6 Şubat’tan bu yana arka arda zelzelelerle sarsılan Türkiye, birinci günden bu yana seferberlik ruhuyla bölgenin yaralarını sarmaya çalışıyor. Sarsıntı bölgesinde elini taşın altına koyan sivil toplum kuruluşlarından biri de Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD).
TÜSİAD Lideri Orhan Turan derneğin çalışmalarını, bölgenin toplumsal ve ekonomik açıdan toparlanması ve bu kentlerde istihdamın korunmasına katkı sağlamak doğrultusunda yürüttüğünü belirtiyor. Bölgenin yapılanmasının yalnızca bir inşaat projesi olarak ele alınmaması gerektiğini vurguluyor. Muhtemel İstanbul zelzelesi için de hazırlıklarını sürdürdüklerini söyleyen Turan’ın hükümete bir de önerisi var: “Afet sürecinde kamu, lokal idare, özel bölüm ve STK’lar ortasında uyumu ve işbirliğini temel almalıyız. Bunun için afet öncesinden başlayarak planlı formda, tertipli kurulacak düzeneklere gereksinim var. Ülkemiz pek çok afetin yaşandığı bir coğrafyada Afet Bakanlığı kurulması değerlendirilmeli.”
TÜSİAD zelzele sonrasında nasıl aksiyon aldı?
Yaşanan bu büyük felaketin akabinde hayatını kaybedenlere rahmet, yaralılarımıza acil şifa dilerim. Ülke olarak çok büyük bir acı yaşadık. Birinci günden bu yana tüm üyelerimizle sarsıntının yaralarını sarmak için seferberiz. Zelzelenin çabucak akabinde “TÜSİAD Zelzele Dayanak Ağı”nı oluşturduk. Gerek dayanak ağımız üzerinden, gerekse üyelerimizin şirketlerinin ağlarıyla bölgenin öncelikli muhtaçlıklarını karşılamak için var gücümüzle çalışıyoruz. Birinci basamakta barınma, giysi, besin, ilaç, hijyen gereci, jeneratör, yakıt, makine-ekipman üzere acil gereksinimleri kamu kurumlarımızla irtibat halinde ulaştırmaya devam ediyoruz. Üyelerimiz birebir ve nakdi yardımlarını sürdürüyor. Bölgedeki iş dünyası paydaşlarımız ve TÜRKONFED ile de işbirliği yapıyoruz. Yurtdışındaki iş dünyası paydaşlarımızı da afetin boyutları konusunda bilgilendirdik ve uzun vadeli somut işbirlikleri için temastayız.
ÜRÜN VE HİZMET ALIMINDA ÖNCELİK
Ne üzere projeler planlıyorsunuz, öncelikleriniz neler olacak?
Önümüzdeki süreçte önceliğimiz, bölgenin toplumsal ve ekonomik açıdan toparlanmasına ve istihdamın korunmasına katkı sağlamak. Afet bölgesindeki işletmelere insan kaynağı ve donanım bakım dayanağı verilmesi, ürün-hizmet alımlarında bu işletmelere öncelik sağlanması üzere projelerde üyelerimizle çalışıyoruz. Ayrıyeten üyelerimiz sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içinde eğitim ve psiko-sosyal dayanaklar sağlamaya devam ediyor. İş dünyası olarak, toplumsal dayanışmayla bölgenin yaşadığı zorluğun üstesinden daima birlikte geleceğiz.
YÖNETİM KONSEYİ TOPLANTISI SARSINTI BÖLGESİNDE OLACAK
TÜSİAD olarak birinci haftadan itibaren zelzele bölgesine ziyaretlerde bulundunuz. Zelzele bölgesine dair gözlemleriniz nasıl?
Evet, sarsıntı bölgesindeki temaslarımız kapsamında kamu, siyaset, mahallî idare, STK ve bölge iş dünyası temsilcileriyle görüşmeler yaptık. Gelecek İdare Konseyi toplantımızı da bölgede gerçekleştireceğiz. Sarsıntının bölgeye her açıdan yıkıcı tesiri maalesef çok büyük. Biliminsanlarının ikazlarını dikkate almamanın bedeli maalesef çok ağır oldu. Zelzelenin tesirleri yalnızca fizikî de değil.
Psikolojik takviyeler ve halk sıhhati tedbirleri kritik değerde. Afetlerde bayanların ve erkeklerin farklı gereksinimleri da kelam konusu. Bilhassa bölgede bayanların barınmadan sıhhate, güvenlikten eğitime kadar tüm alanlarda görüş ve gereksinimlerine kulak verilmesi kıymetli.
Deprem sonrasında bilhassa birinci günler arama kurtarma, sonraki günler yardımların vaktinde ve gerçek noktalara ulaşması için uyum yaşamsal kıymette. Yaşanan süreçteki meselelerden ilerisi için ders çıkarmalıyız. Afet sürecinde kamu, mahallî idare, özel kesim ve STK’lar ortasında uyumu ve işbirliğini temel almalıyız. Bunun için afet öncesinden başlayarak planlı biçimde, sistemli kurulacak düzeneklere muhtaçlık var. Ülkemiz üzere pek çok afetin yaşandığı bir coğrafyada Afet Bakanlığı kurulması değerlendirilmeli.
