Diljen Ronî
Sanat hayatı boyunca birçok eser üreten Ciwan Haco ile yeni müziği “Vejin” vesilesiyle söyleştik.
Sanatçı ile son müziğinden eski albümlerine, folklorik ve çağdaş müziğe bakışından muharrir Mehmed Uzun’la olan dostluğuna uzanan birçok mevzuya değindik.
Müziğiyle, kelamlarıyla, Kürt müziğine verdiği emeğiyle sizin gözünüzde Ciwan Haco kimdir? Gayesine ulaştı mı?
Eğer bana sorarsanız müziğin sonu yoktur, bu nedenle kimse son noktaya ulaşamaz. Müziğe başladığımda, bu kadar sevileceğimi bilmiyordum. Milletimin bana olan sevgisini dünyada hiçbir şeye değişmem. Ne vakit bunun farkına vardım? Batman konserinde… Şoke olmuştum. Bu hakikaten çok değerliydi. Bugüne kadar tekraren bahsettim. Lakin ben size şunu söyleyebilirim: Müziğin sonu olmaz lakin aradığım şeye ulaşmıştım. Halkım beni ne kadar çok seviyorsa, ben de onları o kadar seviyorum. Evet ben buna ulaştım.
1990’dan 2000 yılına kadar dinleyicilerinizin büyük çoğunluğu üniversite öğrencilerinden oluşuyordu. Gitar ve saksafon üzere enstrümanlar sizin sayenizde tanınan oldu. Kürt müziğinin geleceği ile öngörüleriniz nelerdir? Gençlere hangi tavsiyelerde bulunmak istersiniz?
Folklorik müzik, Kürt müziğinin kıymetli bir modülüdür lakin eksikleri var. Bu da olmalı tabi lakin müzik dinamiktir. Müzik daima canlı olmalı, yerinde durmamalı. Hem çağdaş tarafı hem folklorik tarafı olmalı. Dikkatle baktığımda, Kürt müziği gerisin geriye gidiyor. Bakıyorum kimileri folklorik müzikleri arıyor. Olağan insanların onları da dinlemesini istiyorlar. Fakat kulaklarımız, ruhumuz batı müziğine alışmalı. Elbette bunun için uzun bir yol var. Biraz efor gösterilmeli. Bu benim için çok kıymetli. Son yıllarda söylediğim kesimler eski şarkılarımdan daha çağdaş. Gençleri anlıyorum, halkın onları dinlemesini istiyorlar. Fakat çağdaş müziğe başlayanlar bırakmasınlar, korkmasınlar. Ben birinci “Gulasor” müziğini söylediğimde, 5-6 kişi dinliyordu. “Gulasor” artık hit müzik olmuş. Müzik bir deryadır, bu nedenle yeni adımlar atılmalı, durmamalı.
Uzun yıllar sonra Batman’da bir konser verdiniz lakin Audun Erlien, Paolo Vinaccia üzere birlikte çalıştığınız müzisyenleri bu konserde göremedik. Neden?
Bunu her hatırladığımda üzülürüm. Maalesef vakit ve fırsat olmadığı için gelemediler. Alışılmış Paolo Vinaccia, Audun Erlien ve Stein Bullhansen’in de katılacağı bir konser olağanüstü olurdu. Onları aramıştım, kendilerine Batman konserinden bahsettim, gerekli müsaadelerin verildiğini ve Batman’a konser vermeye gideceğimi söylemiştim. Bana katılmaya çalışacaklarını söylediler lakin maalesef gelemediler. Bu aklıma her geldiğinde beni hüzünlendirir.
Birçok albüm çıkardınız, ‘yoruldum artık, yeter’ deyip müziği bırakmayı hiç düşündünüz mü?
İnanıyorum ki sesim olduğu sürece devam edeceğim. Zati artık albüm kalmadı, single çalışmalar var bunlara devam edeceğim.
‘DERYA’ ALBÜMÜNÜN BİRAZ VAKTE GEREKSİNİMİ VAR
“Derya” albümünüzün vaktin ötesinde olduğu düşünülüyor. Bu albüm için erken yapılmış bir albümdü, daha vakti gelmemişti diyebilir miyiz?
Doğrudur. Bu albümü çıkardığımızda hatırlıyorum, müzik üzerine yazan Norveçli ünlü bir gazeteci VG gazetesinde Auden Erlien’in yapımcılığını ve düzenlemesini yaptığı “Derya” hakkında bir yazı yazmıştı. Bu albüm için “Norveç’in en çağdaş albümü benim için” demişti. Hoşunuza gitse de gitmese de Norveçlilerin müzik kulakları çok uygun, bizim müziklerden çok daha gelişmiş. Kürt dinleyiciler için yeni bir şekildi “Derya” albümü, eminim biraz vakte gereksinimi var.
Umarım “Derya” albümü daha çok yayılır. Müziğime yeni ritimler ve batılı çalgılar katmış olsam da, üzerinde eğitim aldığım müziğin ruhundan, o elementten, o ruhtan, çağdaş de olsa uzaklaşmadım. İçimde var, ondan kaçmadım. Tahminen de bu yüzden halk müziğinden kaçamadık. Her vakit bir folklorik müzik kesimine yer verdim ve onu çağdaş bir halde seslendirdim. Tahminen de bu yüzdendir, müziklerde ve albümlerde çok yol kat ettim lakin genel olarak görüyorsunuz, Kürt folkloruna yakınım, o ruha sahibim. “Derya” albümünde “Seyro” ve “Kezizer” müziğinde görebilirsiniz bu durumu.
