Bakan Nebati, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 20 Aralık 2021’de açıkladığı ve bir yılını geride bırakan KKM uygulamalarının piyasalara tesirlerine ait değerlendirmede bulundu, gelecek yıla ait gayelerini ve öngörülerini anlattı.
SORU: Türkiye İktisat Modeli’ni destekleyen en değerli enstrüman paketlerinden biri olan KKM uygulamalarının iktisada katkılarına ait tahlillerinizi paylaşır mısınız?
NEBATİ: Geçen yılın son aylarında döviz kurlarında piyasa gerçekliğiyle bağdaşmayan sıhhatsiz fiyat oluşumları ve dalgalanmalar gözlemledik. Finansal istikrarı tehdit eder boyuta ulaşan bu gelişmelerin önüne geçmek emeliyle Aralık 2021’de KKM uygulamasını devreye aldık. Bu uygulamayla tasarruflarını Türk lirası cinsi hesaplarda pahalandıran vatandaşlarımızın döviz kurundaki değişimlerden olumsuz etkilenmelerini önlemek ve finansal sistemimize itimatlarını pekiştirmeyi amaçladık. Global ve bölgesel zorlukların kıymetli ölçüde arttığı 2022 yılında KKM uygulaması, finansal istikrarın güçlendirilmesine, döviz talebinin sonlandırılmasına ve Türk lirası mevduatın vadesinin uzamasına kıymetli katkılar sağladı. Uygulama tıpkı vakitte makroekonomik dengelerimize de olumlu katkı yaptı ve ekonomik aktivitenin sağlam temeller üzerinde büyümesinde kıymetli rol oynadı.
Başta KKM olmak üzere Aralık 2021’den itibaren devreye aldığımız enstrümanlar ve önlemler bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde finansal istikrarın sürdürülmesinde aktif bir rol oynadı. Rusya-Ukrayna Savaşı’na ve Fed’in faiz artırımlarına karşın KKM’nin de katkısıyla döviz talebinin önüne geçildi ve böylelikle döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduatlardaki hissesi 21 puan azaldı. Bize geçmişte çarçabuk dayatılan faiz siyasetlerine karşı güçlü ve kararlı duruşumuz, yalnızca ülkemizin makroekonomik göstergelerine olumlu yansımakla kalmıyor, tıpkı vakitte kronik sorunların çözülmesine de imkan sağlıyor.
SORU: KKM’nin Hazineye ve Merkez Bankası’na maliyeti tenkitlere mevzu oluyor. Bu kapsamda ne kadarlık bütçe ayrıldı?
NEBATİ: Bu sorunuza cevap verirken KKM’yi tasarladığımız ve devreye aldığımız devirdeki ekonomik konjonktürü tekrar hatırlamak yerinde olacaktır. Biz bu enstrümanı, başta finansal istikrarımızı tehdit eder boyuta yükselen döviz kuru oynaklıkları olmak üzere, global iktisatta artan belirsizlik ortamı ve salgın sonrası periyotta arz kısıtlarının körüklediği maliyet enflasyonu üzere iktisadımızı tehdit eden birçok faktörün tesirli olduğu kuvvetli bir devirde uygulamaya aldık. Tüm dünya yükselen enflasyon, faiz ve kur kısır döngüsü sonucunda süratle resesyona gerçek sürüklenirken bu uygulamanın da katkısıyla ekonomik açmazın ötesine geçerek enflasyonla uğraşımızı istihdamı artırarak insan odaklı bir yaklaşımla sürdürüyoruz. Bu sene 91,6 milyar lira takviye ödemesi gerçekleştirilen KKM’nin maliyetini şeffaflıkla paylaşmaya devam ediyoruz. Sonlu maliyetine kıyasla öngörülebilirliğin artmasına ve enflasyonda düşüş eğiliminin hızlanmasına takviye olan KKM’nin maliyetinin ilerleyen periyotta de hudutlu kalacağını öngörüyoruz.
SORU: Düşük faiz, yüksek büyüme ve yatırım, düşük cari açığı hedefleyen Türkiye İktisat Modeli, bir bakıma sizin Bakanlığınız ile anılacak. Sizce çark işliyor mu, tesirleri görülmeye başlandı mı?
