Birgün gazetesi müellifi Metin Özuğurlu bugünkü köşesine 1999-2023 sarsıntılarının politik farklılığını taşıdı.
Metin Özuğurlu’nun yazısı şöyle:
“Sen sarsıntısı yaşadın mı?
Bu soruyu birinci 1999’da İzmit’te yıkıntıların ortasında sohbet ettiğim bir depremzededen duymuştum. “Yüz yılın felaketi” etiketi ile anılan 17 Ağustos Körfez Sarsıntısı üzerinden bir aya yakın mühlet geçmiş, “yaraların sarılması” evresine gelinmişti. “Yaralar sarılırken”, yardımların niteliği, niceliği ve mühleti, kime depremzede dendiği ve hangi derecede depremzede olarak resmi kayıtlara geçtiğine nazaran farklılaşmaktaydı.
İşte o soru, “depremi yaşadın mı” sorusu, yaralar sarılırken devletin tutacağı derecelendirilmiş depremzede envanterini temellendiren sarsan bir politik manaya sahiptir. Kim midir depremzede? Yaraların sarılma sürecinin yönetilmesi bakımından hedef-nüfus belirlenmesine mi gereksinim var? 10 vilayetteki yaklaşık 13 milyon insanımızı vuran felaketten çıkan depremzede tarif şöyledir: Kısa aralıklarla iki büyük fay kırığının o bitmek bilmez saniyelerini, ruhunun derinliklerinde ve fiziki varlığında yaşayana depremzede denir ve yeni ömrün kurulma gerekleri bakımından ortalarındaki muhtaçlık temelli farklılaşma asla eşitsizliğe yol açamaz. Bu çaptaki bir yıkımda yaralar lakin bu prensiplere yaslanan uygulamalarla sarılabilir.
1999 ile bugün yaşadığımız zelzele, arama-kurtarma ve birinci yardım bakımından mukayese ediliyor. Bir de bunu utanmadan bugünkü afet idare pratiğini legalleştirmek için yapanlar var ki, bellekleri ile ar damarları ortasındaki alakanın röntgenini çekesi geliyor insanın. 1999’da, neoliberalizmin şaha kalktığı o periyotta, “piyasa dostu” yönelimli olsa da çağdaş bir devlet kapasitesi yürürlükteydi.
Eğer 1999 ile kıyas yapılacak ise Ecevit hükümetinin “yaraların sarılması” siyasetlerine bakılabilir. Mevcut idarenin atacağı adımları öngörebilmek ve bugüne ait dersler çıkarmak bakımından bu türlü bir kıymetlendirme manalı olabilir. 1999’da “yaraların sarılması” ismine afetten bir ay sonra yürürlüğe konan şu siyasetler izlendi:
Öncelikle, zelzele bölgesinin ülke genelinden yalıtılması stratejisi izlendi. Kurulan büyük hacimli çadır-kentlerde toplanan depremzede nüfusa yönelik yardım ve dayanak hizmetleri denetim altına alınırken, bu alanda faaliyet gösteren sivil inisiyatifleri bezdirici uygulamalar gerçekleştirildi. Bugünkü yönetim, denetim ve kontrol refleksini, alana indiği ikinci günde, şimdi arama-kurtarma ve acil gereksinimlerin karşılanması etabında yürürlüğe soktu. Enkaz kaldırılıp, yaralı-ölü-kayıp listesi tamamlanınca başlayacak olan yaraların sarılma basamağında ne yapacaklarını kestirmek güç değil. Bürokratik zorluklarla bezdirme yerine, “daha düzgün bildikleri kriminalize etme siyaseti izleyecekleri şimdiden söylenebilir”
SINIRLANDIRILDI
İkinci strateji depremzede kapsamına giren nüfusun mümkün olduğu kadar daraltılması istikametindeydi. Burada kurulan dev çadır-kentler değerli bir fonksiyon üstlendi. 1834 tarihli İngiliz Fakir Yasasının “düşük elverişlilik” unsuru bizim çadır-kentlerde de yürürlükte idi; “çadır-kentlerdeki ömür düzeyi, dışındaki en düşük ömür düzeyinden elverişli olamaz” Böylelikle çadır-kentlerde depremzedelerin en çaresizlerinin kalması sağlanmış oldu. Bu strateji ile Ecevit Hükümeti depremzedeyi konutu yıkılana indirgemiş, sorumluluğunu da konut kriteri ile sonlandırmış oldu. Bugüne gelince, Erdoğan yönetiminin kurulmakta olan çadır-kentlerde en çaresizlerin kabulleneceği şartları oluşturmak için fazladan bir stratejiye muhtaçlık duymayacakları muhakkak olmuştur. Toplanan ve toplanacak paraları konut yapmak için harcamaya şimdiden hazır oldukları görülmektedir.
Yaraların sarılması namına üçüncü tamamlayıcı siyaset, ceplerine farklı büyüklükte “harçlık” konan depremzedelerin, piyasanın “normalleştirici” süreçlerine terk edilmesi istikametindedir. Şimdiki yönetimin, depremzedeye para verme sürecini, televizyonlarda “yüzzzz bin, onnn bin” üzere tonlamalarla davul-zurna çalarak duyuracağını biliyor ve çok tasa ediyoruz. Tamam seçim sürecindeyiz, tamam propaganda yapmak gerek, tamam yardımı oya tahvil eden bir bakiyeye sahipsiniz, lakin AKP’li yöneticiler lütfen bunu yapmayın. Siz bu şova hangi manası yüklerseniz yükleyin, ceplerine para konan 10 ilin depremzedeleri, yani sevdikleri ve hayatları çalınan bu beşerler, üç kuruşa muhtaç düşkün muamelesi yaptığınızı düşüneceklerdir. Bunu siz bilemeyebilirsiniz, zira siz zelzelesi yaşamadınız.”