45 bine yakın kişinin ömrünü yitirdiği, 11 vilayette 14 milyon kişinin etkilendiği, artçı sarsıntıların iki yıl sürmesinin kestirim edildiği, resmi datalara nazaran 164 binden fazla binanın yıkıldığı yahut acil olarak yıkılmasına karar verildiği “6 Şubat depremlerinin” üzerinden 21 gün geçti.
Üçüncü günde kentlerin bir yıl içinde yine inşasını taahhüt eden hükümet, ikinci haftada kontrat imzalamaya başladı.
ANKA Haber Ajansı’ndan Sinan Tartanoğlu ve Becerikli Bağış; Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, TOKİ ve Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) tarafından hazırlanan “Afet Bölgesi Tasarım Alanları Rehberi”ne ulaştı.
Buna nazaran Kahramanmaraş, Malatya, Osmaniye, Hatay, Adana’da toplam 23 milyon 426 bin metrekare alanda 85 bin 250 yeni daire yapılacak. Kalyon, Kuzu Küme, Optimal üzere iktidara yakın dokuz şirket yüklenici firma, altı şirket ise müellif firma olarak belirlendi.
Oda liderleri ve uzmanlar “zemin etüdü yapılmadan” ve “artçı sarsıntılar sürerken ivedi yapılacak” inşaatlara reaksiyon gösterdi.
TMMOB İdare Konseyi Lideri Emin Koramaz, “Bu konutların nerelere kurulacağına yönelik gerekli jeolojik, jeofizik etütlerini yapmadan çabucak başlanması yanlış… Başka projeler üzere bunun da bir rant atılımı ve seçimlere yönelik bir atılım olarak değerlendiriyorum” dedi. Kent Plancıları Odası Lideri Gencay Serter, “Şu anda zati planlama süreci yok. Yalnızca konutlara ait proje yürüyor. Kanunlar ve yönetmeliklerle ortaya konulmuş gereklilikler bile dışlanmış durumda” diye konuştu.
Jeoloji Mühendisleri Odası Lideri Hüseyin Alan ise “TOKİ’nin seçeceği yerlere ait biraz tasalarımız var. Fay zonları üzerine bina yapan bir kurumun yer seçimine de pek güvenmediğimizi bilhassa söz edeyim” değerlendirmesini yaptı. Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş ise “Hükümet bu bahiste ivedi ediyor. Son derece sakıncalı bir siyaset yahut zelzele sonrası yol haritası” dedi.
Türkiye’de, 6 Şubat saat 04.17’de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki zelzeleyle sallandı. Akabinde saat 13.24’te merkez üssü Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesi olan 7,6 büyüklüğünde ikinci bir zelzele daha meydana geldi. Zelzeleler, 11 vilayette yıkıma neden oldu. Yaklaşık 13 milyon yurttaşın etkilendiği zelzelelerde arama kurtarma çalışmaları sürerken 20 Şubat akşamı Hatay’da 6,4 ile 5,8 büyüklüğünde iki sarsıntı daha meydana geldi.
9 BİN 470 ARTÇI SARSINTI
Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) Sarsıntı ve Risk Azaltma Genel Müdürü Orhan Tatar’ın, 25 Şubat’ta yaptığı açıklamaya nazaran; 6 Şubat zelzelelerinin akabinde 9 bin 470 artçı sarsıntı meydana geldi. Tatar, “Bu, hakikaten çok büyük bir sayı. Yani zelzelelerin sonrasındaki artçı sarsıntıların sayısında şu ana kadar bir tertipli azalmanın olmadığını görüyoruz. Bu artçı sarsıntıların en az 2 yıl kadar sürmesini beklediğimizi tabir etmek istiyorum. Ortalama 3 dakika civarında bir artçı sarsıntının yaşandığını söz etmekte fayda var” dedi. Son olarak 27 Şubat’ta 09.19’da Kahramanmaraş Ekinözü’de, 7 kilometre derinlikte 4.3 büyüklüğünde zelzele yaşandığı açıklandı.
44 BİN 218 KİŞİ HAYATINI YİTİRDİ, 14 MİLYON KİŞİ DEPREMZEDE
İki hafta ortayla yaşanan dört büyük sarsıntıda, 24 Şubat’ta açıklanan resmi bilgilere nazaran; Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis, Malatya ve Elâzığ vilayetlerinde 44 bin 218 kişi ömrünü yitirdi. Resmî açıklamalara nazaran sarsıntılardan 11 vilayette 14 milyon kişi etkilendi.
