Diyarbakır’da bulunan, 2015 yılında Türkiye’nin 14’üncü miras alanı olarak Dünya Kültür Mirası Listesi’ne eklenen Hevsel Bahçeleri’ndeki çalışmalara karşı STK’ler cürüm duyurusunda bulundu.
Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Amed Şubesi Eşbaşkanı Abdussamed Ucaman ve Kent Plancıları Odası (ŞPO) Amed Şubesi Sekreteri Mahmut Özkeskin, yapılanların kanuna karşıt olduğunu ve Hevsel Bahçeleri’ndeki tarım alanının tehlikeye gireceğini tabir etti.
‘BURAYI BOZUP RANTA AÇMA PEŞİNDELER’
Mezopotamya’nın haberine nazaran, Özkeskin, 2012 yılında yapılması planlanan lakin durdurulan Dicle Vadisi Projesi’nin yerine Kültür Park ismiyle yürütülen resmi ve gayri resmi çalışmaları şöyle anlattı: “Hevsel Bahçeleri’nde Dicle Vadisi Projesi yapılmak istenmişti ama birebir devirlere denk gelecek formda Hevsel Bahçeleri için UNESCO başvurusu olmuştu ve 2015 yılında Dünya Kültür Miras Listesi’ne alındı. Listeye alındıktan sonra Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Sur Belediyesi projeden tümüyle vazgeçti. Ancak imar plan değişikliği o devirdeki problemlerden ötürü bir türlü yapılamadı, son yıllarda da Diyarbakır belediyelerine kayyum atanmasından kaynaklı oranın imar planı hala tıpkı halde durmakta. Bizim aldığımız bilgilere nazaran, Hevsel Bahçeleri’nde ‘Kültür Park’ ismiyle bir proje yapılmak isteniyor. Bunun için düşünülen topraklar Sur Belediyesi tarafından kamulaştırıldı ve birçoğu da bitirildi. Aslında bir ay evvel Dicle Irmağı üzerinde Sur Belediyesi tarafından iş makineleriyle kum ve çakıl çıkarılmıştı. Bu mevzuya ait barolarla birlikte cürüm duyurusunda bulunduk. Lakin imar yoluna yakın halde arsa sahipleri tarafından iş makineleriyle ziraî yerler düzeltilip, araçların girebileceği duruma sokulmuş, hatta bununla birlikte Dicle Nehri’nin doldurulduğuna da şahit olduk. Bizim hissettiğimiz şey şu; orayı bozmaya yönelik hem halkı alıştırıyorlar hem de bozup ranta açma peşindeler.”
‘YAPILAN ŞEYLER HUKUK DIŞI’
Arazi sahiplerinin süreç yaptığı kelam konusu bölgenin dünya mirası listesinde yer alan tampon bölge olduğunu ve bu alanın tümüyle Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ile Sur Belediyesi tarafından takip edilmesi gerektiğini vurgulayan Özkeskin, “Çünkü UNESCO burayı rastgele ziraî bir arazi diye almadı. Orada bir sürü farklı canlı cinslerin yaşadığı bir alan var ve 8 bin yıldır birebir biçimde ziraî fonksiyonlar görülüyor. Burası dünyada ender bir yerdir, az olduğu için o listeye girdi. Bundan ötürü belediyelerce korunması ve takip edilmesi gerekir. Alışılmış ki bu yapılan şeyler hukuk dışıdır. Bu yüzden biz de hata duyurusunda bulunduk” diye konuştu.
Bölgedeki değişikliklerin takipçisi olacaklarını kelamlarına ekleyen Özkeskin, “Her zamanki biçimde teknik olarak takibini sürdüreceğiz, hukuksal formda uğraşımızı sürdüreceğiz. Bizim hedefimiz korumak, zira öteki bir emsali Diyarbakır yok. Ancak şu an ki yöneticiler gelecekte burada olmayacaklarını düşündüklerinden ötürü buraları tahrip edip gitmenin peşindeler. Bir toplumu değiştirmek isterseniz hafızasını değiştirirsiniz, o toplumda artık ona verilen her şeye açık olur. O yüzden kente hem bu istikametten hem de yapısal olarak ziyanları çok fazla” dedi.
