Pandemi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve akabinde gelen tedarik zinciri meseleleri, tahıllardan yağa kadar tüm tarımsal emtia ürünlerinde fiyatları artırdı. Pandeminin patlamasıyla sevkiyatlarda başlayan aksama, her ikisi de dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından olan Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaşla derinleşti. Tahıl fiyatları artık de kuraklık, maliyetlerdeki artış, gübre piyasalarındaki problemlerden dolayı üretim tarafında yaşanan zahmetlerle karşı karşıya.
Geçen ay Ukrayna ve Rusya, BM ve Türkiye’nin arabuluculuğunda Ukrayna’nın Karadeniz’den tahıl ihracatını tekrar başlatmasıyla global besin fiyatlarında geri çekilme yaşanmıştı. Lakin uzmanlara nazaran fiyatları tekrar üst itecek yeni bir periyoda gerçek yaklaşıyoruz. Zina, ziraî üretimin önderi olan ABD, AB, Hindistan, Brezilya üzere bölgelerde yaşanan şiddetli kuraklık, üretim maliyetindeki artış ve fiyatı artın gübre kullanımının azalması üretimi frenleyebilir. Bu yıl yaşanan tedarik meseleleri 2023’te önemli bir arz sıkıntısına dönüşebilir. Danışmanlık firması McKinsey bir sonraki besin krizinin 2007-2008 ve 2010-2011 arasındakilerden daha makus olabileceği uyarısı yapıyor.
TAHIL PİYASALARINDAKİ GÖRÜNÜM BOZULUYOR
Ukrayna’da üretim düşüyor: Danışmanlık firması McKinsey hasat hacimlerinde keskin bir düşüş öngörüyor. Ukrayna’nın buğday üzere tahıl üretiminin bir sonraki hasat döneminde yüzde 35 ila yüzde 45 düşeceğini varsayım ediyor. McKinsey’in varsayımlarına nazaran, Ukrayna’nın hasadı bu yıl olağan düzeylerin 30 ila 44 milyon ton altında olacak. McKinsey, “Bir sonraki ekim döneminde, savaşın Ukrayna’daki ekim ve hasadı kesintiye uğratması ve Rusya, Brezilya ve öteki büyüyen ülkelerin üretimlerinin girdi maliyetindeki artıştan dolayı azalmasıyla arz büyük olasılıkla sıkılaşacak” uyarısı yaptı.
Avrupa’da kuraklık mısırı yakıyor: Bu yılın mısır üretimi için kestirim ikinci defa düşürüldü. AB Komisyonu’na nazaran mısır üretimi son 7 yılın en düşük düzeyine inecek. Komite, 2022-23 dönemi için mısır üretim beklentisini bir ay evvel açıkladığı 65.8 milyon tona nazaran yüzde 10 azaltarak 59.3 milyon tona çekti. 2022-23 dönemi için mısır ithalat varsayımını 16.5 milyon tondan 20 milyon tona çıkaran AB Komitesi, ihracat beklentisini de 5 milyon tondan 4 milyon tona düşürdü. Kurul, ayçiçeği tohumu üretimi beklentisini ise 10.5 milyon tondan 9.9 milyon tona çekti.
ABD’de mısır beklentisi zayıfladı: Danışmanlık hizmeti Pro Farmer, ABD’nin bu yıl mısır hasadının 2019’dan bu yana en düşük düzeye ineceği varsayımında bulundu. Kuruluş, şiddetli kuraklık nedeniyle hasat kestirimin 14.35 milyar kileden 13.75 milyar kileye indirdi.
Brezilya’da soya ve şeker tehlikede: Ülkenin ziraî GSYİH’si, 2022’nin birinci çeyreğinde, ülkenin güneyinde ender görülen üç tabanlı La Nina’nın neden olduğu şiddetli kuraklık nedeniyle yüzde 8 azaldı. Ülkenin en güney eyaleti olan Rio Grande do Sul’da, geçen yılki toplam soya hasadının yüzde 56’sı kaybedildi. Mahsul kayıplarının derinleşeceği varsayım ediliyor. Ayrıyeten ülkenin güney bölgesindeki şeker üretiminin ağustosta yıllık yüzde 5 düşmesi bekleniyor.
