Yeşim Zuhal Yolcu
Kısa mühlet evvel Öteki Yayınevi etiketiyle yayımlanmış, yerli yapıtlardan oluşan bir seçkiyle verimli bir okuma tecrübesi edinmeye duyduğum derin istek beni müellif Mehmet Taşdemir’in kaleme aldığı “Despot’un Taşrası” isimli romanı okumaya itti. Okur üzerinde derin izler bırakan, sarsıcı ve nitelikli bir eser olan bu distopik roman; hükümran otoriteyi, devlet despotizmini, militarizmin palazlandırdığı hastalıklı bir toplum modelinin bireyi aklın iflasına sürükleyişini güldürel bir lisanla anlatılmış.
Anti- militarizm kokan bu politik romandaki tuhaflıklar silsilesi daha birinci satırlarda okuru değişik bir alımlama dünyasının orta yerinde soluksuz bırakıyor. Absürd karakterlerin akıldışı hareketlilikleri ve her sayfada peydah oluveren kaç olağandışı olay okuyucunun merakını canlı tutuyor. Açık hava tımarhanesinden farksız bir atmosferde süregelen bir dizi olaya maruz kalan kahramanlar, anarşizanlaşarak mantık dışı davranışların normatifleşmesine duydukları şaşkınlıkla kendi faziletlerinin, hiyerarşinin öldürdüğü bedellerinin savaşçısı olmaya adıyorlar kendilerini. Romanın ana kahramanı olan Az Eşsiz bunlardan birincisi. Ender, kentin önde gelen varsıllarından Cemil Muratsızoğlu isimli hayvan tüccarının, toplum önünde kelamlı aşağılamasına maruz kalıyor. Kırılan insanlık onurunu yine kazanmak yani intikamını almak isteyen Ender, kahramanın izini sürüyor.
Nadir’in yorulmak bilmeden sürdürdüğü amansız takip, kurbanının hiç beklemediği bir anda karşısına dikilip intikam almaya duyduğu bitimsiz arzuyu okur iliklerinde hissediyor. Her satırda son bir hesaplaşmanın gerçekleşeceği satırları okumayı sabırsızlık duyarak bekliyoruz. Bu planlanmış intikam alma dileği, gayesine en çok yaklaştığını düşündüğümüz anda, tatsız aykırılıklar yüzünden yanlış insanları gaye alarak kentte büyük aykırılıklara yol açıyor. Yanlış isimlere yöneltilen fizikî şiddet, menzilden şaşan kurşunlar üzere yanlış amaçlara doğrulunca kentte büyük bir kaosa neden oluyor ve kahramanımız üstesinden gelinmesi çok daha güç talihsizliklerle boğuşmak zorunda kalıyor. Toplum önünde zedelenen prestijini geri kazanmak isteyen bir adamın hıncına mazhar olmuş güçlü, haksız, çarpık ve ilkel insan tipolojisinin örneği olarak karşımıza çıkan Muratsızoğlu’nun düşmanları türemeye başlıyor. Hastalıklı, kuşkucu, karanlık bir toplum ruhuna ustalıkla ayna tutuyor Taşdemir.
Geri geri yürümenin bir yasa olduğu ve ayakkabı imalatçılarının çift burunlu ayakkabı üreterek maddi kar elde ettiği bir kent düşünün. Her toplumsal tedbir toplumdaki ilgilerin kirli yüzünü en gülünç biçimde açığa çıkıyor bu despotizm karnavalında.
Fahrenheit 451 distopyası kadar başarılı bir kurgu yaratmış müellif. Ray Bradbury’nin eksantrik televizyon programları üzere trajikomik gazete haberleri, insanları endişe kültürüyle dizginleyerek boyun eğişe mahkum kılan sıkı idaresiyle paralel olarak “Despotun Taşrası” mizahi lezzeti olan özgün ve ayrıksı bir yapıtla buluşturmuş okuru.
Maydanoz Mikail isimli bir öbür sıra dışı karakter ise kurguyu hayli çeşnilendiren bir karakter. Günümüzde üretilen eserler bağlamında Türkiye edebiyatına baktığımızda ne yazık ki okurun ruhuyla iz düşen ya da onun mana dünyasını yerle bir eden bir kahraman bulmak sıkıntı. Birden fazla silik ve olay örgüsü içinde ne yapacağı çabuk kestirilebilir, tornacıdan çıkmışçasına kalıplaşmış, hezeyan uyandırmayan cins ve türevlerde olduğunu görmekteyiz. Gündelik ömürde sıkça karşılaşılır olan karakter biçimleri yaratan Taşdemir’in Avukat Maydanoz Mikail’i çeşitli devlet kurumlarına, mizahi dava dilekçeleri yazıp gönderen bir kahraman. Meyyit bir atın sahibine dava dilekçesi yazarak, ondan resmi olarak şikayette bulunması, ülkemizdeki hukuk sistemini güldürel bir lisanla eleştiriyor.
İçi boşaltılan adalet, hak ve hürriyet üzere olgular sorgulanarak, yargı düzeneği hicvediliyor. Taşralı şuurunu ve sınıflar ortası uçurumun da manidar taraflarını da mercek altına alıyor müellif. Yapıtta okura acıyı iliklerinde hissettiren, bahtsız bir atın başına gelen dokunaklı bir hikaye var. Kül isimli hoş bir atın yüreği kanırtan, karanlık bir dehlize benzeyen kıssası. Velhasıl Despotun Taşrası absürd öğeler barındıran, bürokrasiye lisan çıkaran şaşırtan olay örgüsüyle okura kendini bir solukta okutan eşsiz bir roman.