Serkan Alan-Ogün Akkaya
KOCAELİ – İktidarın “Milli Güvenliği Bozucu Nitelikte Görüldüğü” gerekçesiyle son 20 yılda yüzlerce grevi yasaklamasının gölgesinde, Kocaeli’de Kartonsan çalışanı çalışanlar 10 gün evvel başlattıkları greve devam ediyor.
Selüloz-İş Sendikası’nda örgütlü Kartonsan fabrikasında çalışan personeller talepleri karşılanıp hakları sağlanıncaya kadar gece gündüz demeden fabrika önünde bekliyor, ‘Toplu İş Sözleşmesi’ndeki (TİS) talepleri yerine getirilene kadar grevlerini sürdüreceklerini tabir ediyorlar.
2022 yılının son gününde, yıllardır emek harcadıkları işyerlerinin önünde buluştuğumuz Kartonsan emekçileriyle yeni yılı birlikte karşıladık. Grev ateşinin yandığı, soğuğun yerini sıcak tebessümlere bıraktığı, gelecek ismine umudun ve inancın kelamlara yansıdığı yılın son günü çalışanlara nazaran yeni bir başlangıcın eşiği, haklarını alacakları ve personelin sesini yükseltmeye devam edecekleri bir periyodun habercisi.
BEKAERT ÇALIŞANLARI ‘BELKİ SİZ GELENE KADAR KAZANIRIZ’ DEDİLER, KAZANDILAR
Yeni yıla emekçilerle birlikte girme fikri ortaya çıktığında Kocaeli’de grevlerin devam ettiği Bekaert Çelik fabrikası ve Kartonsan çalışanlarıyla bağlantıya geçtik. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yasak kararına karşı grevini sürdüren Bekaert çalışanlarına, yılbaşında grev alanında olacağımıza dair bilgi verdik.
Adım atılmaması halinde yılbaşında da greve devam edeceklerini söyleyen bir personel, “Belki siz gelene kadar kazanırız. Yeni yıla haklarımızı kazanmış girmek istiyoruz” dedi. Yeni yıla saatler kala Bekaert emekçileri ile patron ortasında muahede sağlandı ve 18 günlük grev emekçilerin kazanımıyla sona erdi. Birebir kentte Kartonsan çalışanlarının grevinde ise değişiklik olmadı.
‘İŞÇİLİK ÖLDÜ’ TABUTU
İzmit merkeze yaklaşık 10 kilometre uzaklıktaki Kartonsan fabrikasının önünde bizi ağır bir kalabalık ve üzerinde “Hüvalbaki Personellik Öldü Ruhuna Fatiha” yazılı temsili kartonlardan yapılma bir tabut karşıladı. “Bu iş yerinde grev var” yazılı bir pankartın gölgesinde yılbaşı nedeniyle çalışanların eşlerinin ve çocuklarının da geldiği fabrika önündeki kalabalığa gerçek yaklaştık.
Çocukların oyunlarını oynadıkları kimisinin ise sandalyelerin üzerinde uyuduğu grev alanında, çocukların babaları için çizdiği fotoğrafların asılı olduğu çadırlar gözümüze ilişti. Burada bir de yeni yıl için dilek köşesi oluşturulmuştu. Emekçilerin 2023 dilekleri, “Sağlık”, “İnsanca ömür, bedel görmek”, “Emeğimin, hakkımın bilinmesi”, “Kazanacağız”, “İşçi sınıfının iktidarı” ve “2022’den makus olmasın yeter” tabirleriyle küçük notlar halinde mantar panoda asılıydı.
‘BİZ KIRTASİYE MASRAFI ÜZERE OLDUK’
İşçilerin yaşadıklarını ve taleplerini işyeri baş temsilcisi Mustafa Gürel, işyeri temsilcisi Tuncay Kabaloğlu ve tıpkı vakitte fabrikada çalışan olan Selüloz-İş Sendikası Kocaeli Şube Lideri Murat Yürük’ten dinledik.
Kartonsan çalışanlarının 168’i sendikalı emekçi ve kanun gereği çalışmaya devam etmesi gereken sendikalı 6 çalışan dışında tamamı iş bırakmış durumda. Üretimin yapılmadığı fabrikada yalnızca ‘beyaz yakalı’ olarak tanımlanan çalışanlar ve yöneticiler çalışmaya devam ediyor. Grevdeki çalışanlar 6 bin lira fiyatındaki maaşlara yüzde 150, toplumsal haklara da yüzde 150 ile 200 ortasında düzgünleştirme istiyorlar.
