ANKARA – Almanya vatandaşı Jörn Diedrich Maximilian Sudhoff, 13 yıldır Türkiye’de yaşıyordu. Türkiyeli Semiha Ayşe Öktem ile evli olan Sudhoff, 5 Kasım 2022’de, uzun ve şiddetli bir hastalık sürecinin akabinde, 63 yaşında hayatını kaybetti.
‘EŞİM AİLE MEZARLIĞIMIZA GÖMÜLMEK İSTEDİ’
Sudhoff, hastalığı ile çaba ederken, hayatını kaybederse eşi Ayşe Öktem, Sudhoff’un aile mezarlığına gömülmek istediğini söyledi. Öktem bu süreçte yaşadıklarını şöyle anlattı:
“Jörn, aileden Hıristiyan doğdu lakin kendisi ateistti. Almanya’da kilise üyeliğinden çıkmıştı yani Hıristiyan değildi. Eşim, hastalığı sırasında ölürse Türkiye’de gömülmek istediğini söyledi. Feriköy Alman Mezarlığı’nı tercih etmedi. Yaşadığı memlekette, sevgiyle karşılandığı bir ailenin aile kabristanında gömülmek istedi. Eşimin defnedilmek istediği aile kabristanımız da Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaydı”.
‘DEFNEDİLMESİ İÇİN ŞEHADET GETİRMESİ GEREK’
Sudhoff’un tabipleri, hastalığının dönülmez bir evrede olduğunu söylediğinde ailesi harekete geçti ve defin hazırlıkları yapmaya karar verdi. Aile bireyleri Sudhoff’un vasiyetini de gözeterek mezar yeri, defin süreçleri üzere hususları görüşmek üzere Zincirlikuyu Mezarlığı’na gitti.
İşlemlerin başlatılması için gerekli dokümanlar istendiğinde mezarlık vazifelileri, Sudhoff’un ‘yabancı’ asıllı olması sebebiyle Hıristiyan olup olmadığını sordu. Sudhoff’un eşi Ayşe Öktem, eşinin Hıristiyan olmadığını, ateist olduğunu söyledi. Bunun üzerine mezarlık vazifelileri ateist bir kişinin Zincirlikuyu Mezarlığı’na gömülemeyeceğini belirtti. Eşinin vasiyetini yerine getirmek isteyen Ayşe Öktem, görevlilere ne yapabileceğini sordu. Görevlilerin yanıtı ise, “Eşinizin Zincirlikuyu Mezarlığı’na gömülmesi için şehadet getirerek Müslüman olması gerekiyor” oldu.
Jörn Diedrich Maximilian Sudhoff ve Semiha Ayşe Öktem ‘EŞİMİN MÜSLÜMAN OLDUĞUNU KANITLAMAMIZ İSTENDİ’
Zincirlikuyu Mezarlığı’na her dinden insanın gömülebileceğini düşünen Öktem, “Zincirlikuyu’nun asri mezarlık olarak kurulduğunu biliyordum. Fakat öğrendik ki bir düzenleme ile asri mezarlıklar ‘eski’ mezarlık olarak değiştirilmiş ve Müslüman mezarlığı yapılmış. Yani Müslüman olmayan gömülemiyor” dedi ve şöyle devam etti:
“Bizim Zincirlikuyu’dan aldığımız yanıt ‘Asri Mezarlık değil, eski mezarlık ve eski mezarlığa yalnızca Müslümanlar gömülebilir’ oldu. Aile olarak cenaze süreçleri için planlama yaparken bunu öğrendik. Zincirlikuyu Mezarlığı eşimin Müslüman olduğunu kanıtlamamızı, doküman getirmemizi istedi. Bu sırada eşim hayattaydı. Bizi İstanbul Müftülüğü’ne yönlendirdiler.”
