CHP’nin 3 Aralık’taki vizyon toplantısı birbirinden bedelli ekonomistlerin canlı görüntüyle gerçekleştirdikleri sunumlarla uzun müddettir olmadığı biçimde iktisat ve bilime doyduk. Keşke hepsi kürsüde olabilseydi. Umarım bu bahtı, kurulacak kabinede bilfiil kendilerini görerek yakalayabiliriz.
Bence toplantıdaki en dikkat alımlı sunumlardan biri Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı Lideri Prof. Dr. Refet Gürkaynak’a aitti. “Bazen Türkiye’de olup biten şeyleri dünyanın bize bir tezahürü olarak anlatmaya çalışıyorlar. Bunlar bize enflasyon yahut fakirlik Türkiye’ye olan şeyler deme yolları. Bu sorumluluğu bizden atıyor, tahminen biraz içimizi rahatlatıyor lakin öbür yandan da bunu değiştirme yetkisini de elimizden alıyor. Halbuki bu türlü değil. Türkiye her ülke üzere bir ülke” diyerek konuşmasına başlayan Gürkaynak’ın enflasyonun hücrelerine kadar inen konuşmasından kimi çarpıcı tespitler de şöyleydi:
‘Bu enflasyon bizim yaptığımız bir şey’
“Enflasyonun bu kadar yüksek olmasının nedeni isminin Türkiye olması, şu enlem bu boylamda olmasından kaynaklanmıyor. Etrafımızda olan biten bizi de etkiliyor. Bunlar alışılmış yanlışsız fakat en nihayetinde rüzgarda savrulan bir yaprak değiliz. Bu ülkede ne olup bittiğine dair bu ülkenin insanları olarak kelam sahibiyiz. Ve bunun sorumluluğunu almak zorundayız. Bu enflasyon bizim yaptığımız bir şey. Dünyanın her yerinde olduğu üzere makus siyasetler makus, âlâ siyasetler düzgün sonuçlar doğuruyor. Dünyanın hiçbir yerinde işe yaramayacak siyasetler Türkiye’de de yaramıyor. Buna da şaşırmamak lazım.”
Enflasyonun makus idarenin göstergesi olduğunu vurgulayan Gürkaynak’ın “Enflasyon bir vergi. Birilerinden alıp veriyor. En ismi, en aşağılık vergilerden birisi. Zenginden alır yoksula verir. Enflasyon ile büyümek isteyenler çuvalladı. Bu türlü bir şey yok. Hiç olmadı” kelamları durumu en kolay biçimde özetlerken, şu kelamları ise geceye damgasını vurdu:
“Türkiye’de açık bir ırkçılıkla ‘Burası Uganda mı?’ cümlesinde geçen Uganda’nın enflasyonu ile Türkiye’nin enflasyonu. 90’larda Uganda da yüksek enflasyondan muzdaripken enflasyonunu düşürmüş ve tekrar yükseltmemiş. 2020 sonrasına baktığımız vakit bizim Uganda ile alay edecek bir şeyimiz olmadığını açık açık görebiliyoruz. Umarız Ugandalı dostlarımız da ‘Burası Türkiye mi?’ diye bizimle alay etmiyorlardır.”
Uganda’nın enflasyonu sahiden bizim alay edebileceğimiz kadar yüksek mi?
Uganda, yaklaşık 47 milyonluk nüfusu olan Afrika kıtasının doğu kısmında yer alan ve denize kıyısı olmayan bir kara ülkesi. 1980’li yıllarda ve 1990’lı yılların birinci yarısında üç haneli enflasyonu test eden Uganda, uyguladığı ekonomik ıslahat programlarıyla bu sıkıntıdan kurtulmayı başarmış görünüyor. Ancak tekrar de gayretin peşini bırakmamışlar ki, Uganda Merkez Bankası eylül ayında yüzde 10’ken ekim ayında yüzde 10.7’ye yükselen enflasyonu dizginlemek ve şilini desteklemek gayesiyle ekim ayında gösterge faiz oranını 100 baz puan artırarak yüzde 10’a yükseltti. Bunun sonucunda da kasım ayında yüzde 10.6’ya düşürdü. Artık amaç, 2024 yılında yüzde 5 civarına indirmek. Bu ortada son aylardaki ekonomik göstergeler toparlanma işaretleri veriyor. Dünyada enflasyonun en yüksek olduğu ülkeler sıralamasında ise 73’üncü.
Peki ya biz?
Türkiye, kasım ayında baz tesiriyle yüzde 84.39’a düşen yıllık tüketici fiyatları endeksiyle, dünyada enflasyonun en yüksek olduğu 7’nci ülke pozisyonunda bulunuyor. Zimbabwe yüzde 255’le birinci sırada gelirken, onu yüzde 158’le Lübnan, yüzde 156’yla Venezuela, yüzde 139’la Suriye, yüzde 107’yle Sudan ve yüzde 88’le Arjantin izliyor.
Bu oranın 24 yılın doruğuna oturmasının başrol oyuncusu, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın faizle olan hengamesi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz” kelamları sonrası adım atılan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilen 24 Haziran 2018’den bu yana enflasyonda tam 69 puanlık artış (yüzde 15.39’du) oldu. Erdoğan’ın “Faiz sebep, enflasyon sonuçtur” tezine uyan TCMB’nin Eylül 2021’de başladığı faiz indirimleri de enflasyonda düşüş değil, tam aksine yükseliş getirdi. TCMB bu tarihten itibaren siyaset faizini evvel 4 ayda 500 baz puan düşürerek yüzde 19’dan yüzde 14’e çekti. Bu yılın birinci 7 ayında faizi yüzde 14’te sabit tutan TCMB, ağustos ayında indirimlere yine başlayarak faizi yüzde 14’ten yüzde 10.5’e çekti. Aralık ayında ise yüzde 9’a indirdi. Fakat faiz indirimlerinin başladığı Eylül 2021’den bu yana enflasyon düşeceğine, tam 64.81 puan arttı.
Yani siz siz olun, bundan sonra enflasyondan bahsederken asla Ugandalıları örnek göstermeyin. Sonra da dua edin de, aman bizdeki sayısı öğrenmesinler…