ANKARA – Türkiye yeni yıla ilaç erişiminde yaşanan problemlerle birlikte girdi. İlaç tedarik düşüncesine tahlil için şubat ayındaki fiyat güncellemeleri erkene çekilse de hala eczanelere gidildiğinde birçok ilaca ulaşılamıyor. Hastalar uzun kuyrukların yanı sıra eczane eczane dolaşarak reçetelerindeki ilacı aramak durumunda kalıyor.
Türk Eczacıları Birliği (TEB) Lideri Arman Üney’e nazaran atılan ‘tek taraflı’ adımlar kelam konusu ve ilaç sorunu hala çözülmüş değil. İlaçların piyasaya ne vakit çıkacağını bilemediklerini, bu süreçte sıkıntıları için Çalışma Bakanı Vedat Alım ile görüşme gerçekleştirdiklerini söz eden Üney, ilaç problemine dair, “Çocuğu bronşit olmuş bir anne kucağında bebeğiyle geldiği vakit ona, ‘İlaç yok’ dediğinizde bence o anne için dünyada hiç ilaç yok demektir. Kaç ilacın olup olmadığının onun için bir değeri yok. Zira onun yerine koyabileceği bir şey yok” diye konuştu.
‘İLAÇLARIN NE VAKİT PİYASAYA ÇIKACAĞINI BİLEMİYORUZ’
Eczanelerin ekonomik dar boğazda olduğunu, yarıya yakınının saklı iflas pozisyonunda bulunduğunu belirten TEB Lideri Üney, ilaç probleminden sıhhat sistemindeki aksaklıklara kadar birçok başlıktaki sorularımızı şu biçimde yanıtladı:
İlaç tedarik kahrına tahlil için şubattaki fiyat güncellemesi erkene çekildi. Döviz kuruna yüzde 36 artırım yapılarak 7,86 TL’den 10,75 TL’ye çıkarıldı. Bu meseleye tahlil oldu mu?
Bağlı bulunduğumuz ilaç fiyat kararnamesine nazaran her yıl şubat ayında ilaç fiyatlarının bağlı olduğu kurda güncelleme yapılır. Bu yıl da şubat ayında bir kur güncellemesi yapıldı. Lakin son yıllarda Euro kurunda yaşanan önemli artışlar birden fazla düzenleme muhtaçlığını açığa çıkarttı. O denli ki bu yıl şubat ayında yapılan düzenlemeye ek olarak temmuz ayında ek bir güncelleme gerçekleştirildi. Ayrıyeten Şubat 2023’te yapılması planlanan kur güncellemesi de öne çekildi. Kur güncellemesine bağlı olarak ilaçlara yüzde 36,77 oranında bir artırım geldi. İlaçlarda yaşanan bu fiyat artışı ilaç endüstrinin gereksinim duyduğu bir bahisti. Onların da kendine ilişkin düşünceleri var. Temel alınan Euro kuru ile alandaki gerçek Euro kuru ortasındaki makasın açılması onların üretim süreçlerini etkiliyor. Etken husus temininden ilaçların ambalajlanmasında kullanılan gereçlere kadar farklı dertleri olduğunu tabir ediyorlardı. Euro kurunda yapılan bu düzenleme ile ilaçların çabucak piyasaya çıkacağı istikametinde bir beklenti oluşmuştu. Farklı basın yayın organlarından ilgili periyotta bizlere de pek çok kere bu soru yöneltildi. “Sizce ne vakit ilaçlar piyasaya çıkar” halinde. “Bekleyip göreceğiz” cevabı verdik. Evvelce artırımdan birkaç gün sonra ilaçlar piyasaya çıkabiliyordu ancak burada üst üste bir durum olduğu için ilaçların ne vakit piyasaya çıkacağını bilemiyoruz.