3 GÜN SONRA BİRİNCİ “İNŞAAT” AÇIKLAMASI: “BİR YIL İÇERİSİNDE KONUTLARIN İNŞASINI GERÇEKLEŞTİRECEĞİZ”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin üzerinden geçen üçüncü günde, 9 Şubat’ta; yıkılan kentlerin inşası ile ilgili birinci açıklamayı yaptı. Erdoğan, Adıyaman’da; “Ve artık de ben milletime sesleniyorum, inşallah bir yıl içerisinde TOKİ olarak bu konutların inşasını gerçekleştireceğiz… Bir yıl içerisinde de inşallah konutlarımızı bitireceğiz” dedi. Erdoğan, misal açıklamaları; sarsıntıdan etkilenen tüm vilayetlere yaptığı ziyaretlerde yineledi.
ERDOĞAN, 15. GÜNDE: YALNIZCA MART AYI İÇİNDE 11 VİLAYETİMİZDE 200 BİN KONUTUN İNŞASI İÇİN BİRİNCİ ADIMI ATIYORUZ”
Erdoğan, 20 Şubat’ta yaptığı açıklamada, MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin de katıldığı Kahramanmaraş ziyaretinde; “Sadece mart ayı içinde 11 vilayetimizde 200 bin konutun inşası için birinci adımı atıyoruz” dedi. Erdoğan, “Yeni konutlarımız, yer artı 3 yahut 4 katı geçmeyecek biçimde, inançlı yerlerde inşa edilecek. Yerinde ihya edilecek yerleşim yerlerinde de bilimsellik, süratlilik ve yapıların güçlülüğü unsurlarından asla taviz vermeyeceğiz” diye konuştu.
164 BİN 321 BİNANIN YIKIK, ACİL YIKILACAK VE AĞIR HASARLI OLDUĞU BELİRLENDİ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un,23 Şubat’ta Adıyaman Afet Uyum Merkezi’nde yaptığı açıklamalara nazaran, zelzelelerin akabinde 1 milyon 250 bin binada hasar tespit çalışması yapıldı. Bunlardan 164 bin 321 bina; “yıkık”, “acil yıkılacak” ve “ağır hasarlı” olarak tespit edildi.
BAKAN KURUM, 18. GÜNDE AÇIKLADI: “SON ÜÇ GÜNDE 7 BİN 222 KONUT VE 36 DÜKKÂNIN KONTRATLARINI GERÇEKLEŞTİREREK…”
Kurum, birebir açıklamasında; “En yanlışsız yer seçimine, kentin ileri gelenleriyle karar vermeye çaba gösteriyoruz. İki gün evvel Adıyaman, Gaziantep ve Kilis’te toplamda 1797 konutumuzun mukavelelerini imzaladık ve inşaat sürecine başladık. Dün Adana’da 590, Gaziantep’te 600, Hatay’da 364, Kahramanmaraş’ta 1019, Şanlıurfa’da 534 olmak üzere 3 bin 107 yeni yuvamızın mukavelesini imzaladık. Bugün; Gaziantep ilçelerinde 400, Hatay’da 1317, Malatya’da 599 konut olmak üzere 2 bin 316 konut ve 36 dükkânın kontratlarını imzalıyoruz. Zelzelenin akabinde 18’inci gün prestijiyle baktığımızda, son üç günde 7 bin 222 konut ve 36 dükkânın mukavelelerini gerçekleştirerek Cumhuriyet tarihinin en büyük afet konut imal inşaat sürecini süratli bir formda yürütmeye çaba gösteriyoruz.”
İNŞAAT ALANLARI İÇİN OHAL KARARNAMESİ
İnşaata ait çalışmaları süratle sürerken, 8 Şubat’ta 10 ili kapsayacak biçimde ilan edilen Fevkalâde Hal kapsamında 24 Şubat’ta yeni bir Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayınlandı. OHAL Kapsamında Yerleşme ve Yapılaşmaya Ait Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne ile OHAL’in uygulandığı 10 vilayette; afetten etkilenen süreksiz ve kesin iskân alanlarının Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından resen belirlenmesi sağlandı. Fiilen orman vasfı taşımayan alanların vasfı değiştirilerek, Hazine ismine tescil edilmesinin önü açıldı. Kararnamede; süreksiz ve kesin iskân alanlarında, kiraya verilen mesire yerleri, orman parkları ve taşınmazlara ait kiralama mukaveleleri ile maden ruhsatlarının resen iptal edilmiş sayılması için düzenleme yapıldı.
