ANKARA – Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) cumhurbaşkanı adayı çıkaracağını açıklaması seçim sürecine dair senaryolara yenilerini ekledi. Kürtlerin siyasi eğilimlerini, toplumsal taleplerini anlamaya yönelik saha araştırmaları yapan Spectrum House Fikir ve Araştırma Merkezi’nin kasım ayında yaptığı çalışma, kamuoyunun gündeminde öne çıkan bu tartışmaya ışık tutan karşılıklar sunuyor.
14 vilayette Kürt seçmenlerin yaklaşan seçimlerle ilgili tavır, tercih ve eğilimini anlamaya yönelik olarak yapılan bu çalışmanın sonuçlarına nazaran HDP, oylarını büyük oranda koruyor. Araştırmaya nazaran, HDP’yi destekleyeceğini söyleyen seçmenlerin yüzde 70,7’si ittifaklı bir seçim olması durumunda HDP’nin ittifakını tercih edeceğini söz ediyor. İştirakçilerin yüzde 9,4’ü Cumhur İttifakı’nı, yüzde 9,2’si de Millet İttifakı’nı tercih edeceğini belirtirken kararsız olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 5,2, boykot edeceğini söyleyenlerin oranı yüzde 4,2.
HDP SEÇMENİNDE MİLLET İTTİFAKININ ADAYINA EĞİLİM VAR AMA…
HDP seçmeni nezdinde Millet İttifakı’nın ortak adayı ile yürüme eğilimi tespiti yer alan araştırmanın bulgularına nazaran Kürt seçmenin büyük çoğunluğu seçimlerin ikinci çeşide kalması halinde HDP’nin tavrına nazaran hareket edeceğini söylüyor.
HDP’Lİ SEÇMENİN YÜZDE 75’İ PARTİSİNİN KENDİ ADAYINI ÇIKARMASINI İSTİYOR
HDP’li seçmenlerin yüzde 75,6’sı HDP’nin seçimlerin birinci tipinde kendi adayını çıkarması istikametinde görüş bildiriyor. İştirakçilerin en yüksek oranda tercih ettiği aday yüzde 85,3 ile Selahattin Demirtaş.
KÜRT SEÇMENLERİN ERDOĞAN VE AK PARTİ TERCİHİNDE DÜŞÜŞ
Araştırmaya nazaran, Cumhurbaşkanı Erdoğan Kürt seçmen nezdindeki takviyesinin yarıya yakınını kaybetmiş durumda. 2018 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan’a oy veren seçmenlerin yüzde 58,1’i, “Bu pazar Cumhurbaşkanlığı Seçimi olsa kime oy verirsiniz?” sorusuna ‘Recep Tayyip Erdoğan’ yanıtını veriyor. Daha evvel Erdoğan’ı tercih eden iştirakçilerin yüzde 10,8’i bu pazar seçim olsa HDP’nin göstereceği adayı tercih edeceğini söz ediyor.
AK PARTİ’DEN KOPAN KÜRT SEÇMEN MUHALEFETE GİTMİYOR
Araştırmaya nazaran daha evvel AK Parti’ye oy veren Kürtlerin yüzde 14’ü de bugün HDP’ye oy vermeyi düşündüğünü söylüyor. AK Parti’den kopan Kürt seçmenlerin değerli bir kısmı ise ‘gri alanda’ yani rastgele bir muhalefet partisine oy verme eğiliminde değil. Araştırmada bu duruma ait şu tespit yapılıyor: “AKP’li seçmenin, partisine yönelik kayda bedel memnuniyetsizliklerinin olduğu lakin bu memnuniyetsizliğin muhalefet bloku lehine gelişim göstermediği görülmektedir.”
Araştırmanın sonuçlarını kıymetlendiren Spectrum House Niyet ve Araştırma Merkezi Genel Yöneticisi Azad Barış, Erdoğan ve Kürt seçmen ortasındaki makasın kapanmayacak formda açıldığını söz ederken, “Altılı Masa’nın AKP’yi aratmayan tavır ve telaffuzları Kürt seçmen davranışında tesirli olur” dedi. Cumhurbaşkanlığı yarışının şiddetli geçeceğini ve sonucu Kürt seçmenin belirleyeceğini tabir eden Barış’ın araştırmanın sonuçlarına ait sorularımıza verdiği cevaplar şöyle:
Kasım ayında yaptığınız ‘Kürt Seçmen Eğilimi’ araştırmasından çıkan sonuçlarla ilgili temel bir çerçeve çizebilir misiniz?