NEBATİ: Türkiye İktisat Modeli’miz çerçevesinde enflasyonla uğraşta, üretim kapasitesinin azalması ve istihdam kayıplarının artması üzere risklerin ekonomimiz açısından tehdit oluşturmasına fırsat vermeksizin kalıcı fiyat istikrarını tesis etmeye yönelik siyasetleri tercih ettik. Faiz artışları olsaydı, yatırımlar ertelenecek, istihdam daralacak, üretim azalacak ve ülkemizin potansiyeli topyekun sınırlanmış olacaktı. Yatırım, istihdam, üretim, ihracat ve cari fazla yoluyla ülkemizi büyütecek modelimiz kapsamında ihracatımızın katma bedelini ve üretimin bilgi, teknoloji ve inovasyon tartısını artıracak yatırımlara sürat kesmeden devam ediyor ve istihdamı artıran üretim faaliyetlerini destekliyoruz. Son periyotta model kapsamında uyguladığımız siyasetlerin olumlu sonuçlarını almaya başladık. Kasım ayında enflasyonda zirve noktayı geçerek, düşüş eğilimine girdiğimizi görüyoruz. Bu düşüşte memleketler arası emtia fiyatlarındaki gerileme ve global şartlardaki hudutlu düzgünleşme elbette tesirli oldu ama bu gerilemede, proaktif bir yaklaşımla hayata geçirdiğimiz önlemlerin, model kapsamında uygulamaya aldığımız KKM’nin ve atılan öteki adımlarla Türk liramızda sağladığımız istikrarlı duruşun tesiri çok açık biçimde görülebilmektedir.
Modelin olumlu tesirlerini yalnızca enflasyondaki düşüş trendinin başlamasıyla değil, büyüme datalarında de görüyoruz. Makine ve teçhizat yatırımlarımız son 12 çeyrektir kesintisiz büyüyor. Toplam 31 milyonu aşan istihdam sayımız da tekrar tarihi yüksek düzeylerde. İhracatımız her ay yeni bir rekor kırarken ülkemizin dünya ticaret hacmi içindeki hissesi yüzde 1’i aştı. Sanayi ve turizm üzere döviz getirici üretken bölümlerimiz Cumhuriyet tarihimizde hiç olmadığı kadar güçlendi. Turizm bölümümüzün dünya turizminden aldığı hisse tarihi yüksek düzeylerde seyrediyor. Önümüzdeki periyotta modelimizin katkısıyla “Türkiye Yüzyılı” vizyonumuza yakışır halde ülkemizi önde gelen global finans, sanayi ve ticaret merkezlerinden biri haline getireceğiz.
SORU: Dünyadaki konjonktür güç fiyatlarını artırdı, bu da global çapta enflasyonu ve cari açığı tetikledi. Türkiye’de enflasyon artışı baz tesiriyle sürat kesmeye başladı, önümüzdeki günlerde fiyat artışlarının seyri nasıl olacak?
NEBATİ: Global tedarik zincirindeki aksamalar, başta petrol ve doğal gaz fiyatları olmak üzere emtia fiyatlarında görülen yüksek artışlar ve Rusya-Ukrayna Savaşı tüm dünya ekonomilerini olumsuz etkiliyor. Türkiye İktisat Modeli’nin odağında yatırım, istihdam, üretim ve ihracat yer alıyor. Nitelikli ve sürdürülebilir büyümenin devam etmesiyle cari açık ve enflasyon meselesini kalıcı olarak gerimizde bırakmayı hedefliyoruz. Üretimimizi ve ihracatımızı desteklemek için selektif kredi siyaseti uyguluyoruz. Bu siyasetler sonucunda ihracatımız tarihi tepelerde seyrederken kasım prestijiyle yıllıklandırılmış olarak 253,5 milyar dolara ulaştı. Cari açığımız ekim ayında yıllık 43,5 milyar dolar olarak gerçekleşse de güç ve altın hariç cari fazlamız 49 milyar dolara yükseldi. Yüksek büyüme sayılarımıza karşın güç ve altın hariç cari fazlanın geldiği nokta, Türkiye İktisat Modeli’nin muvaffakiyetini net bir halde teyit eder niteliktedir.