ANKA, BAKANLIĞIN PLANLARINA ULAŞTI: MİLYONLARCA METREKARE ALAN, ON BİNLERCE KONUT VE HÜKÜMETE YAKIN İNŞAAT ŞİRKETLERİ
ANKA Haber Ajansı; iktidarın zelzelenin 18. gününde hazırlanan tekrar yapılaşma planlarına ulaştı. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve TOKİ ile birlikte Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER), “Afet Bölgesi Tasarım Alanları Rehberi” hazırladı.
Rehbere nazaran; 5 vilayette toplamda 23 milyon 426 bin metrekare alan yeni proje alanı olarak belirlendi. Bu alanların üzerinde toplamda 85 bin 250 yeni daire üretilmesi planlandı. Projelerin hangi şirketler tarafından yürütüleceğine dair bilgiler de rehberde yer aldı.
KAHRAMANMARAŞ, MALATYA, OSMANİYE, HATAY, ADANA
Rehberde; Kahramanmaraş, Malatya, Osmaniye, Hatay, Adana vilayetleri için ilçe ilçe proje alanları belirlendi, yeni üretilecek daire sayıları hesaplandı. Dokümana nazaran, projelerin hangi şirketler tarafından yürütüleceği de belirlendi. Rehbere nazaran; proje alanları, alanlar üzerinde üretilecek konut sayısı ve projeleri yürütecek ve projelerin müellifi olacak iktidara yakınlığı ile bilinen şirketler şöyle:
MARAŞ PROJESİ; KALYON, NKY VE ANT YAPI’YA
Kahramanmaraş: vilayet genelinde 4 milyon 9 bin metrekare alan üzerinde proje hazırlanacak. Toplamda 17 bin 250 adet daire üretilecek.
Afşin’de, Merkez Proje Alanı’nda; 750 adet yeni daire yapılacak. Bu proje Kalyon ve İki Design şirketleri tarafından yürütülecek.
Elbistan’da, Doğu Proje Alanı’nda; 2500 daire üretilecek. Bu projenin yürütücüsü NKY şirketi ve Mental Design olarak belirlendi.
Onikişubat İlçesi’nde, Önsen Proje Alanı’nda 10 bin adet daire yapılacak. Proje; NKY isimli şirket tarafından yürütülecek.
Türkoğlu Proje Alanı’nda; 2 bin adet daire üretilecek. Bu proje de Kalyon tarafından yürütülecek. Projenin müellifi ise ABOUTBLANK olacak.
Depremin merkez üssü Pazarcık ilçesinde, İncirli Proje Alanı’nda; 2 bin adet daire üretilecek. Projenin; ANT Yapı ve MKN Mimarlık tarafından yürütüleceği görüldü.
MALATYA PROJESİ; KUZU KÜME, EGE YAPI VE DOME ŞİRKETLERİNE
Malatya: 8 milyon 600 bin metrekare alan üzerinde 30 bin adet daire yapılacak.
Malatya’nın Battalgazi İlçesi’ndeki Çamurlu Proje Alanı’nda 15 bin adet daire üretilmesi planlandı. Çamurlu Projesi DOME şirketi tarafından inşa edilecek projenin müellifi DOME ve CROSS WORK şirketleri olacak.
Yeşilyurt İlçesi’ndeki İkizce Proje Alanı’nda 10 bin adet daire üretilmesi planlandı. İkizce Projesi’nin yürütücüsünün Kuzu Küme, müellifinin ise AGM Mühendislik olacağı görüldü.
Doğanşehir Proje Alanı’nda ise 5 bin adet daire üretilecek. Bu proje ise EGE Yapı ve Mimar Mimarlık’a verilecek.
9.4 MİLYON METREKARELİK HATAY PROJESİ KALYON’UN DA ORTALARINDA OLDUĞU 5 ŞİRKETE
Hatay: Kent genelinde 9 milyon 417 bin metrekare alan üzerinde 31 bin adet daire üretilecek.