Araştırmamızın en temel bulgularından biri AKP’nin kıymetli oranda oy kaybedişi ve HDP’nin son yedi yılda yaşanan baskılara ve kutuplaştırıcı siyasete karşın beklenmedik bir yükseliş yakalaması. Araştırmamızın sonuçlarına nazaran AKP’den HDP’ye yönelen yüzde 14’lük bir seçmen kümesi var. AKP’den kopan her 3 seçmenden biri ise gri alanda.
CHP, Kürt seçmen nezdinde bir ölçü oy artışı kaydederken, DEVA’nın artış eğiliminin durduğu, Gelecek Partisi ve Zafer Partisi başta olmak üzere seçime birinci kere girecek partilerin hiçbirinin şimdi Kürt seçmen tarafından tercih edilmediği görülmektedir. Bunun yanı sıra muhalefet partilerinden UYGUN Parti’nin Kürtler nezdinde manalı bir karşılığı olmadığı ortaya çıkmaktadır. Altılı Masa içindeki partilerin Kürt problemine yaklaşımda iktidar blokundan farklı olmayan karakterinin bu eğilimde belirleyici olduğunu söyleyebiliriz.
‘SEÇMEN GRİ ALANDA ZİRA ONU KENDİSİNE ÇEKEN DİĞER BİR RENK YOK’
‘Gri alan’da bulunan seçmeni tarifler misiniz?
Gri alanda bulunan seçmenin geri çekilme yeri süreksiz bir alandır. Her halükârda ya eski rengine dönecek ya da öteki bir renge bürünecektir. Yani AKP’ye oy vermek istememesine karşın rastgele bir muhalefet partisine de oy vermeme eğiliminde değiller. Bunun kısa çevirisi; onu kendisine çeken, etkileyen yahut büyüleyen öteki bir renk olmadığından hâlâ o alanda durması.
Azad Barış ‘AKP’NİN SİYASETLERİ AKP’YE DAYANAK VERMİŞ KÜRT SEÇMENİN DE REAKSİYONUNU ÇEKİYOR’
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti’nin oylarında geçmiş seçimlere nazaran düşüş olduğunu söylüyorsunuz. Araştırmanızdaki bulgular da bunu gösteriyor. Bu düşüşün sebeplerini nasıl açıklarsınız?
AKP’nin bilhassa 2015’ten sonra izlediği siyasetler ve beraberinde Kürt seçmenin toplumsal taleplerine karşılık verecek siyasetler üretemiyor oluşu, giderek MHP çizgisinde ve söylemlerinde siyaset yapması, katı bir milliyetçi siyaset yürütmesi, esasen muhakkak bir hududu kendi doğalında çizdi. AKP’nin ortaya çıktığı birinci zamanlardaki liberal telaffuz ve siyasetlerinin yerini katı bir otoriterizme bırakmasının tesirini de en çok Kürt seçmende gösterdiğini izlemek mümkün. AKP’nin bu siyasetleri, mütedeyyin ve uzun yıllar AKP’ye dayanak vermiş Kürt seçmenin de yansısını çeken bir durum. Bu makas değişikliğinin önümüzde süreçlerde daha da besbelli olacağını söyleyebiliriz.
‘ALTILI MASA CUMHUR İTTİFAKI İLE BENZERKEN KÜRT SEÇMEN NEDEN MİLLET İTTİFAKI’NA YÖNELSİN?’
Kürt seçmenin Altılı Masa ve Millet ittifakına bakışını nasıl okursunuz?
Altılı Masa’nın alışılagelmiş tekçi siyasetleri aşamayan tavrı ve Kürtlerin temel hak ve özgürlük taleplerine yönelik hiçbir tahlil üretememesi, Kürt seçmenin Altılı Masa’ya aralıklı ve eleştirel bakmasını beraberinde getiriyor.