‘EN BÜYÜK BADİREYİ HASTA VE ECZACI ÇEKİYOR’
Özellikle çocuklarda kullanılan antibiyotiklerde, ağrı kesici, ateş düşürücü ilaçlarda, kimi göz ve kulak damlalarında, kemoterapi ilaçlarında piyasada önemli bir erişim sorunu yaşanıyor. Burada en büyük badireyi da hasta ve eczacı çekiyor. Eczacılık yeminimizin gereği hastalara bu ilaçları vermek, her şartta, hiçbir ayrım gözetmeksizin hastaya ilacını temin etmek üzerinedir lakin maalesef eczacılarda ilaca ulaşamıyor. Depolarda da yok. Bu süreçte eczacılar ellerinden geldiğince hastalarının sıkıntılarına tahlil olabilmek, ilaçları bulabilmek ismine önemli gayretler sarf ediyor. Tabiplerle irtibata geçiyorlar, kendi eczacı kümeleri ortasında tahminen öteki bir meslektaşında bu ilacın kalmış olması ihtimali ile ellerinde telefon daima bir ilaç arayışı içerisindeler. Tabiple irtibata geçerek bazen hasta için uygun olabilecek farklı bir tedavi alternatifi geliştirmeye çalışıyorlar. Bizler 27 Kasım’da Ankara’da ‘Büyük Eczacı Mitingimizi gerçekleştirdik, 20 bini aşkın meslektaşımızla. Orada ki ana temalarımızdan bir tanesi de yeniden bu “İlaç yokluklarına dur de” idi.
Türk Eczacıları Birliği Lideri Arman Üney ‘İLAÇ SANAYİNE STENT TAKILDI’
İlaçların bulunamaması ile ilgili kalbe giden dört ana damarda tıkanıklık olduğundan bahsedebiliriz. Bu damarlar; İlaç sanayi, dağıtım kanalları ve depolar, eczacılar ve son olarak da hastalar yani geri ödeme süreci. Dediğimiz üzere bu damarlardan bir tanesi ilaç endüstriyle ilgiliydi. Sanayi ile ilgili damara artık stent takıldı. Lakin sonuçlarını çabucak görmedik. İlaçlar çabucak piyasaya çıkmadı. Sayın Sıhhat Bakanı ile yapılan toplantıda “Yurt dışına ihracı durduruyoruz” demişler. Açıkçası anlamakta zorlanıyoruz; madem yurt dışına ihracı durdurarak bu iş çözülüyordu, keşke daha evvel çözülseydi de hastalar eczane eczane ilaç aramak zorunda kalmasaydı. Bunun da bir tahlil olmadığını artık gördük zira hala üretime bağlı bir ilaç yokluğu var gündemlerimizde.
‘HASTA ECZACI DİYALOGLARINDA ÇOK ÖNEMLİ BADİRELER YAŞIYORUZ’
Tüm bunlar eczacılarla ilgili bir durum değil. Eczacının elinde ilaç var da hastaya vermiyor biçiminde bir durum kelam konusu olamaz. Bu türlü bir şey mümkün değil, eczacılar ilaç temin edemiyorlar. Artık o denli bir duruma geldik ki, bilhassa nöbetlerde önemli badireler yaşıyoruz, hatta şunu diyebilirim nöbetçi olduğumuz vakit yakındaki o gün nöbetçi olmayan meslektaşlarımız anahtarlarını verip “Ne bulabilirsen al” deme durumuna geldiler, hastalara tahlil üretebilmek için. Zira gecenin bir saatinde bir hastaya “bu ilaç yok” demek kadar güç bir durum yok. Hasta ile siz karşı karşıya kalıyorsunuz. Gelen kişi hastalığı ile kederi ile geliyor size. Hele ki çocuğu hasta olan bir anneye bir babaya ilaç yok demek kadar sıkıntı bir durum yok. Her ne kadar tüm meslektaşlarım ellerinden geldiğince tahlil üretmeye çalışsa da hasta eczacı diyaloglarında çok önemli badireler yaşıyoruz bazen.
‘BAZEN REÇETENİN YARISINA BAZEN TAMAMINA ‘YOK’ DİYORSUNUZ’
Bu periyot eczacıların en sık kullandığı söz sanırım “yok”. Bunun bir ortalaması var mı? Günde kaç ilaç için bu kelimeyi kullanıyor eczacılar?
Bu mevzuda net bir sayı vermek aldatıcı olur. Genel prestiji ile fiyat güncellemesi öncesinde yaptığımız araştırmalarda her 4 ilaçtan 1’inin olmadığını gördük. Bu ilaçlar tıpkı reçeteye denk gelirse bazen reçetenin yarısına yok diyorsunuz bazen tamamına yok diyorsunuz. Öte yandan mevsimsel grip süreci nedeni ile de makul ilaçlara çok daha gereksinim oluyor ve o ilaçlarda olmayan ilaç kümesinde. Dolayısı ile hastalarımız ilaç yokluğunu çok daha ağır halde hissediyorlar.
