İsrail’de 1 Kasım’da yapılan genel seçimden zaferle çıkan Likud önderi Benyamin Netanyahu, koalisyon pazarlıklarında sona yaklaşırken çok sağcıların yeni hükümette “ekonomi, emniyet, işgal altındaki Filistin topraklarındaki sivil yönetim” başlıklarında yetki elde etmesi, ülke içinde ve dışında tasayla takip ediliyor. Yeni Meclis’te Netanyahu’nun liderliğini yaptığı Likud Partisi 32, çok sağcı müttefikleri Dini Siyonizm, Yahudilik Gücü ve Noam’ın listesi 14, Ultra Ortodoks partiler; Şas 11 ve Birleşik Tevrat Yahudilik 7 milletvekiliyle yer alıyor. Ülkede en uzun müddet misyon yapan eski Başbakan Benyamin Netanyahu’nun yaklaşık 1,5 aya yayılan koalisyon müzakerelerini tamamlaması için mühlet 20 Aralık’ta doluyor. Kulislerde, koalisyon mutabakatlarının tamamlanması için Netanyahu’nun ek mühlet isteyebileceği söz ediliyor.
Netanyahu’nun çok sağ partilere verdiği yetkileri genişletilmiş bakanlıklar, Ultra Ortodoks partilerin talepleri ve İsrail’de yargıya yeni düzenlemelerle müdahale sinyalleri, ülke içinde olduğu üzere yurt dışında da kaygıya yol açtı.
Kritik kıymet taşıyan Savunma Bakanlığına, orduda üst seviye komutanlık yapmış Likud’dan Yoav Gallant’ın; adalet, dışişleri üzere değerli bakanlıklara da Likud’dan isimlerin getirileceği bekleniyor.
‘Batı Şeria’nın anahtarı’
İsrail siyasetinde ırkçı ve ayrımcı telaffuzları, yasa dışı Yahudi yerleşim yerlerine takviyesiyle tanınan Dini Siyonizm Partisi önderi Bezalel Smotrich, koalisyon görüşmelerinde Netanyahu ile Maliye Bakanlığı için anlaştı.
Smotrich’in İsrail ordusuna bağlı Sivil İşleri Yönetimi ve Filistin Topraklarındaki Hükümet Aktivitelerini Uyum Ünitesinde (COGAT) kelam sahibi olma talebi de karşılandı. İsrail ordusuna bağlı bu iki ünite, işgal altındaki Batı Şeria’da yasa dışı Yahudi yerleşim yerleri, Filistinlilerin inşa, çalışma ve seyahat izinlerinden sorumlu.
Smotrich, işgal altındaki Batı Şeria’daki yasa dışı Yahudi yerleşim yerlerinin genişletilmesi, İsrail nezdinde de yasa dışı kabul edilen gecekondu yerleşim yerlerine yasal statü verilmesi, Filistinli nüfusa yönelik ayrımcı ve “şahin” tutumuyla tanınıyor.
Yerel basında, Smotrich üzere tartışmalı bir figüre, Batı Şeria üzere hassas bir bölgede geniş yetkiler verilmesinin “güvenlik durumunun berbatlaşması ve memleketler arası tenkidin şiddetlenmesine” yol açabileceğine işaret ediliyor.
Polisten sorumlu Itamar Ben-Gvir
İsrail seçimlerinde tahrik edici hareketleri ve ırkçı telaffuzları nedeniyle yakından izlenen başka isim de Yahudi Gücü Partisi Önderi Itamar Ben-Gvir. Güvenlik güçlerinden sorumlu Ulusal Güvenlik Bakanlığı için Netanyahu ile anlaşan Ben-Gvir’in polis üzerindeki yetkileri de genişletilecek.
Ben-Gvir ayrıyeten İsrail ordusuna bağlı kolluk gücü “Sınır Polisi” konusunda da kelam sahibi olacak. Bu nedenle, işgal altındaki Batı Şeria’da da misyon yapan bu kolluk kuvvetinde İsrail ordusu ve bakanlık ortasında yetki çatışması doğacağı bedellendiriliyor.
İsrail Polis Şefi Kobi Şabtai, Meclis’te Ulusal Güvenlik Bakanlığının polis üzerindeki yetkilerinin artırılacağı yasa tasarısının görüşüldüğü komitede yaptığı konuşmada, kelam konusu yasanın “sonuçlarını hafife almanın güç olduğunu” ve yeni durumun “sadece polisin faaliyetleri için değil birebir vakitte kamu önündeki güvenirliği karşısında dramatik sonuçları olacağı” uyarısı yaptı.