Kürt seçmen altı partiden oluşan bu yapının Cumhur İttifakı’ndan başka bir bakış açısına yahut idare projesine sahip olmadığını düşünüyor. İki ittifakın Kürtlerin temel hak ve özgürlüklerine yaklaşımı konusunda emsal olduğunu görüyor. Bu koşullar altında Kürt seçmen neden Millet İttifakı’na yönelsin ki? Altılı Masa’nın HDP’ye bu yaklaşımı elbette seçim sonuçlarına değerli oranda tesir edecek, istikrarları büyük oranda değiştirecektir. Elbette burada HDP’nin yönlendiriciliğini ve bu seçmen kümesini konsolide edebildiği gerçeğini de hatırda tutmak lazım. Bu durum önümüzdeki süreçte seçim davranışını büyük oranda etkileyecektir.
‘HDP SEÇMENİ MEVCUT REJİME KARŞI KONUMUNU ALTILI MASA’YA DA HİSSETTİRECEK’
Kürt seçmenin Altılı Masa’dan beklentisi ne?
Her şeyden evvel Kürt seçmen temsil edilmek, eşit yurttaş muamelesi görmek istiyor. Yok sayılan, ötekileştirilen ve daima baskılara maruz kalan değil öbür temel haklarının anayasal garantiye alındığı bir nizam istiyor. Münasebetiyle Altılı Masa’dan en temel beklentisi kozmik bedellerin dikkate alınması. Demokratik bir ülkede, özgür yurttaşlar olarak yaşamak istiyor, yalnızca HDP seçmenleri değil bütün Kürt seçmenlerinin temel beklentisi bu.
Bu nedenlerle HDP seçmeni mevcut siyasal rejime karşı aldığı konumu Altılı Masa’ya da hissettirmek üzere bir seçime gidecek. HDP seçmeni için ikisinin ortasındaki en bariz fark birinin iktidar olması başkasının de kendisini bu iktidarın muhalefeti olarak görmesi. Böylesi bir iktidar karşısında Altılı Masa’nın direngen, demokrat ve halkçı olması gerekirdi. Ancak bütün bunların esamesi okunmuyor. Onun için bu türlü bir muhalefetin işinin sahiden çok güç olduğunu belirtebiliriz.
HDP’nin cumhurbaşkanı adayını çıkarmasının Altılı Masa’ya ziyan vereceği, Cumhur İttifakı’nın lehine olacağı yorumları yapıldı. Siz HDP’nin bu çıkışını nasıl okuyorsunuz?
HDP geçen sene eylül ayında bu husustaki ilkesel tavrını ortaya koydu. Muhalefet partilerinin buna kulaklarını tıkaması, gözlerini kapatması, HDP’nin kendi yol haritasını oluşturması ve güçlendirmesini beraberinde getirdi.
HDP’nin kendi adayıyla seçimlere gideceğini beyan etmesi hem muhalefetin dağınık manzarasına bir itiraz hem de kendi siyasal geleneğiyle, politik öncelikleriyle ve alternatif olma argümanıyla uyumlu. Yapmış olduğumuz araştırmada da esasen HDP’li seçmenlerin büyük çoğunluğu HDP’nin seçimlere kendi adayıyla gitmesini istediğini ortaya koydu. Bu bağlamda HDP’nin çıkışının hem Kürt seçmen hem de HDP’li seçmenden büyük oranda dayanak gördüğünü söyleyebiliriz.
‘ALTILI MASA’NIN AKP’Yİ ARATMAYAN TELAFFUZLARI KÜRT SEÇMEN DAVRANIŞINDA TESİRLİ OLUR’
HDP’nin kendi adayını çıkarmasının muhtemel sonuçları neler olur?
