Türkiye iktisadı, yılın ikinci çeyreğinde finans, hizmetler ve sanayi dalları öncülüğünde yüzde 7,6 ile beklentilerin üzerinde büyürken, ekonomistler çeyreklik bazda yatay sayılar görülse bile yılın tamamında yüzde 5’lik büyümeye ulaşılabileceğini belirtiyor.
Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) açıklanan gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) bilgilerine nazaran, Türkiye iktisadı birinci çeyrekte yıllık yüzde 7,6 büyüme kaydetti. Yılın birinci çeyreğine ait büyüme verisi de yüzde 7,3’ten yüzde 7,5’e revize edildi.
AA Finans’ın anketine katılan ekonomistler, büyümenin ikinci çeyrekte yüzde 7,3 seviyesinde gerçekleşeceğini öngörüyordu.
Beklentilerin üzerinde açıklanan büyümeye en değerli katkı yüzde 26,6 ile finans ve sigorta kesiminden geldi. Hizmetler bölümü de büyümenin öncüsü olmaya devam etti ve ikinci çeyrekte yıllık bazda yüzde 18,1 genişledi. Sanayi kesiminde birinci çeyrekte yüzde 8,2 olan büyüme suratı ikinci çeyrekte yüzde 7,8’e gerilese de gücünü korudu. Bu periyotta inşaat ve tarım bölümlerindeki daralma devam etti ve sırasıyla küçülme suratları yüzde 10,9 ve yüzde 2,9 seviyesinde gerçekleşti.
Büyümeyi stoklar 10,3 puan aşağı çekti, net dış talep ise 2,7 puan üst istikametli etkiledi.
Gayrisafi sabit sermaye oluşumu detaylarına bakıldığında, ikinci çeyrekte yatırımların makine-teçhizat ayağında yükselmeye devam ettiği görüldü. Bu devirde, inşaat yatırımları yüzde 9,8 daralırken, özel yatırımların göstergesi olan makine-teçhizat yatırımları yüzde 17,8 artarak üst üste 11. çeyrekte de yükseliş kaydetti.
“BÜYÜMEDE BU YIL YÜZDE 5’İ AŞMAK MÜMKÜN”
AA Finans Analisti ve Ekonomist Haluk Bürümcekçi, ikinci çeyrekte ulusal geliri finans ve hizmet bölümünün üst çektiğini, özel tüketim harcamaları ve net dış talebin olumlu etkilerken, yatırımların sonlu katkı verdiğini söyledi.
Stok azalışlarının büyümeyi olumsuz etkilediğini aktaran Bürümcekçi, gelecek devir görünümü açısından alınan birinci sinyallerin de büyümenin üçüncü çeyrekte bir ölçü güç kaybettiğine işaret ettiğini bildirdi.
Bürümcekçi, başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde nakdî sıkılaşmanın hızlanmasının resesyona yol açabileceği beklentilerinin de temmuz-ağustos periyodunda Satınalma Yöneticileri Endeksi’nde gözlenen besbelli gerileme sonrası güçlendiğini söz ederek, “Yurt içinde sıkılaşma tarafında alınan makro ihtiyati kararların kredi büyümesine aşağı, kredi faizlerine ise üst tarafta tesir yaptığı da gözlendiğinden ekonomik aktivitedeki yavaşlamayı hızlandırma mümkünlüğü arttı. Büyümenin bundan sonraki çeyreklerde yatay olması durumunda bile bu yıl yüzde 5’i aşmak mümkün. Ulusal gelirin çeyrekten çeyreğe düşüş göstermesi durumunda ise yüzde 4 ve altı büyüme gerçekleşmelerinden kelam edilebilir.” diye konuştu.
“YIL SONUNDA BÜYÜMENİN YÜZDE 5 OLACAĞINI VARSAYIM EDİYORUM”
Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da ikinci çeyrek büyüme sayılarının beklentilerin hafif üzerinde ve güçlü geldiğini belirterek, başta sanayi üretimi olmak üzere öncü göstergelerin buna işaret ettiğini anımsattı.
Sanayi bölümünün hem iç hem dış talebin katkısıyla, finans kesiminin ise kredi büyümesi ve faizlerdeki düşüşün tesiriyle en güçlü kalemler ortasında yer aldığını aktaran Aslanoğlu, şunları kaydetti:
“Sanayi bölümü, salgının başından bu yana çok güzel performans gösteriyor ve lokomotif olmaya devam ediyor. Bu gücü korumak için endüstriye her türlü dayanağın verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Tüketici inancı düşük olmasına karşın yüksek tüketim büyümesi, enflasyon nedeniyle öne alınan talebe de işaret ediyor.
Yatırımlardaki büyüme olumlu. Bunda da öne alınan talebin tesiri var üzere görünürken, bilhassa sanayi kesiminin kapasite artırma istekliliğine de işaret ediyor. Yılın kalan kısmında yavaşlama olmasına karşın birinci yarıdaki güçlü büyüme tesiriyle yıl sonunda büyümenin yüzde 5 olacağını varsayım ediyorum.”
