Bu arkadaşlıkta yer alan kesişmeler ve yol ayrımlarına yer veren Evrak’ın T24’deki yazısı şöyle;
İkilemler
Düşüncesine, değerlendirmelerine hürmet duyduğum öteki beşerler da oldu bu süreçte beni şaşırtan. Lakin Can Paker öbür…
Bir mühletten beri “New York Times” bana enteresan görünen bir köşe açtı; ismini da “The Ethicist” koydu. Ekseriyetle günlük hayattan çözülmesi müşkül bir durum alıyor: “Bu durumda bu türlü yapılır” diye kestirip atması güç bir durum. Olabilecek zıt argümanları sıralıyor ve çabucak hemen her vakit bir yargıya varmadan bitiriyor. Okuması bana değişik geliyordu. “Hayat böyledir işte” filan üzere hayli basmakalıp “hikmetler” dillendirerek okuyordum.
Geçen gün bu iş benim için farklı bir mahiyet kazandı. Can Paker öldü.
Can Paker’i hiç tanımamış bireyler açısından bu “haber” ne anlatmış olur? Herhalde fazla bir şey anlatmaz. Uzun yıllar bir Alman firmasının Türkiye kolunu herkesin başarılı bulduğu bir biçimde yönetmiş, bir iş adamı. Son vakitlerde, bilhassa emekliliğinde siyasete de elini atmış, 12 Eylül yıllarında demokrasi için efor harcamış, Soros’un “Açık Toplum” örgütlenmesinde faal rol üstlenmiş, derken yüzünü AKP’ye ve Tayyip Erdoğan’a dönmüş biri. Dönüş o dönüş; gittikçe güçlenen bir bağlanma biçimini almış bu durum. Can Paker bir Erdoğan militanı.
Bu ülkede yaşayan çok sayıda beşere hiç de sempatik gelmeyecek bir “kariyer” çizdim. Ülkenin bugün yaşadığı gergin siyasi ortamda, “karşıt cepheden, “İyi olmuş, ölmüş” diyecekler de çıkar; çıkarsa şaşırmam. Pekala, bana nazaran “ne”—ne için yazıyorum bunları?
Ben 1950’lerde ilkokulu bitirdim ve High School’a girdim (o vakit bu isimde bir İngiliz okulu vardı). Yatılıydım. Oradaki birinci gece, yatmadan evvel erkek okulları için olağan sayılacak bir “azma” durumu vardı. Azanlardan biri birinci kere gördüğüm, Eskişehir’den gelen Can Paker’di.
Kavga ederek tanıştık. Ortaya girdiler, iş büyümeden yatıştı. Tıpkı yatakhanedeyiz. O benden bir sınıf büyük. Birinci hengame çabuk unutuldu, arkadaş olduk. Vakit içinde bu arkadaşlık ilerledi; birbirimizi arar olduk. 1950’ler, yani yetmiş küsur yıl öncesinden kelam ediyorum.
Sonraki yıllarda o denli sık görüşemedik, okullar, okullarla birlikte yürümeyi seçtiğimiz yollar değişti. Bu ayrışmanın başlamasına yanlışsız Can’ın beni Taşlık kahvesine davet ettiğini, “semaverli çay” ısmarladığını hatırlarım. Bu da bir “Yollar ayrılıyor, ne vakit, nasıl görüşürüz?” buluşmasıydı. Bu sırada ben Marksist oldum, Can’ın olmadığını işittim; aldırış etmedim natürel. Sonra tekrar kesişti yollarımız. Kesişene kadar 12 Eylül’ü bulmuştuk (arada seyrek olarak haberleşsek, hatta rastlaşsak da). Yıllar sonra kaldığımız yerden devam ettik ve devam etmesi hiç de güç olmadı. Birlikte Washington’a, Paris’e gittik. Siyasi toplantılarda bulunduk.
12 Eylül’de “YÖK” çıkıp ben de istifa edince birlikte lokanta açmayı konuştuğumuzu da hatırlarım. Bir yandan onun şirketi Henkel’le İstanbul çeşitleri yapıyorduk, tango konserleri düzenliyordum. İletişim’i kurarken de Can etraftaydı.
Yani, daha fazla uzatmadan, sırdaştık, sıkıntı ortağıydık, siyasette yoldaştık. Benim çözemediğim matematik sorununu o çözer, geçer not almamı sağlardı. Saymakla bitmeyecek detay. “Arkadaşlık” dediğimiz o çok kıymetli ilişki!