Hindistan buğday ve pirinci tetikliyor: Hükümet, buğday ve mızır arzına ait kaygıların arttığı ortamda yüzde 100 kırılmış pirinç ihracatını kısıtlamayı düşünüyor. Hindistan, dünyadaki pirinç sevkiyatının yüzde 40’ından fazlasını gerçekleştiriyor. Ülkenin bu türlü bir adım atması pirinç fiyatlarını yükseltebilir. Hindistan ayrıyeten besin güvenliğini münasebet göstererek buğday unu ihracatını kısıtlama kararı aldı. Ukrayna ile Rusya ortasındaki savaş nedeniyle global buğday tedarik zincirinde yaşanan kesintiler Hindistan buğdayına talebi artırdı. Hindistan’dan yapılan buğday unu ihracatı, Nisan-Temmuz 2022 devrinde geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 200 arttı. Geçtiğimiz hafta Hindistan iç piyasasında buğday fiyatları ton başına 306.71 dolara çıkmıştı.
MISIR VE SOYA FİYATI YÜKSELİYOR
Bu kaygılar Chicago vadeli süreçlerde mısırın kile fiyatını 6 haftanın en yüksek düzeyi olan 6.75 dolara çıkardı. Mısırın fiyatı yurtdışı piyasalarda son 1 ayda yüzde 10’dan fazla arttı. Tıpkı halde soya fasulyesinin fiyatı ağustosta yüzde 10’dan fazla artarak kile başına 16 dolara dayandı. Buğday fiyatları, ekim ayından bu yana en düşük düzey oyan 7.3 dolardan toparlanarak 8 dolara yaklaştı. Trading Economics, buğday fiyatlarının bu çeyreğin sonunda 8.17 dolar olmasını, gelecek 12 içinde 9 doların üzerinde satılmasını bekliyor.
YENİ BİR GÜBRE ŞOKU YAŞANABİLİR
Yükselen gübre fiyatları tarım için risk oluşturmaya devam ediyor. Bloomberg’in Yeşil Pazarlar servisine nazaran, yaygın bir azotlu gübre olan üre fiyatları bir yıl öncesine nazaran iki katından fazla arttı. Sonuç olarak, dünyanın dört bir yanındaki çiftçiler daha az gübre kullanıyor. Memleketler arası Gübre Derneği (IFA) daha yüksek fiyatla karşı karşıya kalan çiftçilerin gelecek dönem global gübre kullanımını yüzde 7’ye kadar azaltabileceği konusunda uyarıyor. Bu da ziraî üretimi frenleme riski yaratıyor.
AVRUPA’DA 10 FABRİKADA ÜRETİM DÜŞTÜ YA DA DURDU
McKinsey raporunda, “Gübre kıtlığı ve gübre fiyatlarındaki yüksek fiyatların, Brezilya üzere büyük ölçüde gübre ithalatına bağlı olan ülkelerde de randımanı düşürmesi bekleniyor. Bu, muhtemelen dünya pazarındaki tahıl hacmini daha da azaltacaktır” deniliyor. Yalnızca temmuz ayında Avrupa’da 10 gübre fabrikası üretimini düşürdü ya da kapandı. Danışmanlık firması CRU, bölgenin şu anda en az yüzde 25 oranında azalmış olan nitrojen kapasitesi ölçüsünün daha da düşeceği uyarısı yapıyor. Gübre üreticileri Yara International , K+S, Borealisve Fertiglobe de yakın vakitte Avrupa genelinde daha fazla üretim kesintisi konusunda uyardılar. İngiltere’nin önde gelen gübre üreticilerinden CF Fertilisers UK, yüksek doğalgaz ve karbon fiyatları nedeniyle Billingham fabrikasında amonyum üretimini süreksiz olarak durduracağı duyurdu. Avrupa’da Group Azoty ve PKN Orlen’in Anwil fabrikasında da amonyum ve nitrojen üretimi yüksek doğal gaz fiyatları nedeniyle azaltılmış durumda.