“Şubat sonu prestijiyle global iktisatta beklendiği üzere sonlu bir düzgünleşme var. Global iktisatta olumlu gelişmeler ekonomimiz üzerindeki baskıları da azaltır. Bu türlü olmasını dileriz. Dünya iktisadına ait büyüme, finansal şartlar, güç ve başka fiyatları, enflasyon üzere birçok başlıkta büyük belirsizlikler var. Zelzele, Türkiye iktisadı açısından durumu daha da zorlaştırdı.”
BÖLGENİN YİNE İNŞASI YALNIZCA İNŞAAT PROJESİ OLMAMALI
Deprem bölgesinin yine yapılanması için de çalışmalar başlayacak. TÜSİAD’ın bu bahiste teklifleri var mı?
TÜSİAD’ın 50. Yılı olan 2021’de “Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa” isimli raporumuzu yayınlamıştık. Gelişmiş, saygın, adil ve çevreci bir Türkiye’yi yeni bir anlayışla inşa edebiliriz demiştik. Ve bu tekrar inşanın “insan”, “bilim”, “kurum ve kurallar” temelinde olması gerektiğini vurgulamıştık. Yaşadığımız bu büyük afetten sonra bölgemizi tam da bu bakış açısı ile inşa etmemiz gerektiğini düşünüyoruz.Yani inançlı ömür için insanı merkeze alıp bilime kulak verelim. Zelzeleye ve başka afetlere dirençli kentler inşa edelim. Kurumlarımızı ve kurallarımızı güçlendirerek afet idaresinde planlı ve iştirakçi bir süreci hayata geçirelim.Bölgesel kalkınmayı da yine düşünmeliyiz. Kalkınmanın daha adil ve istikrarlı olması için yereli güçlendirmeliyiz. Bölgenin yine inşasını inşaat faaliyetinin ötesinde daha geniş bir çerçevede ele almalıyız. Zelzelenin, bölgeden kalıcı olarak nüfus, ekonomik faaliyet ve istihdam kaybı yaratması riskinin önüne geçmeliyiz.
?
Orhan Turan zelzele bölgesinde, iş dünyası derneklerinin liderleriyle görüşüyor.
KENTLERİN REKABET AVANTAJLARINA ODAKLANMALI
Sizce nasıl bir tekrar yapılanma modeli kurgulanmalı?
Depremzedelerin kalıcı konutlara kavuşması muhtaçlığını bölgelerdeki ekonomik, toplumsal ve kültürel kalkınma dinamikleriyle birlikte düşünmeliyiz.Depremin boyutları birçok kentte adeta kentin yine yapılmasını gerektiriyor. Bu da çok boyutlu, çok katmanlı bir süreç. Ekonomik faaliyet alanlarının kentlerdeki dağılımına ve ağırlaşmasına kıymet vermeli, kentlerin rekabet avantajlarının nerelerde odaklandığını dikkate almalıyız. Bina yapı güvenliğinin yanında , güçlü bir şebeke ve güç altyapısı, yeşil ve dijital dönüşüm bu planlamanın içinde olmalı. O denli ki tekrar inşa tamamlandığında bu kentler yeni birer cazibe merkezi olarak ayağa kalkabilsinler ve Türkiye’de bölgesel kalkınma geçmişe oranla daha adil hale gelebilsin.
OSB’LERİN AYAĞA KALDIRILMASI BİRİNCİ ÖNCELİK
Bölgenin iktisadının odaklandığı kesimler düşünülürse depremzedelerin istihdamı için neler yapılabilir?
Depremlerin etkilediği vilayetler, hem tarım ve hayvancılığın hem de organize sanayi bölgelerinin ağır olduğu geniş bir alanı kaplıyor. Tarım alanındaki istihdam, Türkiye genelinin yüzde 20’sini, sanayi kesimindeki istihdam yaklaşık yüzde 15’ini ve hizmet dalı ise yüzde 16’sını oluşturuyor. Bölge iktisadında OSB’lerin, yan endüstrinin ve çok sayıda küçük işletmenin değerli rolü var. Afet bölgesinde üretimin, yatırımın ve istihdamın yine devreye girmesi için kapsamlı ve uzun vadeye yayılan dayanakların tasarlanması gerekiyor. Kamu-özel bölüm diyaloğu ve işbirliği bölgenin üretim ve istihdam kapasitesinin yine harekete geçirilmesi ve tedarik zincirinin onarılması için kritik değerde. Nitelikli insan kaynağının yerelde istihdamının desteklenmesi büyük ehemmiyet taşıyor.
Sizin bu hususta çalışmalarınız var mı?
Daha evvel de belirttiğim üzere, önümüzdeki süreçte bölgenin ekonomik ve toplumsal açıdan toparlanmasına katkı sağlamaya odaklanıyoruz. Bunun için Organize Sanayi Bölgeleri’nin ayağa kalkması birinci öncelik. Bölgede istihdamın korunabilmesi için üretime süratle geçilmesi gerekiyor. İşletmelerin eksiklerinin giderilmesine ve barınma muhtaçlığının karşılanması için konteyner kent projelerine üyelerimizle takviye oluyoruz.
