Dış siyasette güçlü duruşuyla memleketler arası haklarından hiçbir formda taviz vermeyen Türkiye bu kere de boğaz geçiş fiyatlarında uygulanan haksızlığa Montrö Boğazlar Mukavelesi’nin kendisine verdiği haklar çerçevesinde son verdi.
Türkiye, Montrö Boğazlar Mukavelesi’nin kendisine verdiği memleketler arası haklar doğrultusunda boğazlardan elde ettiği gelirin belirlendiği frank bedelinde artışa gitti. 1983 yılında Türkiye, Frank bedelinde yüzde 75 indirim uygulayarak bir Frank’ı 0.80 dolar olarak sabitlemişti.
5 KAT ARTTIRILDI
Ancak geçen vakitte bu fiyat dünyada artan enflasyon ve altın kıymeti karşısında eridi. Bu nedenle Frank bedeli 5 kat artırılarak net tonaj başına 4 dolar olarak belirlendi. 7 Ekim 2022’de düzenlemenin yürürlüğe girmesi ile birlikte şuanda boğazlardan elde edilen fener, tahlisiye ve sıhhat rüsumu fiyatları 5 kat artırılarak mevcutta 40 milyon dolar olan gelir 200 milyon dolar düzeyine çıkarılacak. 1936’da imzalanan Montrö Muahedesine nazaran Türkiye, İstanbul Boğazı’ndan geçen ve Çanakkale Boğazı’na girip çıkan gemilerden fener, tahlisiye ve sıhhat rüsumu fiyatı talep etme hakkını elinde bulunduruyor.
Ancak o periyot hesaplamanın altın/frank olarak Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ortak para ünitesi “Germinal Frank” üzerinden yapılması yıllardır Türkiye’ye hak kayıpları yaşatıyordu. 1936’da 1 Frank 0,29 gram saf altına karşılık gelirken, Germinal Frank’ın artık tedavülde olmadığı devirlerde ödemeler dolar üzerinden Türk Lirası ile yapıldı lakin aktüel kurlar dikkate alınmaksızın 1 Frank’ın pahası tekrar 0.29 gram saf altın karşılığı olarak korundu.
1983 yılında ise Türkiye o günkü geçiş fiyatları haklarından yaklaşık yüzde 75 feragat ederek 1 Altın Frank’ı indirimli kıymetiyle 0.8063 dolara sabitledi. Bugüne kadar da geçiş fiyatları, şimdiki döviz alış kurunun altın/frankın indirimli bedeli 0.8063 dolarla çarpılması suretiyle uygulandı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetkilileri “Gelinen süreçte bugün şu an aldığımız fiyatı 5 katına çıkardık. 7 Ekim 2022 itibariyle bu geçerli olacak. 39 yıllık mağduriyet giderildi” dedi.