‘MEHMED UZUN’UN DEĞERİ BENDE BÜYÜKTÜR’
Gelelim “Destana Egîdekî” albümüne, muharrir Mehmed Uzun’a ilişkin olduğu biliniyor. Bir kitabı etnik caz formatında bir albüme dönüştürme fikri nasıl ortaya çıktı?
Mehmed, aramızdaki dostluktan ötürü kitabı bana verdi, okudum ve kelamlarını beğendim. İşin en ilginci Mehmed bütün kelamlarını rahat ve yumuşak bir biçimde yazmış ancak o kadar geniş ve olağanüstü bir mana vermiş ki. Mehmed Uzun’un değeri bende büyüktür. Kürtlüğün simgesi olmuş, kendi lisanını bilmeyen binlerce insan onun yazıları sayesinde Kürtçe öğrenmiştir. Mehmed Uzun’un yaptığı Kürt edebiyatında bir ihtilaldi. Yani bugüne kadar söylediğim müziklerin kelamlarından en çok bu albümün kelamları dikkatimi çekiyor diyebilirim.
Tabii bana kitabı verdiğinde, okudum, sonra meskene gittim. Yapıp yapmamayı düşünüyorum, bu güç bir iş. Ancak isteğim vardı doğrusu, sonra kuzenim Goran yanıma geldi, “Ciwan bunu yapmalısın” dedi. Sonra Goran tüm kitabı çevirip Paola’ya gönderdi ve kelamları Paola’nın da dikkatini çekti. Akabinde Oslo’ya gittim ve Paolo’yu gördüm, ‘Ne dersin?’ dedim, ‘Hadi başlayalım’ dedi ve başladık. Aslında “Destana Egîdekî” albümünü yaratan Paolo Vinaccia’ydı. Yaklaşık bir yıl uğraştık. Bir yıl! Her gün değil lakin ayda 10-15 kez stüdyoya gidiyorduk. Elbette bu albümde çok ünlü müzisyenler çaldı. Albüm etnik caz formatında oldu. Bunu nitekim tek başıma yapamazdım. Dürüst olmak gerekirse Paolo Vinaccia olmasaydı bu albüm olmazdı, onun sayesinde oldu.
‘ÜÇ ŞİİR DAHA BESTELEYECEĞİM’
Biraz da “Vejîn” yapıtınız hakkında konuşalım. Şarkıyı dinlediğimde “Destana Egîdekî” albümünüzün tadını aldığımı söylemeliyim. Bize bu yapıtın kıssasını anlatır mısınız?
Evet, yapıtın kelamlarını Zozan Uzun hanımefendi yazdı. Bu geçtiğimiz birkaç yıl içinde kendisinin dört yapıtını besteleyip söyledim. Kelamları dikkatimi çekiyor. Başlangıçta bir şiirini göndermişti bana, kendisine “Yaz, hayallerin çok geniş, hoş yazıyorsun, neden yazmıyorsun?” dedim. O da istemiyor aslında çok görünmeyi, kısacası yazması için ikna etmeyi başardım. “Şevên Spî/Beyaz Geceler”i, yazdı, sonra “Lêgerîn/Aramak”, akabinde “Şevên Lal/Lal Geceleri” artık de “Vejîn/Diriliş” müziğini yazdı. Atmosferi çok düzgün işliyor, bir formda sürrealist yazıyor diyebiliriz; bu dikkatimi çekiyordu. Elimde üç şiiri daha var, o denli görünüyor ki bu şiirleri de besteleyip okuyacağım uygun bir vakitte. “Vejîn” istediğim üzere oldu, kelamları çok dikkat cazibeli, Zozan baya âlâ yazmış. Örneğin “Senfoniya Lisana Min /Yüreğimin Senfonisi”, o denli herkes yazamaz. Ve o denli görünüyor ki Zozan bu işin üstesinden gelmiş, kendisini kutluyorum. Onun için besteledim.
“Vejîn”de size eşlik eden bir ses var, bu sesin sahibi kim?
Kızım Rosa’nın sesi. Doğrusu sesi çok dikkatimi çekiyor, şimdiye kadar da dikkatimi çekiyordu. Baya üzerinde durdum, istedim ki söylesin. Ses eğitimine de gitti ancak maalesef devam etmedi. Bunu bir iş haline dönüştürmedi. Bilemedim neden istemediğini, o denli de bu türlü de istemedi. Çok istiyordum söylemesini Rosa’nın, sonunda ona bu yapıttan bahsettim, dedim ki ‘böyle bir şey var ister misin?’ o da ‘isterim’ dedi. Şimdilerde “Vejîn” yapıtı sayesinde yavaş yavaş motive ederek birkaç eser daha okumasını, benimle ya da tek başına söylemesini istiyorum. Söylesin ki ben de ona takviye olayım.