İSTANBUL ZELZELESİ İÇİN KILAVUZ HAZIRLIYORUZ
Bu süreç tıpkı vakitte bize beklenen İstanbul zelzelesinin de yaklaşmakta olduğunu hatırlattı. TÜSİAD’ın bu mevzuda çalışmaları olacak mı?
Bir taraftan bölgede sarsıntının yaralarının sarılmasına odaklanırken, öteki taraftan beklenen İstanbul sarsıntısına de hazırlanıyoruz. “TÜSİAD Zelzele Vazife Gücü” uyumunda iş dünyasının zelzeleye hazırlığı konusunda iki rapor yayınlamıştık. Güç, bilgi bağlantı, ulaştırma, tarım ve finans üzere kritik kesimlerin afet idaresindeki gereksinimlerini ortaya koymuştuk. Artık de işletmelerin sarsıntı öncesi-sırası-sonrası aksiyonları için yol gösterici bir kılavuz üzerinde çalışıyoruz. Ayrıyeten afet bölgesinde yardımlar için seferber olan üyelerimizin bu süreçteki tecrübelerini ve tekliflerini bir ortaya getirecek bir çalışma da yapıyoruz. Bir sarsıntı ülkesi olduğumuzu unutmamak ve unutturmamak için biz sivil toplum örgütlerine çok iş düşüyor. Bunu her açıdan yaşamsal bir sıkıntı olarak görüyoruz.
UZAKTAN EĞİTİM FIRSAT EŞİTSİZLİĞİ YARATABİLİR
Bu ortada bölgede eğitim de aksadı…
Uzaktan eğitim kararı nedeniyle gençler üniversitelerde akranlarıyla bir ortada öğrenme ve toplumsal ortamı paylaşma imkanından yoksun kaldı. Eşitsizlikler nedeniyle uzaktan eğitimin sıkıntılarını pandemide yaşamıştık. Öğrencilerin şartları, bilgisayar ya da internet erişimi bakımından kâfi değil. Bu periyotta ülke çapında uzaktan eğitim daha fazla mağduriyet ve fırsat eşitsizliği yaratma riski taşıyor. Her şartta gençlerin eğitimde kalmalarını sağlayacak tahliller sunmalıyız.
GELECEĞE TEK KANATLA UÇMAMIZ MÜMKÜN DEĞİL
8 Mart Dünya Bayanlar Günü yaklaşıyor. Dernek olarak bu hususta vermek istediğiniz bir ileti var mı?
Kadın-erkek eşitliği Cumhuriyet’in en vazgeçilmez bedellerinden. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılına girerken, aydınlık bir geleceğe lakin bayanların her alanda eşit yer alması ile ulaşabiliriz. Bunun temelinde de bayan ve erkeğin hak, özgürlük, fırsat ve temsilde eşitliğini fiilen sağlamak yatıyor. Bayana yönelik erkek şiddetini de odunsuz halde ortadan kaldırmak gerekiyor.
Demokratik gelişmişlik ve sürdürülebilir kalkınma için toplumsal cinsiyet eşitliği olmazsa olmaz bir pozisyonda. Eğitime ve iktisada iştirak, bakım sorumuluklarının eşit paylaşımı, katma bedeli yüksek girişimcilikte toplumsal cinsiyet eşitliği için kapsamlı siyasetleri kararlılıkla uygulamalıyız. Tüm kamu, özel dal ve STK karar noktalarında bayanların eşit temsilinin hedeflenmesi de toplumsal zihniyet dönüşümü için kritik kıymet taşıyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği her alanda TÜSİAD’ın çalışmalarının da ayrılmaz bir modülü. Bu mevzuda yıllardır pek çok çalışma, proje ve işbirliklerini hayata geçirdik, geçiriyoruz. Geçmişte de pek çok defa altını çizdiğimiz üzere “Tek kanatla geleceğe uçamayız”.
ORHAN TURAN KİMDİR
Mart 2022 tarihinden bu yana TÜSİAD Başkanlığı’nı yürüten Orhan Turan, lisans eğitimini Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği kısmında, Yüksek lisansını ise Marmara Üniversitesi İşletme kısmında yaptı. 1981’de bir şirkette makine mühendisi olarak iş hayatına başlayan Turan, askerlik vazifesini Eskişehir’de Hava Kuvvetleri’nde denetim mühendisi olarak yaptı. Burada yaptığı işi, iş hayatında da yapmaya karar veren Turan, 2 arkadaşıyla birlikte ODE Yalıtım firmasını kurdu. Turan, 1988’de firmanın bütün payını satın alarak işveren oldu ve yalıtım işine odaklandı. Daha sonra ticarete atılan Turan, Türkiye genelinde oteller, tatil köyleri yaptı. Isı, Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği’nin (İZODER) kurulmasında rol alan Turan, İZODER, İMSAD üzere derneklerde ve Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nda (TÜRKONFED) lider olarak vazife aldı.