Salgın sonrasında enflasyon tüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri olumsuz etkilemiş ve tarihi tepelere ulaşmıştır. Ülkemizde enflasyonun temel belirleyicilerinden biri döviz kuru. Geçtiğimiz yıl döviz kurunda piyasa gerçekleriyle uyuşmayan artışlar görülmüştür. KKM öncesinde ekonomimiz hakkında felaket senaryoları yazılırken KKM’nin de katkısıyla sağlanan istikrarla birlikte tüm görünüm değişti. Kurlarda seyrin istikrar kazanmasıyla enflasyonun daha da hızlanmasının önüne geçtik, hatta düşüş trendine girmesini sağladık. Döviz kurundaki oynaklığın azalması, emtia fiyatlarının olağanlaşması ve Türk lirasına inancın artmasıyla birlikte önümüzdeki periyotta enflasyonda önemli düşüşlerin yaşanacağından kimsenin kuşkusu olmasın.
SORU: Vazifeye başladığınızdan bu yana birçok memleketler arası temaslarda bulundunuz. Türkiye İktisat Modeli milletlerarası yatırımcılardan dayanak görüyor mu?
NEBATİ: Misyona gelmemi müteakip, gerek ikili görüşmeler gerek IMF-Dünya Bankası, G20 ve OECD toplantıları üzere çok taraflı platformlar vesilesiyle çok sayıda mevkidaşım ve milletlerarası yatırımcı, iş adamı, fon yöneticisiyle görüşmelerim oldu. Bu görüşmelerde global salgın sonrası periyotta ortaya çıkacak ekonomik fırsatları en uygun biçimde değerlendirebilmek ve ülkemizin cari açık problemini kalıcı bir halde sona erdirmek gayesiyle ortaya koyduğumuz yatırım, istihdam, üretim ve ihracata dayalı Türkiye İktisat Modeli’mizi muhataplarıma etraflıca aktardım. Modelimiz, Türkiye’nin iktisadi yapısını ve dinamiklerini bütünüyle dikkate alan bir model. Bu model, güçlü ekonomik temelleri, gelişmiş altyapısı, eğitimli ve genç insan kaynağıyla vatandaşlarımızı “Türkiye Yüzyılı”nda daha ileri bir refah seviyesine ulaştırma maksadına odaklanmıştır. Muhataplarımıza, Türkiye’ye güvenen ve yatırım yapanların bizimle birlikte kazanacaklarını anlattık. Aldığımız geri dönüşler çok olumlu. Ülkemize ve modelimize itimat artarak devam ediyor. Önümüzdeki yıl, modelimizin çıktıları ekonomimizin her alanında daha görünür ve hissedilir hale gelecek ve yabancı heyetlerle temaslarımızda Türkiye İktisat Modeli’nin sonuçlarını aktarmaya devam edeceğiz.
Malumunuz olduğu üzere 2022 yılı dış borçlanma tarafında milletlerarası finansal piyasalarda hayli güçlü geçen bir yıl oldu. Global tahvil piyasalarından, yılbaşından bu yana yaklaşık 85 milyar dolarlık çıkış yaşanırken gelişmekte olan ülkelerin memleketler arası sermaye piyasalarındaki ihraç meblağı da yarı yarıya azaldı. Böylesi şiddetli bir ortamda, Bakanlığımız sene başında duyurduğu halde 11 milyar dolar fiyatında dış borçlanma süreci gerçekleştirerek dış finansmana erişim kabiliyetimizin ne kadar yüksek olduğunu gösterdi. Önümüzdeki periyotta de yabancı yatırımcıların dış borçlanma süreçlerimize olan ağır ilgisinin artarak devam etmesini bekliyoruz. Dış borçlanma tarafında yatırımcı tabanımızı genişletirken piyasa ve eser çeşitlendirmesine gitmeye özel değer veriyoruz. Milletlerarası yatırımcılar, güçlü ve istikrarlı büyümesi, kayda bedel oranda istihdam artışı, canlılığını sürdüren yatırım iştahı ve olumlu seyrini koruyan ihracat görünümüyle Türkiye’nin sunduğu imkanların ve potansiyelin ziyadesiyle farkındalar. Önümüzdeki devirde de Türkiye’nin ihraç ettiği yeni enstrümanlara güçlü talep göstereceklerini öngörüyoruz.