Rehbere nazaran, Antakya’da 8 milyon 617 bin metrekare alan; 10 başka proje alanına ayrıldı. Bu alanlar üzerinde toplamda 27 bin yeni konut üretilecek. Antakya projeleri; Kalyon, NEF, Tahincioğlu ve Optimal şirketleri tarafından yürütülecek. Kimi projelerin yürütücüleri, birebir vakitte müellifleri olacak.
Belen Proje Alanında, 200 bin metrekare alan üzerinde 1000 adet konut üretilecek. Belen Projesi’nin yürütücüsü Tahincioğlu, müellifi Kayabay Mimarlık olacak.
Samandağ’da, Mağaracık Proje Alanı’nda; 600 bin metrekare alan üzerinde 3 bin adet daire ise Kalyon tarafından yapılacak.
OSMANİYE’DE 5 BİN KONUT İŞİ EGE YAPI’YA
Osmaniye: Merkez Proje Alanı’nda, toplamda 1 milyon metrekare alan üzerinde 5 bin adet konut üretilecek. Projeyi Ege Yapı üstlenecek.
Adana: Kentte açılacak Çukurova Proje Alanı’nda, 400 bin metrekare arazi üzerinde 2 bin adet yeni daire üretilecek. Projenin hem yürütücüsü hem müellifi Optimal isimli şirket olacak.
İŞTE O ŞİRKETLER VE ALDIKLARI KİMİ KAMU İHALELERİ
“Afet Bölgesi Tasarım Alanları Rehberi Vilayet Ölçeği” başlıklı planında belirlenen vilayet il, ilçe ilçe belirlenen projelerin 9 yüklenici şirket ve 7 müellif şirket eliyle yürütülmesi planlanıyor.
Belgeye nazaran, projede; Kalyon, Kuzu Küme, Ege Yapı, Nef, Tahincioğlu, Optimal, Dome, NKY ve ANT Yapı şirketleri yüklenici olarak belirlendi.
Kalyon İnşaat: Kalyon İnşaat, dünyada en çok kamu ihalesi alan 10 şirket ortasında, beşinci sırada. Kalyon İnşaatın tek başına yahut başka hükümete yakın şirketlerle yürüttüğü projeler listesinde; İstanbul Havalimanı, Kuzey Marmara Otoyolu, Gaziantep Nurdağı-İslahiye Yolu, Marmaray, İstanbul Milletlerarası Finans Merkezi Ziraat Kuleleri de var.
Kuzu Küme: Kuzu İnşaat’ın yürüttüğü projeler ortasında; İstanbul Fetihtepe Kentsel Dönüşüm Projesi, Siirt Devlet Hastanesi, Mardin Devlet Hastanesi, Afyon Lisesi onarımı ve ek bina inşaatı, Afyonkarahisar Dinar’da 400 daireli afet konutu var.
Optimal: Şirketin idare konseyi lideri Burhan Özdemir, tıpkı vakitte MÜSİAD İnşaat Bölümü Kurulu’nun lideri. İnşaat idaresi alanında pek çok proje yürüten şirketin; İçişleri Bakanlığı 112 Acil Davet Merkezi, İstanbul Çekmeköy, Ümraniye ve Silivri Kaymakamlık binaları, Kütahya Sıhhat Entegre Yerleşkesi, Maltepe Huzurevi, Marmara Üniversitesi Spor Kompleksi, İstanbul Ticaret Üniversitesi tarihi binası öne çıkan projelerinden birkaçı…
NKY Mimarlık: Mimari proje hazırlanması alanında şirketin projeleri ortasında, Rize Artvin Havalimanı Elektrik Uygulama Projesi, İstanbul Kartal Lütfi Kırdar Eğitim Araştırma Hastanesi Projesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Yerleşke Alanı Projesi, Trabzonspor Stadyumu var.
Ant Yapı: İnternet sitesinde yer alan bilgilere nazaran, şirket; Galataport İstanbul Projesi’nin betonarme inşaat işlerini ve kapalı alan ince inşaat işlerini yürütüyor. Ümraniye Kültür Merkezie ve Alaçatı Marina’nın portföyünde yer aldığı şirket ayrıyeten, Rusya’da Yakutistan Bölgesi’nin Mirny kentinde havalimanı inşa etti.