. ‘GENEL BİR SORUN VAR’
Mevsimsel hastalıkların ilaçlarına arz talep istikrarı nedeniyle mi erişilemiyor yoksa öteki bir durum mu burada tesirli oluyor?
Ben 30 yıllık eczacıyım. Her devir, mevsimsel gribin olduğu vakitlerde kimi ilaçların daha az temin edilebildiği oluyordu. Diyelim 100 tane ağrı kesici şurup istiyorum, bana 10 tane gönderildiği oluyordu. Lakin artık bu ilaç sayısı çok arttı. Biri olmayınca tıpkı fonksiyondaki muadilini sunardık hastaya. Lakin artık o kümelerin hiçbiri olmadığı için genel bir sorun var.
‘İLACIN FİYATI ARTINCA ECZACININ KARI AZALIYOR’
İlaç kurundaki düzenlemenin “eczacıyı mutsuz ettiğine” dönük açıklamalar okuduk. Gelen artırımdan eczacılar nasıl etkilendi?
Şunu net halde söz edeyim. İlaç fiyatlarında yaşanan artış ilaç sanayi ile ilgili bir husus. Eczacılar açısından bilinmelidir ki, ilacın fiyatı artınca eczacının yararı azalıyor. Biz eczacıların ekonomik şartlarının güzelleştirilmesi ismine ilaç fiyat kararnamesinde eczacılarla ilgili düzenlemenin bir standarda bağlanmasını talep ediyoruz.
‘ECZACILAR ÖNEMLİ BİR EKONOMİK ÇIKMAZ İÇERİSİNDE’
Eczacılar olarak 27 Kasım’da gerçekleştirdiğimiz Büyük Eczacı Mitingimizde meselelerimizi, tahlil tekliflerimizi, taleplerimizi lisana getirdik. Eczaneler önemli bir ekonomik çıkmaz içerisinde. Kira masraflarını, işçi masraflarını, depolara olan borçlarını, elektrik, su masraflarını karşılayamaz duruma geldiler. Eczaneler, rastgele bir ofis üzere düşünülemez. Kira artışı olduğunda, geliriniz masrafları karşılayamadığı bir noktada “Ben ikinci kattan dördüncü kata çıkıyorum ya da adresimi şuradan buraya değiştiriyorum” üzere bir niyet de olmak mümkün değil. Çok farklı mevzuat düzenlemelerine tabiyiz. Bugün depolara borçlarını ödeyemeyen eczacılar kredi çekerek ayakta durmaya çalışıyorlar. Kredinin vadesi geliyor ve bunu kapatmak için bir kredi daha çekiyor. Bir sene evvel yaptığımız çalışmaya nazaran eczacıların yüzde 57’si 1, yüzde 37’si iki kredi kullanıyordu. Artık bu oran en az yüzde 30 arttı. Ülkenin her yerinde eczacıların kesintisiz ilaç hizmeti verebilmesi için iyileştirmelerin sağlanması gerekiyor. Bu güzelleştirme ilaç fiyat kararnamesinde yapılmalı, SGK protokolünde yapılmalı. Öte yandan ilaç eczacılık kesimindeki niteliğin korunabilmesi için bugün en kıymetli gündemlerimizden biri olan denetimsizce açılan eczacılık fakültelerine “bir dur” denilmeli, kamudaki meslektaşlarımızın önemli dertleri var. Bu düşüncelere tahlil üretilmeli. Tüm bunlar mitingimizde lisana getirdiğimiz ana başlıklardı. Tıpkı ilaç yoklukları ve ilaç fiyat farkları nedeni ile hastalarımızın problemlerini lisana getirdiğimiz üzere.
‘ECZANELERİN YARIYA YAKINI BİLİNMEYEN İFLASTA’
Bu süreçte kapanan eczaneler de var mı?
Dediğim üzere, eczaneler sıradan işletmeler değil. Çok farklı mevzuat düzenlemelerine tabiler. Eczane kapatmakta birebir halde o derece kolay bir durum değil. Eczanelerin yarıya yakını bâtın iflasta. Bu ekonomik problemleri aşamayan pek çok meslektaşımız eczanesini devretmek zorunda kalıyor.
