Depremlerin akabinde ayakta kalan binalardan vatandaşların battaniyelerini, yataklarını hatta koltuklarını kurtarmaya çalıştığını gördük. Parası olan vinçlerle, iş makineleriyle eşyalarını binalardan çıkardı; olmayan kelle koltukta hasarlı-hasarsız demeden meskenine girip kurtarabildiği kadar malını kurtardı. Bu uğurda yaralananlar, can verenler oldu. Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların etkilediği 440 kilometre uzunluğundaki alan, yalnızca 13,5 milyon nüfusu ve tarihi hafızayı değil başta dokumacılık olmak üzere birçok bölümde üretim üssü sayılabilecek fabrikaları da barındırıyor. Milyarlık ihracata imza atan, binlerce kişiyi istihda eden fabrikalar artık çalışmıyor. Gaziantep haricindeki dokuz kentte üretim durdu. Endüstrici birinci şoku atlattıktan sonra üretime devam etmenin, şirketini ayakta tutmanın hesabını yapıyor. Tıpkı konutundan yatağını kurtarmaya çalıştığı üzere fabrikada kalan mallarını çıkarmaya çalışıyor.
SAĞLAM DA OLSA GİRMEYİN
Kahramanmaraş, Adıyaman, Hatay, Osmaniye, Gaziantep, Malatya’da nasıl ki vatandaşlara “Evlere girmeyin” uyarısı yapılıyorsa sanayiciye de “Fabrikalara girmeyin, binalar riskli” deniliyor. Uzmanlara nazaran dünyanın en büyük sarsıntılarından birini yaşayan bölgede aslında sağlam bina yok. Bu nedenle yıkılmasa bile bu binalardan mal çıkarmak çok tehlikeli. Bölgede dört ila altı ay ortasında mühletle binaların risk taşıdığı belirtildi. Uzmanlar fabrikaların da tıpkı konutlar üzere büyük risk taşıdığının altını çizerken dün Malatya’da meydana gelen 5.6 büyüklüğündeki sarsıntıda ibretlik bir yıkım yaşandı. Kahramanmaraş’ın ihracatında kıymetli hissesi olan şirketlerden Tutku Metal Mutfak Eşyaları’nın ağır hasarlı fabrika binası çöktü.
İBRET OLMALI
Gaziantep yolu üzerindeki 85 bin metrekarelik üretim alanına sahip, günlük 700 tencere üreten Tutku Metal Mutfak Eşyaları’nın fabrika binası 6 Şubat’taki zelzelede ağır hasar almıştı. Tezlere nazaran dün fabrikaya içerideki eserleri çıkarmak için dokuz emekçi girdi. Eşyalar çıkarıldığı sırada -kimilerine nazaran Malatya sarsıntısından önce- çalışanların olduğu kısım çöktü. Bölgeye çabucak giden kurtarma takımlarına Hürriyet ulaştı. Kurtarma takımı birinci olarak “Neden bu binaya girildi” sorusunu yöneltti. Personeller şu cevabı verdi: “Patron ‘İçerideki malları çıkarın yoksa işten kovulursunuz’ dedi. Bu felakette evsiz kaldık, sokakta kaldık bir de eşsiz kalmayalım diye mecburen girdik.” KADAK Onursal Lideri Sait Kılıçsallayan ne yazık ki bu tip olaylara çok sık rastladıklarını belirterek, “Fabrikalar da çok tehlikeli. Katiyetle girilmemesi gerekiyor” dedi. Tutku Metal’de personeller öfkeli. Dört emekçi enkazdan yaralı çıkarılırken olayın sorumlularının yargı önünde hesap vermesi ve bunun bölgedeki tüm işyeri sahiplerine ibret olması gerektiği belirtiliyor.
700 ŞAHSA İSTİHDAM SAĞLIYOR
Tutku Metal Mutfak Eşyaları AŞ, kökleri bakırcılığa dayanan 1940’tan bu yana dalda olan bir aileye ilişkin. 2000’de ihracata başlayan şirket, Bonera markasıyla tüm dünyaya eserlerini gönderiyor. 2020’de kapasitesini yüzde 70 artıran şirketin Metalika ismindeki ihracat firması 2020’de en büyük 1000 ihracatçı ortasına girdi.
FABRİKANIN İŞVERENİ: KESİNLİKLE KİMSE GİRMESİN DEMİŞTİM
Tutku Metal Mutfak Eşyaları İdare Konseyi Lideri Tebernüş Utlu’ya Hürriyet ulaştı. Olay sırasında iş için Konya’da bulunduğunu belirten Tebernüş Utlu, şu yorumu yaptı: “Konya’ya gitmiştim. Bir taşeron firma bulduk, fabrikanın çatı sökümünü yapıyorlardı. Ustalara ‘Çatı sökülene kadar kimse girmesin’ talimatı verdim. Çatıyı kaldıracaktık, içerideki malları o denli alacaktık. İçeriye insanları sokmuşlar. Neden erken girdiklerini ben de yarın gidince ustaya soracağım. İnanın haber alınca tansiyonum yükseldi, hastaneye gittim, şu anda da hastanedeyim. Taburcu olunca yarın Kahramanmaraş’a gideceğim. Tabirimi vereceğim. Ben neden o denli bir buyruk vereyim? Bu türlü bir şey yapmam mümkün değil. Ben elamanlarıma sahip çıkıyorum. Fabrika bahçesine konteynerler, yatakhaneler kurdum. Neden onların hayatlarını tehlikeye atayım?”
Tebernüş Utlu
‘BU RİSKİ ALMAYA DEĞMEZ’
Kahramanmaraşlı endüstricilerden Arsan Tekstil’in İdare Heyeti Lideri Alişan Arıkan’a fabrikaların kullanım durumunu sorduk. Şu anda kent genelinde tam bir denetim sağlanmadığını belirten Arıkan, “Herkesin bu binalara girilemeyeceğini bilmesi lazım. Bir kişinin bile yaralanmasını göze alamayız. Sigorta firmalarına da çok iş düşüyor. Binalar yıkılacaksa yıkım işlerinin başlaması lazım. İddiaların ötesinde bir yıkım var. Fabrika sahibi ya da emekçi aslında herkes malını kurtarmaya çalışıyor. Geride kalan malları kurtarırken güzel düşünmek gerekiyor. Bana nazaran o riski almamak lazım” dedi.
‘BİNALAR 10 RAUNTLUK MAÇTAN ÇIKMIŞ’
Deprem Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Ercan, bölgedeki konut ya da fabrika fark etmeksizin tüm yapıların en az dört ay kullanılmaması gerektiğini belirtti. Kahramanmaraş’ta çöken fabrika örneğinde olduğu üzere hasarlı ya da hasarsız tüm yapıların aslında hâlâ risk taşıdığını vurgulayan Ercan, “Çünkü 6.7’ye kadar artçı sarsıntılar yaşanacak ve yıkıcı olacak. Bu iş çocuk oyuncağı değil; dünyanın en büyük sarsıntılarından biri oldu. Bu ne tedbirsizlik? Fabrikalar çelik de olsa betonarme de olsa hepsi çok yorgun. 10 rauntluk maçtan çıkmış boksör yorgunluğunda binalar. Betonların içinde kırıkçıklar oluşmuş. İç kanaması olan bir insan üzere. Asla bir daha eskisi üzere olmayacaklar” diye konuştu.