Bu değerli münasebette kıymetli bir nokta “Ben onu tanırım; ben onun ciğerini bilirim” ruh halidir. Gel gör ki bir an geldi ve bu ruh hali devam edemedi. Tayyip Erdoğan ve partisi (Gezi direnişi ile birlikte) o güne kadar izledikleri siyasi çizgiyi terkettiler ve üzerinde “demokrasi” yazan bir istasyon bulunmayan bir yola saptılar. O vakitten beri girdiğimiz karanlık yol!
Allah Allah! O da ne? Can Paker de o yolda, Tayyip Erdoğan’ın yanında, daha doğrusu gerisinde, adım atmaya devam ediyor! Bundan vazgeçeceğe de benzemiyor. Sarsıldığımı hatırlıyorum.
Bu yeni durumun erken bir “somut” tezahürü Açık Toplum’da oldu. Can Paker’le Hakan Altınay anlaşamadılar. Niçin anlaşamadıkları—ben çok uygun izlemesem de—bugün geldiğimiz noktanın çok uzağında değildi. Görece yakın vakitte tanıdığım Hakan Altınay haklı, yetmiş yıllık arkadaşım Can Paker haksızdı. Ne olacak artık? Aslında olayın kendi gelişmesi bizlerin hakemlik etmek üzere işe karışmasını gerektirecek bir noktaya varmadı. Ancak ben önemli bir biçimde alarma geçtiğimi hatırlıyorum. Can’la direkt müsabaka, konuşma yeterlice azalmış, hatta galiba durmuştu. Bu nasıl iştir, gel de çöz!
Belirli durumlar olur siyasette, nitekim karar verilemez, karar vermesi çok güçtür. Bu bence o denli bir durum değildi. Tayyip Erdoğan’ın gösterdiği yoldan yürünemezdi. “Bir gün gelir, ‘adamların hakkı varmış’ demek zorunda kalır mıyız?” diyecek bir durum yoktu. Bu değildi bu yazıda anlatmaya çalıştığım ikilem. Yanlış yaptığından kuşku etmediğin arkadaşınla senin arandaki arıza. Sorun bu. Ayrıyeten “arıza” o denli geçiştirilebilir, kolay bir şey değil. Son derece kıymetli, hayati bir bahiste, birbiriyle uzlaştırılması mümkün olmayan bir yolçatına gelmişsin ve çok sevdiğin arkadaşın yanlış olduğunu çok uygun bildiğin yoldan gidiyor.
Kızıyorsun. Kızmamak elde değil. Fakat duruma bakınca anlıyorsun ki tartışmak, ikna etmek v.b. imkan dışı. Bu bu türlü gidecek. Yani nasıl gidecek? “Gidecek” bir şey yok ki…
Düşüncesine, değerlendirmelerine hürmet duyduğum öteki beşerler da oldu bu süreçte beni şaşırtan. Lakin Can öbür, zira Can benim arkadaşım. Bir çeşit “dünya mantığı” bu işin burada bittiğini söylüyor. “Sil onu defterinden” diyor. Bu noktaya gelince, işin içine beynimi uzun uzunluklu katmadığım bir “iç ses” itiraz ediyor: “Silemem” diyor. Ne kadar kıymetli olursa olsun, bir siyasi tavır farklılığı bu denli yıllık bir arkadaşlığı silemez, sildiremez. Yokluyorum kendimi, becerebildiğim kadar. Bu durum, bu uyuşmazlık, bu açmaz, benim Can’a sevgimi azaltıyor mu? Aslında içinde yer aldığı, alacağı olaylara bağlı olarak bu türlü de olabilir. Fakat bu türlü bir faal rolünü bilmiyorum, duymadım.
Böyle bir ortamda günün birinde “Can Paker öldü” haberini alsam güzelce dağılabilirdim, bunu hissediyorum. Lakin Can bizi bu habere alıştırdı. Bu kanser durumu yeni değil, ne vakittir devam ediyor. Buradan selamete çıkma umudu olmadığı da ne vakittir bildiğimiz bir bilgi.
Onun için ortada bir sürpriz yok—beklenen oldu. Bir sefer telefon ettim, “Nasılsın?” demeye.
AKP’li Can Paker’le diğer temasımız olmadı. Halbuki son günlerinde daha sık görmek isterdim. O denli inancım yok, burada yapamadığımız tartışmayı ahrette tamamlayabileceğimizi de ummuyorum.
Çok yanlış karar verdin, Can. Lakin ilgimize hengame ederek başlasak ve hengame ederek sonuna gelsek de, arkadaşız. Geride kalan ben olduğum için bunu söylemek bana düşüyor. Sen kalaydın, eminim sen de o denli yapardın.
Hayat bazan hakikaten çok sıkıntı oluyor.