‘DİYALOG KANALLARININ DAİMA AÇIK KALMASI İÇİN GAYRET SARFETTİK’
Yakın periyotta meseleleriniz için Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca ile görüştünüz mü?
Yakın vakitte değil fakat haziran ayında bir görüşme gerçekleştirmiştik. Ankara’da hareket planımızla ilgili Bölge Eczacı Odaları Liderlerimizin iştiraki ile bir çalıştayımız vardı. Sayın Bakan’ın daveti ile katıldığımız o görüşmede tüm sorun ve taleplerimizi kendisine ilettik. “Yapabileceğimle ilgili olan kısmını yapmaya çalışıyorum ancak yalnızca benimle bitmiyor. Farklı Bakanlık ve kurumlarla da bağlantılı, her yerde taleplerinizi lisana getirin” halinde bir yaklaşımı olmuştu. Biz de her kanaldan taleplerimizi daima olarak lisana getirdik, her vakit olduğu üzere bugün de diyalog kanallarının daima açık kalması için gayret sarfettik.
ECZACILAR BAKAN ALIM İLE GÖRÜŞTÜ
Büyük mitingin akabinde bu meslek kümesinin liderini birinci ağızdan dinleme ve görüşme adımı gelebilirdi değil mi?
Evet, Sayın Sıhhat Bakanımızdan randevu talebimiz var. Sayın Çalışma Bakanımız Vedat Alım ile bir görüşme gerçekleştirdik.
Görüşmenin içeriği neydi?
Sayın Bakan kendi gündemlerinin çok ağır olduğunu, taban fiyat artırımı ve EYT ile ilgili ağır bir çalışma süreçlerinin olduğunu, lakin bunu bitirir bitirmez sonraki günü randevu verdiğini söz etti. Taleplerimizi tekrar dinledi. Bunlarla ilgili de kendi çalışma grubuna acilen çalışılarak görüşmelerin hızlanması talimatını verdi. Bu husus ile alakalı olarak yarın da SGK Lideri ile bir görüşmemiz olacak.
SGK ile eczacıların bağı ne durumda?
Sosyal Güvenlik Kurumu ile Birliğimiz ortasında bir ilaç alım protokolü mevcut. Bu protokolümüzde de eczanelerin içindeki bulundukları ekonomik çıkmaza tahlil üretecek iyileştirmeleri yapılması gerekiyor. Sayın Bakan ile de bu taraftaki gereksinimlerimizi görüştük.
. ‘O ANNE İÇİN DÜNYADA HİÇ İLAÇ YOK DEMEKTİR’
İlaç problemine geri dönecek olursak, Bakan Koca son yaptığı açıklamasında, “Attığımız bu adımların öncesinde 950’ye yakın ilacın piyasada olmadığını yahut çok az olduğunu belirlemiştik. Piyasada bulunan 7 bin kalem ilaç içinde az bulunan 950 ilacın, şu an 154’e kadar düştüğünü söyleyebilirim” dedi. Piyasada şu kadar ilaç yok diyebiliyor muyuz?
Duruma şöyle bakmak gerekir. Birtakım ilaçlarda tam yokluk kelam konusu olduğu üzere birtakım ilaçlarda ise kısıtlı erişim kelam konusu. Örneğin, bir ilaca gereksinimi olan 100 hasta var, lakin o ilaçtan piyasada 10 tane var. Bu durumda bu ilacın varlığından kelam edemeyiz. Bu ilacın piyasada olduğu manasına gelmiyor. Bir bölgemizdeki eczanede o ilaca ulaşılabiliyorken, farklı bir bölgede hasta ulaşamıyor. Bu da bir ilaç yokluğu. Çocuğu bronşit olmuş bir anne kucağında bebeğiyle geldiği vakit ona, “İlaç yok” dediğinizde bence o anne için dünyada hiç ilaç yok demektir. Kaç ilacın olup olmadığının onun için bir ehemmiyeti yok. Zira onun yerine koyabileceği bir şey yok. Mevzuyu bu biçimde ele almak hakikat olur. Bulunmayan ilaçlarla ilgili sorun şimdi çözülmüş değil. Sayın Bakan’ın ilaçların üç haftaya kadar geleceğine dönük açıklaması var. Umarım gelir zira gelmesi gerekiyor. Bu sorun çözülmeli.