HDP’nin kendi adayıyla seçime gitmesi, yalnızca cumhurbaşkanlığı yarışı açısından değil Meclis’teki siyasal matematiğin şekillenmesi, kendi kitlesinin konsolidasyonu, iktidar ve muhalefet ortasında sıkıştırılmaya çalışılan Kürt siyasetinin halkla alakalar, politik aktivizm üzere bahislerinin tamamına tesir eder. Öte taraftan seçimi bir sonraki tipe taşıyabilir. Elbette mevcut takvime nazaran seçimlere 5 aydan fazla bir müddetin kaldığını ve bu sürecin birçok değişikliği beraberinde getirme ihtimalini hatırda tutmak lazım. Seçimlerin ikinci cinse kalması durumunda HDP seçmeninin örgütlü bir halde davranma eğiliminde olduğunu ve HDP’nin işaret edeceği adayın tercih edileceğini söyleyebiliriz. Bu durumun küçük bir replikasını son mahallî seçimlerde görmek mümkündür. HDP’nin Kürt seçmen üzerindeki tesir gücünü de unutmamak gerekir. Her ne kadar mütedeyyin yahut dindar olarak tariflenen Kürt seçmen hala HDP’ye karşı uzaklıklı davransa da Kürtlerin yüklü ekseriyeti HDP’yi birinci adres olarak görüyor. Bu seçimde bu tesir gücünü daha fazla hissedeceğiz.
HDP’nin Altılı Masa’nın adayını işaret etmesi de adayın kim olduğuna nazaran şekillenecek. Bu da Altılı Masa’nın seçim sürecinde ortaya koyacağı siyasi tutum, kullanacağı telaffuz ve elbette bugünden sonra Kürt halkına ve Türkiye toplumuna ne vadettiğine nazaran hal alacaktır. Şayet Altılı Masa bileşenleri Erdoğan sonrası süreçte olağanlaşma, tahlil üzere mevzularda ikna edici bir tavır ortaya koymazsa bu süreç farklı siyasi gelişmelere de hamile olabilir. Hukuk, demokrasi, adalet, barış üzere temel bahislerde AKP’den farklı olmayan hatta yer yer AKP’yi aratmayan tavır ve telaffuzlar seçmen davranışında değerli oranda belirleyici olacaktır.
Kamuoyunda Altılı Masa’nın muhtemel adayları olarak ismi geçen isimlere Kürt seçmenin bakışı nasıl?
Yaptığımız araştırmanın bulgularından ön plana çıkan en değerli konulardan birinin, HDP’li ve Kürt seçmenin adaydan çok zihniyete ve temsiliyete ehemmiyet verdiği orta çıktı. Burada bayan, Alevi ya da diğer kategorilerin değil, anlayışın rol oynadığı ve bu aday profilinin Türkiye’nin temel problemlerine Kürtlerin hak ve özgürlük taleplerine ne oranda karşılık verebildiği üzere faktörlerin bariz olduğunu söyleyebiliriz. HDP’nin temel siyasetleriyle uyumlu bir aday olması en kıymetli kriter denilebilir. Araştırmamızda HDP’li seçmenlerin bayan bir adayı destekleme konusunda da hiçbir çekincesinin olmadığını, bilhassa Gültan Kışanak seçeneğinin büyük oranda öne çıktığını belirtebiliriz.
‘KÜRT SEÇMENDEN EN ÇOK DAYANAK GÖREN İSİM İMAMOĞLU’
Altılı Masa’nın adayı olarak konuşulan Kemal Kılıçdaroğlu, Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş’a HDP seçmeninin bakışı nasıl?
Yaptığımız araştırmaların sonuç bulgularından hareketle bu üç siyasi figür içinde Kürt seçmenden en fazla dayanak gören isim Ekrem İmamoğlu. Ancak son vakitlerde İstanbul’daki Kürt seçmenin İmamoğlu dayanağında büyük bir düşüş eğilimi var. Kürt vilayetlerinde ise tekrar en çok dayanak gören isim İmamoğlu.
İmamoğlu hakkında verilen mahpus cezası ve siyasi yasak kararıyla bir arada mümkün bir adaylığının şimdilik bloke edildiğini düşünürsek, Kürt seçmenin destekleyebileceği başka isim Kemal Kılıçdaroğlu. Kürt seçmenin Kılıçdaroğlu’nu antipatik bulmadığını ve HDP’nin de yönlendirmesiyle destekleyebileceklerini söyleyebiliriz.
Son olarak muhalefet cephesinin olası adayları ortasında ismi geçen Mansur Yavaş’ın İmamoğlu ve Kılıçdaroğlu’na göre Kürt seçmen tarafından desteklenmediğini yaptığımız araştırmaların bulgularına dayanarak söyleyebilirim. Yavaş’ın siyasi geçmişi, angaje olduğu siyasi gelenek, Kürt sorununa yaklaşımda klâsik devlet yaklaşımını temsil etmesi üzere faktörler bu durumun şekillenmesinde belirleyici.