Halihazırda Kartonsan fabrikasında çalışanların en düşük maaşları artırım oranı kabul edilmediği için yeni minimum fiyatın altında kalmış durumda ve ortalama 6 bin lira civarında. Patronun bir müddet evvel orta güzelleştirme yaparak maaşları 8 bin lira bandına çıkardığını, toplu kontrat sürecinde ise yeni artırımı evvelki maaş meblağı olan 6 bin lira üzerinden yapmak istediğini anlatan çalışanlara nazaran bu meblağa yapılacak yüzde 90 meblağında artış, yeni taban fiyatı lakin geçiyor.
Yeni artırımın güzelleştirmeden evvelki meblağ üzerinden yapılmak istenmesini kabul etmediklerini anlatan emekçi Murat Yürük, “Beni arkadaşlarım arayıp ‘Yüzde 90’ı beğenmiyorsun Allah gözünü doyursun’ diyor. Durumu anlatıyorsun, ‘Tamam o vakit greviniz haklıymış’ diyorlar” diye konuştu.
Grev alanına gelenlere yaşadıkları gerçeği anlattıklarını, evvelce patronların ‘hammadde’, ‘enerji’ üzere maliyet kalemlerinin yanında ‘işçilik’ kaleminin de olduğunu, artık bu durumun ortadan kalktığını belirten Murat Yürük, “Biz artık ‘hammadde’, ‘enerji’ üzere kalemlerin akabinde ‘diğer’ kalemi olarak geçiyoruz. Biz buna düştük. Bugün bu fabrikanın 2022 yılının birinci 9 aylık net kârı 666 milyon TL. Bize aylık ödenen toplam maaşların meblağı 1.8 milyon lira. 2 milyon diye yuvarlasanız senede 24 milyon TL. 666 milyonda 24 milyonu nereye koyarsınız? Biz kırtasiye masrafı üzere olduk. Durumumuz bu” dedi.
‘KENDİ ELİMİZLE PATRONU GREVE HAZIRLADIK’
Kartonsan’ın Türkiye’de inhisar pozisyonunda olduğunu, kimseyle rekabet etmediğini ve piyasayı kendisinin belirlediğini tabir eden personel Tuncay Kaboğlu’na nazaran patron sene içerisinde sattıkları eserlere dört sefer artırım yaptı. “Bizim maaşımız dört defa artmadı. Patron kendini her biçimde koruyor” diyen Kaboğlu, Türkiye’deki kanunların grev sürecini zorlaştıracak nitelikte olduğunu belirterek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Depolarda 18 bin ton stok var. Şu an bizim çalışmamamız patrona dokunmuyor. Patron için grev şimdi başlamadı. Grevin emeli ziyan vermektir. Ekonomik ziyan vermeyi amaçlarsın. O kadar sıkıntı kaide ve kurallar var ki yasal olarak. Çalışanlar aslında evvelce hazırlanmaya başlıyor. Biz greve çıkmadan evvel stok yaptırmak için çalıştırdılar. Biz kendimiz ürettik ve patronu kendimiz koruduk greve hazırlanırken. Kendi elimizle patronu greve hazırladık.”
‘3-0 MAĞLUP GREVE BAŞLIYORUZ’
Grevlerinin fonksiyonsuz bırakıldığını belirten Mustafa Gürel, “Süre o kadar uzun ve grev kararı almak o kadar uzun prosedür ki. Patronu greve çıktığımıza hazırlıyoruz. Tahminimizce patron stoktaki eserler nedeniyle 28 gün grevden etkilenmeyecek. Biz güç koşullara katlanarak greve başlıyoruz lakin mağlup başlıyoruz. İnşallah kanunlar değişir” temennisinde bulundu.
“Grev benimle patron için tıpkı gün başlasın” tabirlerini kullanan Murat Yürük de, “Ezilen ezildiğiyle kalıyor. 3-0 mağlup greve başlıyoruz. Ne vakit stokta eserler bitiyor o vakit skorlar 3-3 oluyor” dedi.
‘BU GREV PERSONELİN VAR OLMA GREVİ’
Grevin uzun sürme ihtimali üzerine arabulucuların gelmeye başladığını anlatan emekçilere nazaran çözülmedikleri sürece grev kazanımla sonuçlanacak.
“Normal vakitlerde buranın önünden geçmeyecek siyasi partilerin temsilcileri buraya seçim var diye geliyor. Bu vakte kadar grev nedir bilmeyenler yanımıza geliyor. Onun dışında da birçok insan sesimize ses oluyor, haklılığımızı haykırıyor” diyen Murat Yürük, tek beklentilerinin maddiyat olmadığını şu sözlerle anlattı:
“Bu grev yalnızca para grevi değil. Bu grev personelin var olma grevi. Ben de varım kardeşim ya. Biz burada uygun bir muamele görmüyoruz. İçeride egosu çok yüksek yönetici arkadaşımız var. Bizde bir tane ‘günaydın’ sözü olmaz. ‘Arkadaşım iyi işler’ demezler. İnsanı insan hissettiren şey yok.”
