Yunus Ülger
Son yıllarda başta Almanya olmak üzere birçok Avrupa Birliği (AB) ülkesi, Türkiye vatandaşlarına vizede büyük maniler koyuyor, sanatkarların, gazetecilerin bile vize müracaatları gerekçesiz geri çevriliyor. Bunlar ortasında vize başvurusu Almanya tarafından geri çevrilen 78 yaşındaki sanatçı Deniz Türkali de var. T24 Genel Yayın Direktörü Doğan Akın’ın Köln Radyosu’nda anlattığına nazaran dış haberler editörünün vize müracaatında Almanya’nın İstanbul Konsolosluğu T24’ün banka hesaplarını görmek istemiş. Danimarka’nın İstanbul Konsolosluğu da yeniden T24’ün dış haberler editörünün vize müracaatında, editörün nerede yemek yiyeceğini kadar bilmek istemiş. Akın, bu taleplerin hukukî desteği olmadığını belirtip vize müracaatlarını geri çektiklerini söyledi.
‘SOYSAL KARARI’NI HİÇBİR AB ÜLKESİ UYGULAMIYOR’
Oysa vize bir yana, Avrupa Adalet Divanı’nın (ABAD) 2009’da aldığı Soysal Kararı’na nazaran faal hizmet vermek üzere bir AB ülkesine gitmek isteyenler için vize gerekmiyor. Münihli avukat Dr. Temel Nal, takip edebildiği kadarıyla hiçbir AB ülkesinin Soysal Kararı’nı uygulamadığını söyleyip, bunun açıkça ABAD’ın kararını ihlal etmek olduğunu vurguladı.
Dr. Nal, hizmetin bütün olduğunu, etkin hizmet, pasif hizmet ayrımı yapılamayacağını, hasebiyle turist olarak AB ülkelerine gelmek isteyen Türkiye vatandaşlarından da vize talep edilmemesi gerektiğini söyledi. Dr. Nal, Soysal Kararı’nı yürürlüğe koymak için Türkiye vatandaşlarına ulusal mahkemelerde dava açmalarını tavsiye etti. Bilhassa tanınmış sanatçı, muharrir ve gazetecilerin dava açmalarının geniş yankı ve ilgi uyandıracağını vurguladı. Dr. Nal, “Ünlü bir sanatçı, Soysal Kararı’na nazaran bir AB ülkesi konsolosluğuna vizesiz seyahat talebiyle başvuracak. Alacağı yazılı ret karşılığıyla o ülkenin yetkili ulusal mahkemesinde dava açacak” tavsiyesiyle dava açma yolunu açıkladı. Dr. Nal, şimdiye kadar kimsenin dava açmamış olmasını anlayamadığını belirtti ve Türkiye’nin devlet olarak dava açma imkanının bulunmadığını lakin AB Kurulu’na şikayette bulunabileceğini aktardı.
İKİ ALMAN MAHKEMESİ VİZESİZ SEYAHAT KARARI VERDİ, ÜST MAHKEMELER İPTAL ETTİ
Dr. Nal’ın Türkiye vatandaşı müvekkilleri ismine açtığı iki davada, iki Alman mahkemesi Soysal Kararı’na nazaran Türkiye vatandaşlarının vizesiz seyahat etmesine karar verdi. Ne var ki, üst mahkemeler bu kararları kaldırdı. Birinci evvel 2011 yılında Münih Yönetim Mahkemesi, Türkiye vatandaşlarının Almanya’ya turist olarak seyahat edebilecekleri kararını verdi. Ne var ki, Bavyera Yüksek Yönetim Mahkemesi, ABAD’ın Demirkan Kararı’na dayanarak kararı kaldırdı. 2013’de ABAD, Ece Demirkan’ın davasında, Türkiye vatandaşlarının pasif hizmet için vizesiz seyahat hakkı olmadığına karar verdi. Turist seyahat, pasif hizmet kategorisinde görülüyor.
İkinci olarak, 2014 yılında Berlin Brandenburg Yüksel Yönetim Mahkemesi, Soysal Kararı’na dayanarak Türkiye vatandaşlarının faal hizmet için vizesiz seyahat hakkı olduğunu karar verdi. Bu karar da Alman hükümetinin temyizi üzerine Federal Yönetim Mahkemesi tarafından kaldırıldı.
‘SOYSAL KARARI’ NEDİR?
ABAD’ın 2009 yılında aldığı Soysal Kararı, Türkiye ile AB ortasında imzalanmış 1963 ile 1973 tarihli mutabakatlara dayanıyor. Bu mutabakatlar, Türkiye vatandaşlarının haklarında kısıtlama yapılamayacağını öngörüyor. Bu bağlamda, Almanya’nın vize vermediği TIR şoförü Mehmet Soysal’ın Berlin Eyalet Mahkemesinde dava açmış, mahkeme de belgeyi ABAD’a aktarmıştı. ABAD, Toplumsal Kararı ile etkin hizmet vermek için AB’ye gelmek isteyenlerin vizesiz gelebileceklerini kararlaştırmıştı. Buna nazaran TIR şoförleri, rastgele bir fuara gelecek olanlar, rastgele bir kongreye katılacak olanlar ve öteki alanlardan hizmet maksatlı geleceklerden vize istenmeyecek. Ne var ki, Almanya ve öbür AB ülkeleri bu kararı hiç bir vakit uygulamadı. Aksine son yıllarda vizeyi epey zorlaştırdılar. Schengenvisainfo.com’un derlediği datalara nazaran 2021’de Türk vatandaşlarının yaptığı Schengen vizesi müracaatlarının yüzde 19,02’si reddedildi. Bu oran 2020’de yüzde 13,78 ve 2018’de yüzde 10,45’ti. 2015 yılında ise bu oranın yüzde dörtlerde olduğu görülüyor.