UZMANLAR TABAN ETÜDÜ OLMADAN “ACELE PROJELERE” YANSILI
Depremin üzerinden şimdi 21 gün geçmesinin akabinde yapılan bu planlamayı ANKA, ilgili oda liderleri ve uzmanlara sordu. Oda liderleri ve uzmanlar, planlama hakkında hiçbir bilgilerinin olmadıklarının vurgulayarak, yer etüdü yapılmadan, artçı sarsıntılar sürerken 20 gün içerisinde bu planlamanın hazırlanmasını “acele bulduklarını” belirtiyor. Yer bilimci, Prof. Dr. Naci Görür de dün toplumsal medya hesabında; “Deprem bölgesinde artçı sarsıntıların ağır olduğu bu vakit diliminde inşaatlarda beton dökmek son derece sakıncalıdır. Beton pirizlenme müddetinde önemli çatlak ve tahribat alabilir ve misyonunu göremez hale gelebilir” paylaşımını yaparak bu tehlikeye dikkat çekmişti.
TMMOB LİDERİ EMİN KORAMAZ: “BİR RANT ATAĞI VE SEÇİMLERE YÖNELİK BİR ATILIM OLARAK DEĞERLENDİRİYORUM”
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İdare Konseyi Lideri Emin Koramaz, projeye ait iktidarın yeni bir seçim yatırımı olduğunu ve insan ögesi yok sayıldığını belirterek, ANKA’ya şunları söyledi:
“BU KONUTLARIN NERELERE KURULACAĞINA YÖNELİK GEREKLİ JEOLOJİK, JEOFİZİK ETÜTLERİNİ YAPMADAN İVEDİLİKLE BAŞLANMASI YANLIŞ”
“Bugün hala cenazelerin enkazlar altında beklediği ve çıkartılmadığı bir devirdeyiz. Enkazlar dahi kaldırılmadan inşaat çalışmalarına, konut çalışmalarına başlamak epey yanlış. Bildiğiniz üzere bu büyük zelzelede üç kentimiz büsbütün yok oldu; Maraş, Hatay ve Adıyaman büsbütün yok oldu, birçok ilçe büsbütün yok oldu. Şunun bilinmesi gerekir; kentler yalnızca konutlardan ibaret değildir. Kentler konutlarıyla, ticaret merkezleriyle, tarım alanlarıyla, kır kent bağlantılarıyla, altyapı tesisleriyle, kültürel sportif donatılarıyla bir bütün. Bu büsbütün yok olan ve tekrar kurulması gereken kentlerde konut çalışmalarına başlamadan evvel birçok etüdün yapılması gerekir. Büsbütün yıkılan bu kentlerin imar planları yenilenmeden, kent planları yapılmadan konut çalışmalarına başlamak hele hele bu konutların nerelere kurulacağına yönelik gerekli jeolojik, jeofizik etütlerini yapmadan bunların altyapıya olan tesirleri değerlendirilmeden, bütünlüklü bir kent planlaması yapılmadan çarçabuk başlanması yanlış. İleride bu tıp felaketlere yol açacak gelişmelere şimdiden yer hazırlamak demektir.
Böylesi bir zelzeleye gerekli hazırlıkları yapmayan sarsıntı öncesi, sarsıntı sırası ve sonrasında yapılması gerekenleri planlamayan, bilimi, tekniği, mühendislik ihtiyaçlarını, halk faydasını devre dışı bırakarak tüm ülke coğrafyasını imara açan bunu bir rant ögesi olarak gören siyasi iktidarın yaşanan bu felaketten sorumluluklarını gizlemek için attığı bir göz boyama adımı, hayli yanlış olarak kıymetlendiriyoruz. Her şeyden evvel oraya kalıcı konutlar yapılmadan önce süreksiz yerleşim alanlarının oradaki tüm toplumsal muhtaçlığı karşılayacak formda yapılması gerekir; konteynır kentlerin sıhhat kuruluşlarıyla, okullarıyla, ruhsal tedavi merkezleriyle, bunlar yapıldıktan sonra ikinci etapta o kent planlamasının bir modülü olarak kalıcı konutların imaline geçmek gerekir. Bu konutların nerelere yapılacağını bilmiyoruz, bu konutların yer seçimlerin hangi ölçütlerin alındığını bilmiyoruz, yer tespitlerinde bunların sarsıntıya ve başka afetler sağlam olup olmadığı hiçbir bilimsel süzgeçten geçirilmedi. Ben yaptım oldu anlayışıyla ülke kaynakları tekrar yeni felaketlere taban hazırlamak için makul bölümlere aktarılıyor. Öteki projeler üzere bunun da bir rant atağı ve seçimlere yönelik bir atılım olarak değerlendiriyorum.