‘ÜÇ DAKİKADA SÜRECE ALACAĞINIZ BİR REÇETE 20 DAKİKA VAKİT ALIYOR’
Bu sayıları konuşuyor olmak da bize öteki bir şey anlatıyor değil mi? Birtakım eczanelerin önünde de uzun kuyruklar oluşuyor. Sıhhat sisteminin neresindeki sorun eczacılara yansıyor?
Ben eczanelerdeki kuyrukları son bir iki yılda gördüm. Bunun sebebi de ilaç yokluklarının artmış olması. Hasta reçeteli ilaçla geliyor. Olağanda “hoş geldiniz” deyip reçeteyi sisteme girersiniz, ilaçlarını hazırlayarak hastaya verirsiniz. Bugün reçete geliyor, ilaçların yarısı var, yarısı yok. Üçü var biri yok. Olmayınca da depodan, öteki eczacı meslektaşlarımızdan bu ilacı bulmaya çalışıyoruz. Hastanın doktoruna ulaşıp farklı bir ilaç tedavisi uygulanmasının mümkün olup olmadığını sorguluyoruz. Bu türlü durumlarda hastayı tekrar doktoruna yönlendiriyoruz. Hastalara tüm bu problemleri anlatmaya çalışıyorsunuz. Tüm bu nedenlerle üç dakikada sürece alacağınız bir reçete 15-20 dakika vakit alıyor. Tüm bu süreçte sıhhat sisteminin hizmet sunum noktası olan eczaneler ve eczacılar hastalarla karşı karşıya kalıyor.
‘TEK TARAFLI ÜRETİLEN TAHLİL ARAYIŞLARI SÜRECİ DAHA ÇIKMAZ BİR NOKTAYA SÜRÜKLÜYOR’
Yani ilaç meselesinde şuna mı geliyoruz; İlaç sorunu bugünün bir gerçeği fakat bu sorunun yaşanmaması için atılması gereken adımların çok daha evvelden hayata geçmesi gerekiyordu. Gelecek yıl yeni bir ilaç sıkıntısının yaşanmaması için kimin ne yapması gerekiyor?
Mutlaka bahsin bütünsel bir yaklaşımla ele alınması gerekiyor. Üreticiden, dağıtıcıya, eczacıdan geri ödeme siyaseti düzenleyicilerine bir masada oturup bu süreci kıymetlendirmemiz ve buna nazaran bir yol haritası çizmemiz lazım. Modül parça yapılan düzenlemeler yani tek taraflı üretilen tahlil arayışları süreci daha çıkmaz bir noktaya sürüklüyor, kalıcı tahlillerin geliştirilmesini engelliyor. Bütüncül bir yaklaşımla ilaç fiyat kararnamesinin tekrar yapılandırılması kelam konusu problemlerin ortaya çıkmadan engellenmesi sağlanmalı.
‘SÜRECİ DEĞERLENDİRİP GEREĞİNİ YAPACAĞIZ’
27 Kasım’daki büyük mitingin akabinde taleplerinizin karşılanmadığını tabir ettiniz. Eczanelerin kepenk kapatma ihtimalinden de geçmişte bahsetmiştiniz. Bundan sonraki süreçte ne olacak?
Bizim hazırlamış olduğumuz hareket planı eczane kapatmaya kadar gidebilecek süreci belirliyor. Biz bu süreçlerde kararlarımızın hepsini tüm eczacı odası liderlerimizle birlikte aldık. Tüm kararlarımızda halkımızın mağdur olmaması ismine da gereken hassasiyeti göstermeye çalıştık. Bunda sonraki süreçte de birebir biçimde yol yürüyeceğiz. Eczanelerimizdeki ekonomik çıkmaz, Toplumsal Güvenlik Kurumu ile olan protokol revizyon sürecimiz, kamudaki meslektaşlarımızın özlük hakları, denetimsizce açılan eczacılık fakülteleri üzere acil tahlil bekleyen bahisler var. Biz bu süreçleri takip edeceğiz lakin almış olduğumuz karar çok net. Diyalog sürecine devam ediyoruz lakin tüm oda liderlerimizle süreci değerlendirip gereğini yapacağız.