Ben-Gvir’in işgal altındaki Doğu Kudüs’teki Mescid-i Aksa etrafındaki polisin ve Batı Şeria’daki güvenlik güçlerinin faaliyetlerinde belirleyici olmasının bölgedeki tansiyonu ve şiddeti tırmandırmasından tasa ediliyor.
LGBTİ+ zıddı Moaz Partisi
Netanyahu’nun koalisyon görüşmelerinde ittifak ettiği başka çok sağcı parti Noam, seçim kampanyasında LGBT tersi siyasetlerle öne çıktı. Netanyahu, Noam Başkanı Avi Moaz ile “Yahudi kimliğinden sorumlu Başbakan Yardımcılığı” için anlaştı.
Ultra Ortodoks Yahudilik inancını benimseyen Moaz’ın aldığı bu rolün akabinde İsrail’e Yahudi göçünde kelam sahibi olması bekleniyor. Mevcut maddelere nazaran, dünya genelinden annesi babası Yahudi olmadığı halde, büyük baba ya da annesi Yahudi bir kişi, İsrail’e kesin göç ve vatandaşlık hakkı elde edebiliyor.
Göç yasasında değişikliğe gidilebilir
Özellikle Ukrayna’daki savaşın doğurduğu atmosferde Rusya ve Ukrayna’dan İsrail’e göçün artması öngörülürken, Moaz’ın bu uygulamaları değiştirmek isteyeceği tarafındaki haberlere, muhalefetten ve memleketler arası Yahudi örgütlerinden tenkitler yükseliyor.
Ultra Ortodoks partiler, eğitimde kelam sahibi
Netanyahu’nun kabinesinde gözlerin çevrildiği Ultra Ortodoks partiler, Şas ve Birleşik Tevrat Yahudilik. Şas Partisi Başkanı Aryeh Deri, koalisyonun birinci iki yılında İçişleri Bakanı, Sıhhat Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak vazife yapacak. Şas partisinden isimler Dini İşler Bakanlığı, Çalışma Bakanlığını üstlenirken Eğitim Bakanlığında da üst seviye rol alacak.
Netanyahu’nun öteki Ultra Ortodoks koalisyon ortağı Birleşik Tevrat Partisi, İnşaat ve İskan Bakanlığı, Kudüs İşleri Bakanlığı, İsrail Meclisi Mali Komitesi Başkanlığı misyonunun verileceği aktarıldı.
Netanyahu’dan teminat
Netanyahu’nun kabinesinde yer alacak Bezalel Smotrich, Museviler için kutsal Şabat (cumartesi) gününde “futbol maçlarının yasaklanmasına” ait yasa teklifinde bulunacağını açıklamıştı. Bunun yanı sıra Ultra Ortodoks Birleşik Tevrat Partisi de Yahudilik inancına karşıt olduğu gerekçesiyle, Şabat’ta elektrik üretilmesinin engellenmesi, kadın-erkek başka kumsalların artırılması taleplerini sunduğu basına yansımıştı.
Muhalefet ve sivil toplumdan gelen reaksiyonlar üzerine Netanyahu, İsrail’de “dini statükonun devam edeceği ve İsrail’in Yahudilik maddelerine nazaran yönetilmeyeceği” açıklaması yaptı.
İsrail’in stratejik müttefiği ABD’den eleştiriler
İsrail’in stratejik müttefiği ABD idaresi, Smotrich ve Yahudi Gücü başkanı Itamar Ben Gvir’in Filistinlilerin tahliyesi ve meskenlerinin yıkılmasıyla ilgili taleplerine karşı olduğunu açıklamıştı. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, başşehir Washington’da İsrail yanlısı insan hakları örgütü J Street’in 4 Aralık’taki yıllık konferansında yaptığı konuşmada, “(Yahudi) Yerleşimlerinin genişletilmesi, Batı Şeria’nın ilhak edilmesi, kutsal yerlerin tarihi statükolarının bozulması, konutların yok edilmesi, tahliye edilmesi, şiddete teşvik de dahil iki devletli tahlili baltalayacak bütün hareketlere karşı çıkacağız” tabirini kullandı.
Washington’da gerek senatörler, gerekse öbür kurumlardan yetkililer de İsrail’de vazifeye gelecek hükümetteki “aşırı görüşlü” isimlere karşı çekincelerini sıkça lisana getirdi.