“YILI YÜZDE 3,5’İN ÜZERİNDE BÜYÜMEYLE TAMAMLAMAYI GARANTİLEDİK”
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova ise hane halkı harcamalarının birinci çeyrekte olduğu üzere bu periyodun de lokomotif vazifesini üstlendiğini söyledi.
İhracatın katkısının büyüme sayılarına yansıdığına işaret eden Arzova, “Dikkat etmemiz gereken nokta; talep hala çok güçlü gidiyor. Enflasyonla çaba manasında bu talebi düşürmek gerek.” dedi.
Arzova, “Bundan sonraki çeyreklerde büyüme sıfır seviyesinde gerçekleşse bile bu yılı yüzde 3,5’in üzerinde bir sayıyla tamamlamayı garantiledik.” diyerek şunları kaydetti:
“Tahminlerime nazaran, bu yılı yüzde 4,5-5 civarında güçlü bir büyüme sayısıyla kapatacak üzere duruyoruz. Bölümler bazında sayılara baktığımızda ise sanayi dalında ölçülü yavaşlamaya PMI sayıları da işaret ediyordu. Salgın sonrası görülen düzeyler esasen sürdürülebilir değildi. Münasebetiyle burada çok sert ve ürkütücü bir düşüş yok, ölçülü bir yavaşlama var. Gelecek devirler için Avrupa’da resesyon tasaları ve üretimin durma noktasına gelmesi üzere bir tehlike var. Bundan sonraki periyotta sanayi dalı gelişimini daha yakından takip etmek gerek.
Bankacılık dalı de tekrar açıkladığı karlılık sayılarıyla bize ikinci çeyrek bölüm gelişimi hakkında net sinyaller vermişti. Münasebetiyle finans bölümündeki yüzde 26,6’lık büyüme beklentiler doğrultusundayken, hizmetler dalının de kuvvetli gittiğini görüyoruz.”
“YILIN TAMAMINDA YÜZDE 5’LİK BÜYÜME YAKALANABİLİR”
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Cem Çakmaklı, büyümenin ikinci çeyrekte kendi beklentisinin hayli üzerinde geldiğini belirterek, finans bölümünün katkısının çok yüksek olduğunu söyledi.
Finansal sistemde bankacılık kesiminin çok karlılığı ve hizmet kesiminde öne alınan talebin büyüme bilgilerinde tesirli olduğunu anlatan Çakmaklı, “Beni gerçek manada şaşırtan sanayi bölümünün katkısı oldu. Açıklanan datalar doğrultusunda ben bölümdeki yüzde 7,8’lik büyümenin daha az seviyede gerçekleşeceğini kestirim etmiştim. Demek ki ihracattan kıymetli bir katkı gelmiş.” sözlerini kullandı.
Çakmaklı, inşaat dalında bir daralma yaşandığına işaret ederek, gelecek periyoda ait şu öngörüleri paylaştı:
“Avrupa’da değerli bir resesyon bekleniyor. Bunun tesirlerinin ihracata gelecek periyotta yansımasını bekliyoruz. Bu nedenle 3. ve 4. çeyrekte büyümede bir yavaşlama bekliyorum. Birinci yarıdaki yüksek büyüme sayılarına baktığımızda, yılın tamamında yüzde 5’lik büyüme yakalanabilir. Bilhassa sanayi bölümüne yönelik temmuz ve ağustos bilgileri değerli bir sinyal verecek. Bu kesimdeki gelişmeleri yakından takip edeceğiz.”
“YILIN TAMAMINI YÜZDE 4,5-5 BANDINDA BÜYÜMEYLE KAPATABİLİRİZ”
Paiterium Danışmanlık Kurucusu ve Ekonomist İsmet Demirkol da ikinci çeyrek büyüme bilgilerinin kendi beklentileri dahilinde gerçekleştiğini belirterek, hizmetler ve sanayi dallarının yanı sıra hane halkı tüketiminin büyümede tekrar itici güç olduğunu söyledi.
Sanayi bölümünün yüzde 7,8’lik büyüme ile gücünü koruduğuna işaret eden Demirkol, inşaat ve tarım bölümlerinde ise ikinci çeyrekte bir daralma gözlendiğini lisana getirdi.
Demirkol, Avrupa’da resesyon mümkünlüğünün artması ve güç maliyetlerindeki artış nedeniyle büyüme suratının 3. ve 4. çeyrekte daha ölçülü sayılar görüleceği öngörüsünde bulunarak, “Ben yılın tamamını yüzde 4,5-5 bandında bir büyümeyle kapatacağımızı iddia ediyorum. Kişisel tarafta hane halkı talebi güçlü seyretmekte. Avrupa’daki resesyon beklentilerini dikkate aldığımızda, büyümenin yılın kalanında daha ölçülü seyredeceği aşikar. ” yorumunu yaptı.