Dünya Bayanlar Günü, Birleşmiş Milletler tarafından bu biçimde tanımlanmış olarak her yıl 8 Mart’ta kutlanan milletlerarası bir gündür. İnsan hakları temelinde bayanların siyasi ve toplumsal şuurunun geliştirilmesine, ekonomik, siyasi ve toplumsal muvaffakiyetlerinin kutlanmasına ayrılmaktadır. Dünya Bayanlar Günü, bayan hakları hareketinde bir odak noktasıdır.
Amerika Sosyalist Partisi, 28 Şubat 1909’da New York’ta bir “Kadınlar Günü” düzenledikten sonra, 1910 Milletlerarası Sosyalist Bayan Konferansı her yıl bir “Kadınlar Günü” düzenlenmesini önerdi. 1917’de Sovyet Rusya’da bayanlar oy hakkı kazandıktan sonra 8 Mart ulusal bayram oldu. Bayanlar Günü, 1967’de feminist hareket tarafından benimsenene dek yüklü olarak sosyalist hareketler ve komünist ülkeler tarafından kutlandı. 1975’te Birleşmiş Milletler tarafından kutlanmaya başlandı. Birleşmiş Milletler Genel Şurasının 16 Aralık 1977 yılında aldığı kararı ile üye ülkeler kendi geleneklerine ve tarihlerine uygun bir günü Memleketler arası Bayan Hakları ve Milletlerarası Barış Günü ilan etmeye davet edildi.
TARİHİ 1800’LÜ YILLARA DAYANIYOR
8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nün tarihi, 1800’lü yıllarda dokumacılık fabrikasında çıkan bir yangına dayanıyor.
Bir dokumacılık fabrikasında başlattıkları grevde çıkan yangında 129 bayan can verdi. Bu feci olayın tarihi 8 Mart 1857’ydi.
40 bin bayan personel, ABD’nin New York kentinde, bir dokuma fabrikasında greve başladı. Yalnızca “daha yeterli çalışma koşulları” istiyorlardı.
GREV FACİA İLE SONUÇLANDI
Polisin fabrikaya kilitlediği bayan emekçilerden 129’u, içeride çıkan yangında can verdi.
İLK TEKLİF 53 YIL SONRA GELDİ
8 Mart’ın Bayanlar Günü olarak kutlanması için birinci teklif 53 yıl sonra geldi. 26-27 ağustos 1910’da Danimarka’da toplanan İkinci Memleketler arası Sosyalist Bayanlar konferansında.
O bayanların anısına 8 Mart’ın Dünya Bayanlar Günü olarak kutlanması fakat 54 yıl sonra olabildi.
İLK ANMA 1911 YILINDA
Alman Toplumsal Demokrat Partisi başkanlarından Clara Zetkin, ölen ABD’li bayan çalışanların anısına 8 Mart’ın “Dünya Bayanlar Günü” olarak anılmasını önerdi.
Öneri oy birliği ile kabul edildi. Birinci anma 1911 yılında oldu.
10 yıl sonra, 1921’de Üçüncü Milletlerarası Bayanlar Konferansı’nda günün ismi “Dünya İşçi Bayanlar Günü” olarak değiştirildi.
Bazı ülkeler, Birinci ve İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Bayanlar Günü kutlamalarına ve anmalarına yasaklar, kısıtlamalar getirdi. Bayanlar 1960’lı yılların sonunda 8 Mart’ı tekrar anmaya başlayabildiler.
Son olarak Birlemiş Milletler Genel Şurası, 16 Aralık 1977’de, 8 Mart tarihinin “Dünya Bayanlar Günü” olarak anılmasını kabul etti.
Ancak orada, BM tarafından yazılan günün tarihçesinde, ölen emekçilerin anısına atıf yapılmadı.
8 Mart Türkiye’de birinci kere 1921’de kutlandı. 1975 yılından sonra kitlesel kutlamalar başladı. 12 Eylül Darbesi ile orta verilen kutlamalar 1984’ten bu yana devam ediyor.