KANUNEN ÇALIŞMAK ZORUNDA KALAN 6 PERSONELE PROMOSYON YATTI: GREVDEKİLERE TAKVİYE OLDULAR
İşçilerle yaptığımız sohbet sırasında babası grevde olan 5 yaşındaki Mert Ali ortaya girdi. “Ne vakit bağıracağız” diye soran Mert Ali, “Yaşasın onurlu mücadelemiz” ve “Direne direne kazanacağız” sloganı attı, “Böyle çok kalın sesle bağıracağım değil mi” diye sordu.
Fabrikanın genel müdürünün greve çıkmadan bir gün evvel “Banka promosyonunu alamayacaksınız. 38 bin lira şu an geliriniz olur” diyerek kendilerini grevden vazgeçirmeye çalıştığını anlatan Mustafa Gürel, fabrikada çalışmaya devam edenlere bu meblağın yatırıldığını, grevde olanlara ise bu ödemenin yapılmadığını söyledi.
Öte yandan kanun gereği sendikalı olup fabrikada çalışmak zorunda kalan 6 personele de bu promosyon yattı. Sendikalı bu emekçiler bu promosyon parasının bir kısmını grevdeki arkadaşları için ayırdı ve yılbaşı günü bu parayla balık ekmek ikramı yapıldı.
İŞÇİ EŞİ: ÇOCUKLARIMIN CEBİNE KOYDUĞUM PARAYA UTANIYORUM
Grev alanına yılın son günü çok sayıda çalışanın eşi ve çocukları geldi. Yeni yıla buruk formda girdiklerini, nizamlarının kalmadığını, grev alanındaki birden fazla ailenin bir maaşla geçindiğini anlatan bir personel eşi bayan, çocuklarının da bu ekonomik tablodan olumsuz etkilendiğini söz ederek şunları anlattı:
“Artık esasen kendimizden geçtik lakin çocuklarımızın da her geçen gün hayat standardı düşüyor. Ceplerine koyduğum paradan ben utanıyorum, gözüme az geliyor. Her şey o kadar kıymetli ki. Üç tane çocuğum var, biri 3, biri 14, oburu de 15 yaşında. Ceplerine 30 lira koyuyorum, utanıyorum. Yetmediğini biliyorum, söylüyorlar ancak daha fazlasını koyamıyorum. Bir tost 25 lira. Küçücük çocuklar bile para konuşuyorlar. Onlar hayatının en hoş çağında. Bizim de yaşamamız lazım genç sayılırız ancak kendimizi bir kenara koyduk, onlar için ne yapabiliriz kaygısındayız.”
‘ÇOCUĞUM ‘GREV NE ANNE’ DİYE SORUYOR, ‘HAKLARINI ARIYORLAR’ DİYORUM’
Grevde olan eşlerine dayanak olduklarını ve kazanacaklarına inandıklarını söyleyen bayan, kendi çocukluğunda babasının grevini hatırladığını belirterek, “Ben çocuktum, babamın çalıştığı İstanbul Paşabahçe şişe cam fabrikasında greve çıkmışlardı. Küçükken hayal meyal hatırlıyorum. Artık çocuklarım da grev alanında ve babalarına takviye oluyorlar” dedi.
Bu sırada sohbete katılan bir öteki emekçi eşi bayan ise, “Çocuklar ister istemez grevi düşünüyorlar. Çocuğum ‘grev ne anne’ diye soruyor, ‘Haklarını arıyorlar, onu alacaklar oğlum’ diyorum” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Çocuklarımız da etkileniyor. ‘Eyvah babamız işsiz mi kaldı, para kazanamayacak mı’ diye soruyorlar. Benim oğlum 5 yaşında ve gün sayıyor. ‘Bugün 8’nci gün, bugün 9’uncu gün anne’ diyor. Hava hoş biz de çocuklarımızla ailemizle yılbaşında kaç para doğalgaz faturası gelecek tasası duymadan sıcak konutumuzda yılbaşını kutlayabilirdik. Bize bunu reva gördüler. Lakin biz kazanacaklarını biliyoruz. Haklarını alacaklar.”
GREVDEKİ PERSONELLERİN YILBAŞI MENÜSÜ: BÖLÜŞÜLEN SOMUN EKMEK, ÇORBA VE PATATES YEMEĞİ
İşçiler yılın son gününde de, saatlerce müzikler ve oyunlar eşliğinde işyerlerinin önünde taleplerinin karşılanmasını bekledi. Yoldan geçen otomobillerin takviye kornalarının işitildiği dakikalarda gecenin soğuğuna hazırlanan emekçiler, ateşlerini yaktı. Meskenlerden ve takviye verenlerden gelen yemeklerin sobaların üzerinde ısıtıldığı bu sırada akşam yemeği için tabldotlar teker teker çıkarıldı. Konutlarında uzun müddettir yemek yemediklerini anlatan çalışanların yılbaşı menüsünde elden ele bölüşülerek paylaşılan somun ekmek, çorba bir de etli patates yemeği vardı.