Siyasi iktidar; bilimi, tekniği, toplumsal ihtiyaçları dışlayan siyasetlerden acilen vazgeçmeli, yüzünü halkına dönmelidir, toplumsal fayda içeren projelere ülke kaynaklarını aktarmalıdır.
“BUNLAR NE VAKİT YAPILDI, KİMİN ELİYLE YAPILDI, PROJELENDİRME VE KAYNAK YARATMA, BU PROJELERİ YAPACAK FİRMALAR NASIL TESPİT EDİLDİ”
Bu zelzelede 45 bine yakın canı kaybetmemizin, 10 binlerce yapı hasarının doğmasının, milyarlarca lira maddi hasar doğmasının onca kentin, o kentin kültürel tarihi, yerlerinin yok edilmesinin temel nedeni zati bu tıp siyasetlerden kaynaklanıyor. Şayet başlanacaksa bunun şartnameleri hazırlanacak, ihaleleri yapılacak, yer tespitleri yapılacak, bunlar ne vakit yapıldı, kimin eliyle yapıldı, projelendirme ve kaynak yaratma, bu projeleri yapacak firmalar nasıl tespit edildi, hiçbirimizin bu türlü bir gelişmeden haberi yok.”
JEOLOJİ MÜHENDİSLERİ ODASI LİDERİ HÜSEYİN ALAN: “TOKİ’NİN SEÇECEĞİ YERLERE AİT BİRAZ TASALARIMIZ VAR. FAY ZONLARI ÜZERİNE BİNA YAPAN BİR KURUMUN YER SEÇİMİNE DE PEK GÜVENMEDİĞİMİZİ BİLHASSA TABİR EDEYİM”
ANKA’ya konuşan Jeoloji Mühendisleri Odası İdare Şurası Lideri Hüseyin Alan, zelzelenin büyük yıkım yarattığı bölgelerde konut çalışmalarının başlatılmasını şu sözlerle kıymetlendirdi:
“Deprem bölgesinde siyasi iktidar süratli bir biçimde yeni yapılacak konut alanlarını belirleyerek 1 Mart’tan itibaren de kimi bölgelerde temel atma çalışmalarını başlatacağını söz etti. Muhtemelen birinci çalışmaların geçmiş periyotta Toplu Konut Yönetimi tarafından inşa edilen çabucak çeperlerinde olacağını iddia ediyoruz. 20 gün içerisinde şimdi enkazlar dahi kaldırılmadan o bölgede yer seçimlerini yapmak, sondaj çalışmalarını yürütmek, sondaj çalışmalarına dayalı jeolojik, jeoteknik mikro bölgelendirme etütlerini gerçekleştirmek, elde edilen bu bilgilerle planlama süreçlerini yürütmenin çok imkanlı olmadığın düşünüyoruz. Bu işin bir toplumsal baskı olmakla birlikte bilimsel ve teknik araştırmalara da müddet tanıyan bir vakit dilimin olması gerektiğini söz ettik.
“20 GÜNÜN BU ÇALIŞMALAR İÇİN ÇOK ÇOK YETERSİZ OLDUĞUNU ÖZELİKLE BELİRTEYİM”
Bölgede zelzeleden sonra oluşan yüzey kırıklıkları şimdi yanlışsız düzgün haritalanmış değil. Yeniden sarsıntı sonucu meydana gelen sıvılaşma, yanal yayılma, heyelan, kaya düşmesi üzere çok sayıda yerden kaynaklı deformasyonlar kelam konusuydu, bunlar haritalanmış değil. Bu alanların kesinlikle öncelikle haritaların çıkarılması ve kentsel ömrün nereye kurulacağına ait yerlerin belirlenmesinde bu haritaların kesinlikle baz alınması gerekiyor. Urfa, Diyarbakır, Adana üzere kentler direkt fayın üzerinde olmamakla birlikte çabucak kenarında yer alan lakin bu sarsıntıda de çok sayıda binanın yıkılması ve ağır hasar görmesine neden olan kentlerde de buna ait çalışmaların bütünlüklü olarak yürütülmesi gerekiyor. 20 gün daha 1 ay bile olmadı, 20 günün bu çalışmalar için çok çok yetersiz olduğunu özelikle belirteyim.
