İlknur Altıntaş
*
İlk değil…
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 30 Kasım 2022’de “6’lı Masa”yı kastederek; “Oturdular, konuştular ve kalkıp gittiler” dedi.
Yani: “Nişestend u goftend u ber-hastend”
Ve… Meral Akşener 6’lı masadan ayrıldıktan sonra da yineledi kelamını…
Bu bir atasözü değil aslında; Firdevsi’ye ilişkin…
Erdoğan’ın danışmanları/metin muharrirleri bilhassa mi seçtiler Firdevsi’yi yoksa tesadüf mü bilemedik, lakin biz değişik öyküyü anlatalım…
Öncelikle bu zıtların arbedesidir: Bir sultan ve bir şairin; bir Sünni ve bir Şia’nın…
Üstelik o devirlerde “kâfir”, “zındık” ilan edilen, Şia’nın “İsmaili” koluna mensup bir şairin…
Baskıcı Abbasi devrini hatırlayınız…
İsmaililer ve Karmatiler hedefteydi; konutları işaretlendi; canlı diri yakıldı, meydanlarda ellerinden-ayaklarından çivilendi, derileri soyuldu vs.
Peki, Gazneli Mahmut ne yaptı da Abbasi Sultanı’nın gözüne girdi?
En değerli sebebi söyleyelim: Şii Büveyhiler’i zayıflattı. Kıymetli zira o periyot Büveyhiler bölgenin yıldızıydı ve Sünni Abbasilerin de baş belası.
Uzatmayayım…
Soru şu: Gazneli Mahmut sanata ve şiire çok ilgili olmasına karşın ayrıyeten “hiciv ustası” da olan Firdevsi’nin “Şehname” yapıtını neden beğenmedi?
Firdevsi bir “İsmaili” olduğu için mi?
Ya da… Kendisine ithaf edildiği söylenen: “melik – tazi- guyend / barbar lisanı konuşan hükümdar” dediği için mi?
Yoksa Firdevsi’nin yeniden Şehname’de Gazneli Mahmut’un cetlerin “köle” olduklarını hatırlatmasından ötürü mı?
-Bilemiyoruz, artık…
Ama her yapıta epeyce bonkör davranan Gazneli Mahmut vaat ettiğinden çok daha düşük bir meblağ gönderince Firdevsi’nin öfkeyle saraydan ayrılıp o parayı hamamda dağıttığını biliyoruz…
Üstelik bu kadarla da kalmadı…
Sultan Mahmut’a: “Dü İbrahim amed be-deyr-i cihan yeki büt-şiken ü yeki büt-nişan” dizelerini yazdı.
– “Bu cihana iki İbrahim geldi; biri put yıkar, biri put yapar”
Tanıdık geldi değil mi? Figani’nin dizeleri sanabilirsiniz, değil!
Evet, gerçi Figani de bunu Pargalı İbrahim’e söyledi. Artık Firdevsi’den dizeleri arakladı mı yoksa denk mi geldi orası meçhul…
Peki, nasıl gelişti olay?
Şöyle…
O orta Pargalı, Mohaç seferi sonrası Macar hazinesinden “Apollon”, “Herkül” ve “Diana” heykellerini alıp “At Meydanı”nda sarayın karşısına diktirdi.
Ortalık karıştı tabi de bunu yüksek sesle en üst perdeden lisana getiren tek kişi Figani’ydi.
E, bu kelamlara çok kızan Pargalı ne yaptı derseniz?
Figani’yi eşeğe aksi bindirip “İstanbul sokaklarında” gezdirdi, sonra da idam ettirdi.
Astırılan birinci şairdi Figani Osmanlı’da…
Bu ortada…
İbrahim ismi ne alaka diyebilirsiniz? Firdevsi neden Mahmut değil de İbrahim dedi?
O da şöyle: “Gazne” kentini ele geçiren ve hanedana isim babası olan kişi Ebu İshak İbrahim idi. Bu sebepten ötürü da Gazneli Mahmut, halk arasında“İbrahim” olarak bilinirdi.
Ve… Evet, Firdevsi de bu tehlikeli dizelerinden sonra kaçmak zorunda kaldı…
Gerçi Sultan Mahmut, Firdevsi’nin ne kadar “büyük” ve “etkili bir şair” olduğunu geç de olsa anladı ya…
Onu da yazalım…
Hint seferlerinin biriydi! Hücumdan evvel kalenin melikine bir mektup yollandı; teslim olmaları için!
E, askeri kanat da biraz sertti tabi.
Ve… Mektuptaki en tesirli dize ise şuydu: “Yarın şafak söktüğünde Afrasiyab er meydanına çıkınca seni gürzümle, demircilerin demir dövdüğü üzere döverim”
Savaş olmadı, kale teslim edildi…
İlginç olan ise bu çok dizelerin Firdevsi’nin “Şahname”sinden olmasıydı.
Sonra yüklü bir bağış gönderse de Sultan; Firdevsi artık hayatta değildi…
Velhasıl…
Karmaşık işler, “değişen” bağlar…
Yüzlerce yıl geçse de “bazı şeyler” nedense daima tıpkı…
Odatv.com