Gecenin ilerleyen dakikalarında kalabalık grev alanında azalsa da sloganlar eşliğinde takviye için gelenler eksik olmadı. Çadırlarda uyuyan çocuklar için müziğin sesi bu dakikalarda biraz kısıldı, ikinci sloganlar birincisine nazaran daha düşük sesle atıldı. Yılbaşı çerezlerini elden ele ikram eden emekçilerin akrabaları da grev alanına gelerek çalışanlara dayanak oldu. “Anne mi baba tarafından mı kuzenlerin geldi” sorularının işitildiği anlarda yeni gelenlere yol tanımının yapıldığı telefon konuşmaları da duyuldu.
‘BU DEVRANDA KİMSE SULTAN DEĞİL, PADİŞAH DEĞİL’
“Ankara’nın bağları büklüm büklüm yolları” eşliğinde oyun havası oynayan emekçiler, “Bu devranda kimse sultan değil, padişah değil” dizelerinin geçtiği “Padişah” müziği ile Selda Bağcan, Ahmet Kaya, Barış Manço ve Onur Akın’ın müziklerini çaldı.
Yanan ateşin etrafında bir ortaya gelen çalışanların sohbetleri de gecenin ilerleyen dakikalarında düzgünden düzgüne yoğunlaştı. “Haklıyız ve sonuna kadar çaba edeceğiz” diyen çalışanlar talepleri karşılanıncaya kadar hareketlerine devam edeceklerini söyledi. Grev alanını ziyaret edenlerin getirdikleri tatlılarla da yeni yılın birinci dakikaları karşılandı.
2023’ÜN BİRİNCİ DAKİKALARI
Yeni yılı oyunlar eşliğinde karşılayan ve 10’dan geriye hakikat sayan personeller 2023’ün birinci dakikalarını da birbirlerine sarılarak kutladı.
‘YENİ YILDA YÜZÜMÜZ GÜLSÜN YETER’
İşçilerin yeni yıldan beklentileri ve talepleri de bu süreçte kayda geçti. “Biz zati hayalleri hudutlu olan insanlarız. Yeni yılda yüzümüz gülsün yeter” diyen personel Murat Yürür, “Buradan maddi manada ne alırsak alalım bize yetecek bir fiyat olmayacak. Hayallerimiz bile sonlu. Burada bize istediğimiz paranın tamamını verseler bile biz oturduğumuz meskenlerden çıkıp villalara taşınmayacağız. Biz yavrularımızın geleceğini biraz daha hoş kurmaya çalışıyoruz” tabirleriyle yeni yıldan beklentisini anlattı.
Yeni yılın emekçi sınıfının yılı olmasını temenni eden Mustafa Gürel ise, “İnşallah fotoğrafın sonu, hoş biter. Mukaveleyi zaferle bitirmeyi istiyoruz. İnşallah davul zurna eşliğinde yeni bir kontrat imzalarız. Bizim yükümüz her geçen gün artıyor. Greve çıkmadan evvel bir yükümüz vardı, çıkınca ikiye katlandı. Hatta omuzlarımızda sınıfın yükü de var. Biz tüm ülkedeki çalışan arkadaşlarımızın cesaretleneceğini düşünüyoruz. Personellik hayatımızda yeni yıla grevde girmek de birinci defa oluyor, bunun tadını çıkaracağız” diye konuştu.
‘BİZ DE BU AYAZI UNUTMAYACAĞIZ’
Bu esnada yeni yıl bildirisine ek yapmak istediğini söyleyen Murat Yürük ortaya girerek, “İşverenler yıl içerisinde kazandıkları paraları bu yılbaşında nerede yiyelim diye düşünürken biz soğukta burada hakkımız için çaba edeceğiz. Hava soğuk. ‘Kurt kışı geçirir lakin ayazı unutmaz’ diye kelam var. Biz de bu ayazı unutmayacağız. Kaç insan yılbaşında mecburen sokakta geçirmek zorunda kalıyor ki? Kaç patron soğukta çalışanını sokağa atıyor. İnşallah yaktığımız bu ateş çalışanları hareketlendirir” tabirlerini kullandı.
Yeni yıldan tek beklentisinin grevi kazanımla sonuçlandırmak olduğunu belirten Tuncay Kaboğlu ise “Bizim patron yetkililerimiz kendilerini Atatürkçü olarak tanıtırlar. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılına saatler kala bizi greve çıkardılar. Onlara ben öbür hiçbir şey söylemiyorum. 100’üncü yılda bizi greve laik gördüler lakin kazanan biz olacağız” dedi.