Yer seçimlerine ait çalışmaların Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütüleceği anlaşılıyor. İlgili kurumdan meslek örgütümüze bu tarafta bir talep olmadığını tabir edeyim. Yalnızca faylardan uzak alanların seçilmesi o alanların inançta olduğu manasına gelmez. Hele TOKİ’nin seçeceği yerlere ait biraz telaşlarımız var. Geçmişte birtakım yerlerde fay zonları üzerine bina yapan bir kurumun yer seçimine de pek güvenmediğimizi bilhassa tabir edeyim.”
ŞPO LİDERİ GENCAY SERTER: “BU SÜREÇ BİZE ŞÖYLE SÖYLÜYOR; TABAN ETÜDÜNE BAKIYORUZ ŞAYET UYGUNSA RASTGELE BİR İMAR PLANI SÜRECİNE DAHİL OLMADAN YALNIZCA VAZİYET PLANLARIYLA RUHSATLARIMIZI ALIYORUZ”
Şehir Plancıları Odası İdare Heyeti Lideri Gencay Serter, kentlerin konutlarda ibaret olmadığını ve planlamanın dışlandığını kaydederek ANKA’ya şu değerlendirmeyi yaptı:
“BÜTÜNLÜĞÜ ÇÖZECEK YEGÂNE ENSTRÜMANINIZ PLANLARDIR”
“Hepimizin bildiği üzere kararname çıktı, 12 numaralı kararname, sonuç şu; bizim başından beri söylediğimiz bir şey vardı, bu kentler bütün olarak kimi yerlerde yıkıma uğradı münasebetiyle kent ölçeğinden başlayarak kentleri ve yakın etrafını ele alarak bütüncül bir planlanmanın en gerçek metot olduğunu ısrarla lisana getirdik. Şöyle bir yanlış var; konut alanlarının acilen yapılması. Biz de oradaki depremzede vatandaşlarımızın konforlu ömür alanlarına kavuşmalarını herkes üzere biz de istiyoruz fakat şöyle bir yanlışlık olmasın kent yalnızca konuttan ibaret bir yapı değildir. Birçok sanayi, ticaret alanları konut alanlarıyla birlikte çöktü. Bütün bu bölümleri için alan altyapısı ve üstyapısıyla ve bütün bu karmaşık sistem içerindeki bütünlüğü çözecek yegâne enstrümanınız planlardır. Burada ısrarla planlama sürecinin yürütülmesi gerektiğini söyledik. Zira bu kentlerimiz bizim kadim kentler, üzerinde yüzlerce yıl yaşayacağımız kentleri kurguluyoruz.
“PLANLAMANIN DEVRE DIŞI BIRAKILMASIYLA BİRLİKTE ALAN İÇİNDE PLANSIZ BİR GELİŞMENİN SÜRECEĞİNİ BU BAHİSTE BİR ISTIRAP YAŞANABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUZ”
Hem bu geçmişin birikimi hem de geleceğe yönelik kestirimler manasında karmaşık yapıyı en makul çözebilmenin yolu planlar. Bizim kesin maksadımız konutlarla birlikte vatandaşlarımızın içerisinde refah ve konfor düzeyi en yüksek kent yapıları içerisinde hayatlarını sürdürmeleridir. Ancak bu kararnameyle planlama meslek disiplini büsbütün sürecin dışına itilmiş durumda. Taban ve yapı ölçeğinde tartışmalar yürüdüğü için tabandan yapıya geçene kadar ortadaki en değerli meslek olan planlama maalesef devre dışı bırakıldı. Bu planlamanın devre dışı bırakılmasıyla bir arada alan içinde plansız bir gelişmenin süreceğini bu hususta bir meşakkat yaşanabileceğini düşünüyoruz.
Mevcuttaki planlara ait 3194 ve mekânsal planlar imal yönetmeliği mucibince imar planlarının yapılması noktasında belirli standartlar ve aşikâr gereklilikler vardı, bu süreç bize şöyle söylüyor; taban etüdüne bakıyoruz şayet uygunsa rastgele bir imar planı sürecine dahil olmadan yalnızca vaziyet planlarıyla ruhsatlarımızı alıyoruz. Mevcut mevzuatların içerisinde muhakkak gereklilikler vardı bütün bunlar devre dışı kaldı. Bu kararname hem kentin bütünlüğünü bozabilecek hem de uzun vadeli planlama sürecinin sağlıklı biçimde yürütülmesinin önünde bir pürüz olarak görüyoruz.