‘ERDOĞAN VE KÜRT SEÇMEN ORTASINDAKİ MAKAS, KAPANMAYACAK HALDE AÇILMIŞTIR’
Kürt seçmenin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bakışı nasıl? Seçim sürecinde Erdoğan’ın Kürt seçmeni kazanmak için atacağı muhtemel adımların etkisi/etki gücü ne kadar?
Cumhur İttifakı’nın bu seçimlerde de Kürtlerin oyunu alabilmek için birtakım teşebbüslerde bulunacağını öngörmek güç değil. Stratejik bir dönüşümden çok taktiksel bir yeni sürecin başlaması için kimi atılımlar atabileceğini, içe dönük bir ‘yeniden yoklama’ ihtimalinin olabileceğini düşünüyorum. Kürt seçmen 20 yılı aşkın siyasi tarihinde Erdoğan’ın siyaset usulünü, önceliklerini, pragmatist karakterini gereğince anlamış bir seçmen kümesi. Bilhassa son 7 yılda hayata geçirilen baskıcı siyasetlerin Kürt seçmenin Erdoğan’a bakışında büyük bir değişim yarattığını söyleyebiliriz. Bu durum seçimlerde Erdoğan’la ilgili tavır ve eğilimleri de büyük oranda etkileyecektir. Erdoğan ve Kürt seçmen ortasındaki makas, kapanmayacak halde açılmıştır.
‘HDP 7 HAZİRAN 2015 SEÇİM SONUÇLARINI AŞAN BİR SİYASAL MATEMATİK ELDE EDECEKTİR’
HDP’nin kapatılmasının mümkün sonuçları nelerdir?
HDP bütün baskılara karşın büyüyerek siyasi tesirini sürdürmektedir. Kapatma davasının HDP’yi, Kürt hareketini küçülten değil onu daha büyüten bir olgu olarak karşımıza çıkacağını şimdiden görmek mümkündür. Deneyimlerim ve müşahedelerim beni yanıltmazsa bu seçimlerde HDP 7 Haziran 2015 Seçim sonuçlarını aşan bir siyasal matematik elde edecektir.
‘CUMHURBAŞKANLIĞI YARIŞI ŞİDDETLİ GEÇECEK, SONUCU HDP VE KÜRT SEÇMEN BELİRLEYECEK’
Hem parlamento aritmetiği hem de cumhurbaşkanlığı seçimini, HDP’nin Altılı Masa’ya yönelik tenkitlerini de göz önünde bulundurarak kıymetlendirecek olsanız, seçim sonuçlarına dair öngörünüz ne olur?
HDP yahut Kürt seçmenin anahtar bir rol oynayacağını söylemek gerekir. Mevcut dengelerin karışık olması ve seçim stratejilerinin değişmesinden ötürü, seçim sonuçları ile ilgili bir öngörüde bulunmak şimdilik güç olsa da bugünkü tabloda Altılı Masa’nın kelam konusu ürkeklik ve dağınıklığı, iktidar partisini daha avantajlı hale getirdi. Buna karşın HDP başta olmak üzere muhalefetin güçlü bir parlamento üstünlüğünü yakalayacağını, hasebiyle mevcut aritmetiğin muhalefet lehine değişebileceğini öngörmek mümkün.
Buna rağmen cumhurbaşkanlığı yarışının çok güçlü geçeceği ve sonucu kıymetli oranda HDP ve Kürt seçmenin belirleyebileceğini söyleyebiliriz. Öbür bir tabirle hangi blokun seçimi kazanacağı gerçeği HDP’nin ortaya koyacağı stratejiye nazaran biçim alacak. Cumhurbaşkanlığı yarışını son mahallî seçimlerde olduğu üzere HDP’nin atılımlarını dikkate alarak okumakta yarar var. Bu okuma biçimi yalnızca bu seçim bağlamında değil, ülkenin ve bölgenin yeni yüzyılının nasıl şekilleneceğini göstermesi açısından da değerli.