenlik eksenindeki hususların “toplum tarafından onaylandığını, bunlara sessiz kalındığındaki müdahalelerin meşruiyet kazandığını kaydeden Erol, “Geçmişte emperyalist devletlerin ideolojik telaffuz ve yanlış bilgilerle öbür ülkelere saldırdığı biliniyor. Bunun örneklerinden biri kimyasal silah bulundurduğu gerekçesiyle ABD’nin Irak’a yaptığı müdahale.” diye konuştu.
ANKASAM Lideri Erol, Batılı ülkelerin iklim krizini de güvenlikçi eksene oturtarak başka ülkelere müdahale aracına dönüştürebileceğine değinerek, “Batılı devletler bu prosedürle global rekabette ellerindeki gücü müdafaayı amaçlıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
İskoçya’nın Glasgov kentinde 2021’de düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı 26. Taraflar Konferansı’nda BM Güvenlik Kurulu’nun daimi üyelerinin kimilerinin katılmadığını aktaran Erol, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin karbon emisyonlarını düşürmek üzere iklim kriziyle ilgili izlediği siyasetlerde samimi olmadığını, “devletlerin çeşitli kararlar almak için telaffuzlar geliştirse de somut adımlar atmadığını” söyledi.
İklim krizinin oluşturduğu tehditler
Erol, iklim krizinin yarattığı afetlerin tipine ve bölgelere nazaran kıymetlendirilmesi gerektiğini tabir ederek, “Artan sıcaklıklarla Afrika’daki su krizi her geçen gün derinleşiyor. Birebir biçimde kutuplardaki buzullar, vakit geçtikçe daha süratli eriyor. Öbür taraftan muson bölgelerindeki yağışların şiddetlendiğini görmek mümkün. Hülasa iklim değişikliği, farklı açılardan dünyayı tehdit ediyor.” diye konuştu.
İklim krizine bağlı sıkıntıların insanlık için büyük tehditler oluşturduğunu vurgulayan Erol, şu bilgileri paylaştı:
“Artan doğal afetler, kuraklık, erozyon, toprak kirliliği üzere meseleler, su ile besin güvenliği açısından insanları, toplumları ve devletleri direkt tehdit edecek. Daha da değerlisi bu tehditler, göçlere, bölgesel ve global savaşlara neden olma potansiyeline sahip. Bilhassa de kaynak savaşlarının ağırlaşması nedeniyle 2050’de yaklaşık 1 milyar insanın göç edeceğine yönelik iddialar, tehdidin ve krizin boyutunu daha somut çerçeveye oturtuyor. Ayrıyeten iklim değişikliği, yalnızca beşerler için değil; çeşitli canlı tipleri ve ekolojik ömür için de hayati tehdit içermektedir.”
Sanayi ihtilalinde muhtaçlık duyulan ham hususları elde etmek için tabiata ziyanlı metotların kullanıldığını ve fosil yakıt tüketiminin hızlandığını belirten Erol, “Batılı devletlerin birçok atığı geri dönüştürdüğünü sav etmesine karşın ağır metal ve nükleer atıkların akıbetinin bilinmeyen. Bu atıkların üçüncü dünya ülkelerine gönderildiği ve gizlice gömüldüğü biçiminde tezler var.” formunda konuştu.
Erol, geri dönüştürülmeyen atıkların etraf kirliliği ve tabiata ziyana yol açtığını kaydederek, sömürgeci tertibin üretim sürecinde olduğu üzere tüketim sürecinde de dünyaya ağır ziyan verdiğini söyledi.
Batı’nın verimli toprak ve pak su kaynağına sahip ülkelere müdahale etmek için hazırlık yaptığını ve bu ülkelerin belirlediği siyasetleri şekillendirmeye çalıştığını lisana getiren Erol, bunu emperyalizm ve sömürgeciliğin yeni versiyonu olarak tanımladı.