‘EŞİMİ DEFNETMEK İÇİN VEFATINDAN SONRA MÜSLÜMAN YAPTIK’
Müftülük yetkililerinden, ‘bir kişinin Müslüman olması için imam şahitliğinde Kelime-i Şahadet getirmesi gerektiği’ bilgisini alan Öktem, “Bunu hasta eşime yapmak istemedim. Hasebiyle eşimi vefatından sonra Müslüman ilan etmek zorunda kaldık” dedi. Öktem, eşinin vefatından sonra nasıl Müslüman yapıldığını da şöyle anlattı:
“Bize şunu önerdiler: ‘Kişi vefat ettikten sonra iki şahitle ‘geçmişte’ Müslüman olduğu ilan edilebilir. Eşi ve iki şahit gelir ve şahadetname imzalarsa bunu yaparız’. Bunun üzerine eşimin vasiyetini yerine getirebilmek için ben ve iki arkadaşım eşimin Müslüman olduğuna şahit olduğumuzu, ölmeden evvel Kelime-i Şahadet getirdiğini söyledik. Bu ortada absürt konuşmalar oldu. ‘Müslümansa neden ismini değiştirmedi, ne vakit, neden Müslüman oldu’ üzere sorular sordu imam. Biz de birtakım yanıtlar uydurmak zorunda kaldık.”
‘HIRİSTİYAN OLDUĞU DÜŞÜNÜLEN ATEİST EŞİM MÜSLÜMAN OLARAK GÖMÜLDÜ’
Bu şehadet sürecinin akabinde eşinin cenazesinin mescitten kaldırıldığını ve dualarla gömüldüğünü anlatan Öktem, “Eşim ateist olarak öldü. Bu türlü trajikomik bir olay sonucu bir Müslüman olarak, Zincirlikuyu Mezarlığı’na gömüldü” dedi.
‘ZİNCİRLİKUYU’DA YAHUDİ MEZARLARI DA ATEİST MEZARLARI DA VAR’
Eşinin vasiyetini yerine getirmek için bu süreci yapmak zorunda kaldıklarını belirten Öktem, “Onun isteği kültürel bir aidiyet nedeniyle buraya gömülmekti” dedi ve şöyle devam etti:
“Benim araştırmalarıma nazaran Zincirlikuyu, cumhuriyetin ilanından sonra ‘asri mezarlık’ olarak kurulmuş. Asri mezarlıklar din ayrımı yapılmadan, her cenazenin defnedilebildiği yerlerdi. Hatta birçok aile, bu şuurla hareket ederek oralardan yer almış. Vakti için çok ilerici olan bu uygulama nasıl ve ne vakit değiştirildi anlayamadık. Bakın, benim de kökenim Sabetaycı Yahudi ve ailemden çok fazla kişi, ayrıyeten tanıdığım birçok ateist Zincirlikuyu’ya defnedildi. Bizim yaşadığımız bu durum ne kadar geriye gittiğimizin göstergesi.”
‘GÖREVLİLER ÇOK YARDIMCI OLDU LAKİN BÜROKRATİK OLARAK REZALET’
Zincirlikuyu’daki görevlilerin “insani açıdan” kendisine çok yardımcı olduklarını belirten Öktem, “Onlara çok teşekkür ederim. Onlar kendi vazifeleri ve dinleri gereği yanlışsız sorular sordular fakat yasal ve bürokratik açıdan bu bir rezalet” dedi.
ZİNCİRLİKUYU YETKİLİLERİ: YÖNETMELİĞE UYGUN
Zincirlikuyu Mezarlığı yetkililerinin verdiği bilgiye nazaran mezarlık, kurulduğu günden bugüne Müslüman Mezarlığı. Gayrimüslimlerin defnedilmesi için şahadet dokümanı gerekiyor.
YÖNETMELİK NE DİYOR?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Cenaze ve Defin Yönetmeliği’ne nazaran de Müslüman Mezarlığı’na gayrimüslimler defnedilemiyor. Yönetmelikte “İstanbul Büyükşehir Belediyesi uhdesinde bulunan mezarlıklarda; Müslüman mezarlığına gayrimüslim, gayrimüslim mezarlığına da Müslüman defnedilemez” sözü yer alıyor.