“1 AYDA PLANLAMASI ÜZERE BİR SÜREÇ ÇOK RASYONEL GÖRÜNMÜYOR”
Şu anda zati bir planlama süreci yok yalnızca konutlara ait proje yürüyor, bu projelendirme sürecinde de kimi eksikliklerine karşın aşikâr bir bilimsel temeli olan rasyonel gereklilikleri olan kanunlar ve yönetmeliklerle ortaya konulmuş gereklilikler bile dışlanmış durumda. Kentlerin bu biçimde 1 senede, 1 ayda planlaması üzere bir süreç çok rasyonel görünmüyor. Bütün bölümleriyle birlikte, bütün bileşenleriyle birlikte, altyapı, üstyapı bütün donatılarının gözeterek bunun planlaması gerekiyor.”
PROF. DR. OSMAN BEKTAŞ: “HÜKÜMET BU HUSUSTA TEZ EDİYOR. SON DERECE SAKINCALI BİR SİYASET YAHUT ZELZELE SONRASI YOL HARİTASI”
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, kelam konusu planlamanın “iktidarın popülist bir politikası” olduğunu vurguladı. Bektaş, ANKA’ya şunları söyledi:
“Depremden sonra hala popülist siyasetleri sürdürmeye devam ediyoruz. Bugüne kadar zelzele yönetmeliklerini gereğince uygulamadığımız için bu felaketleri yaşadık. Bu sonuçta bir kusurdur ancak bu yanlıştan hala ders çıkarmıyoruz. Tekrar popülist siyasetle güya vatandaşlara mesken yapmak hedefiyle bir an evvel vatandaşları konuta kavuşturmak gayesiyle bu da bir popülist siyasettir. Ölçüsüz, teknolojiye, tekniğe, bilime ters olarak 1 yıl içerisinde konutlar yapılacak. Bu mümkün değil. Bugün dünya standartlarına uygun, zelzeleye güçlü, planlı, programlı, taban etütleri olan, kent planlamasını dikkate alan bir yapılaşma, kentleşme mümkün değil. Şayet bu süreksiz bir iş ise bu da masraftır. Devlete, millete bir yüktür. Bu bakımdan tez edilmemesi gerekir, hakikat düzgün enkaz kaldırıldıktan sonra, taban etüdü yapılır, bu yer etüdünün üzerine kent plancıları yeni bir kentleşme planı hazırlar ve onunu üzerine zelzeleye sağlam binalar yapılır. Bu vakit alır lakin maalesef hükümet bu hususta tez ediyor. Son derece sakıncalı bir siyaset yahut sarsıntı sonrası yol haritası.
Van sarsıntısında, İzmit sarsıntısından yapılan kusurlar tekrar tıpkı halde yapılıyor. Sarsıntı sonrası çalışmalar çok uzun vakit alır. Yalnızca bir şeyler yaptık, vatandaşları konuta kavuşturduk deyip bütçeden değerli ölçüde paranın ölçüsüz harcanması hakikat değil görüşünü benimsiyorum.
“DENETİM AÇISINDAN DEVLETİN YANINDA MESLEK ODALARI DA TAMAMLAYICI BİR KONTROL YAPIYORDU, BU KONTROL ORTADAN KALDIRILDI”
Bu felaketlerin bir nedeni de yüzeysel taban etüt raporlarının yapılmasıdır. Mühendisler odasının yetkilerinin elinden alınması, yetkisiz bırakılması, inşaat mühendislerini, jeoloji mühendislerini tüm meslek odalarının taban raporlarında, inşaat raporlarında yetkisiz bırakılması… Ben mesleğe başladığımda bir jeolog olarak meslek odasına kayıt olmak kuraldı lakin bugün gelinen noktada meslek odaları feshedilmiş durumda, yetkileri elinde alınmış temsili bir vazifeleri var. Halbuki kontrol açısından devletin yanında meslek odaları da tamamlayıcı bir kontrol yapıyordu, bu kontrol ortadan kaldırıldı. Umarım bu sarsıntıdan sonra meslek odalarına eski yetkileri verilir ve yapılan tüm yer etüt çalışmaları, jeolojik, jeofizik çalışmalar daha tertipli, denetimli, verimli bir hale getirilir. Tüm dünyada olduğu üzere meslek odaları yalnızca meslektaşlarının toplumsal ve ekonomik haklarını korumak değil tüm vatandaşların haklarını korumakla vazifelidir.”