‘BU ISRARIN RANT EMELLİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUZ’
ZMO Şube Eşbaşkanı Samet Ucaman ise yaklaşık 10 yıldır, Hevsel Bahçeleri ile ilgili çok kere kanunsuz müdahaleler yapıldığını lisana getirerek, “Daha evvelce yapı rezerv alanı olarak ilan edildi, buna karşı orada yapının olamayacağıyla ilgili TMMOB’un itirazı olmuştu ve yürütme durdurulmuştu. UNESCO’nun dünya mirası alanı içerisine giren tampon bölgesinde bu kadar ısrarın rant maksatlı olduğunu düşünüyoruz. Çeşitli biçimlerle buraya girmeye çalışıyorlar. Periferindeki alanın tümüne yönelik çalışma kelam konusu. Mevcut sistem 5403 Toprak Muhafaza Kanunu’na muhalefetten kendi kanunu çiğniyor. Hasebiyle kendileri bu kanunları çiğnemesine karşın rastgele bir yetkili bu hususta karşı da çıkmıyor” tabirlerini kullandı.
‘YOLUN YAPILDIĞI ALAN BİRİNCİ DERECE TARIM ALANI’
Çalışma alanında önemli bir talanın ortaya çıktığını vurgulayan Ucaman, mümkün değişikliklerin sonuçlarına ait şunları söyledi: “O bölgede yaklaşık 25 metrelik bir yol açılıyor ve Hevsel’in tam da içerisinde bir yol. Bu yol o bahçelerin tüm alanını tahrip edecektir. Zira yolun yapıldığı alan birinci derecede tarım alanıdır. Hasebiyle birinci sınıf toprağını yok ediyorlar. Yolun girdiği bir yerde, yapılaşma olur ve bu yapılaşma da mevcut kentin kendi planlamasına nazaran yapılmaz. Kadim Hevsel Bahçesi’ni tahrip etmek hedefli bir yaklaşımdır. Bir sürü çalışma yaptılar lakin tutturamadılar şu an ise kışın ortasında inşattın durduğu bir devirde oraya gidip böylesi bir yolu açmanın mantığı yalnızca ranttır. Diğer hiçbir açıklaması yok. Oradaki tüm ziraî yapıları, üretim alanlarını yok etme değerine o bölgeye o form giriliyor. Münasebetiyle oradaki alanda tahribatını gösterecektir. Olağan ki o alanın etrafında perifer oluşacak ve bu yapılar da ziraî faaliyetler olmayacak. Binalar ve gibisi yapılar olacak. O alanımız maalesef böylesi zihniyetlerin yalnızca rant gayeli yaklaşımlarından kaynaklı tarumar edilecek.”
‘SUÇ İŞLİYORLAR’
Dicle Bölgesi’ni dünya mirası olarak değerlendirdiklerini tabir eden Ucaman, şöyle devam etti: “Dünyada şu an Hevsel üzere tek bir bahçe yok. Şu an İndus, Nil, Çin’deki Sarı Nehri’ne gidildiği vakit artık orada tarımın yapılmadığı görülecektir. Günümüze kadar kalmış tek kadim bahçe Hevsel’dir. Böylesi bir alanı tahrip etme dünya mirasını tahrip etmektir. UNESCO heyeti daha bir iki hafta evvel buradaydı. Heyetin gitmesini bekleyip çabucak sonrasında girmeleri de düşündürücü. Bu bürokratların bu kente bir aidiyetleri, bir paylaşımları ve hisleri yok. Münasebetiyle bu kente böylesi bir aidiyeti olmayan şahıslar rant gayeli her türlü faaliyeti yaparlar. Kırklar Dağı taraflarında da yeniden çalışmalar var, dozerler girmiş. Bu neyin nesidir? Bunu kim hangi kanunla yapıyor. Bunların tümü cürüm ögesidir. Bu hatası da işliyorlar.”
Bu yıkıma karşı tüm resmi kurumlara itirazda bulunacaklarını da belirten Ucaman, şunları ekledi: “Usulü ve sistemi biliyorlar, resmi sistemlere nazaran bu işin yapılmayacağını da biliyorlar. Ancak usulleri temcit pilavı üzere her seferinde farklı bir metotla ‘biz Hevsel’deki ziraî araziyi nasıl yıkarız, nasıl yerle bir ederiz’ mantığı yatıyor. Daima motivasyonları budur. Biz de buna karşı itirazımızı her türlü göstereceğiz. Hem Toprak Muhafaza Kurulu’na müdahil olması için yazı yazacağız hem de bu bahisle ilgili kent dinamikleriyle kabahat duyurusunda bulunacağız. Bunun seçime yönelik bir yatırım olduğunu görebiliyoruz. Rant alanı oluşturmaya çalışıyorlar ve bu hususta da itirazımızı her taraftan yükselteceğiz. Yaptıkları kente karşı bir cürümdür, misyonu berbata kullanmadır.”