Daniel Mason’ın ‘Kış Askeri’ romanı, Seda Çıngay Mellor çevirisiyle Holden Kitap tarafından yayımlandı. Birinci Dünya Savaşı’nda hekim olarak cepheye verilen bir tıp talebesinin hikayesine odaklanan kitap, derinlikli ruhsal boyutuyla dikkat çekiyor.
1915 yılında, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nda tıp öğrencisi olan Lucius, tıp bilimine tutkuyla bağlı bir genç. Bu doğrultuda, teorik bilgiyle yetinmeyip pratik bilgi sahibi olmak için savaşa yazılıyor. Birinci vazife yeri ise evvelki hekimin kaçtığı, sahra hastanesine dönüştürülmüş bir kilise. Kilisedeki sağ kolu ise Margarete isminde bir rahibe, o denli ki görmediği birçok olay karşısında şaşkına dönen, hiçbir uygulama deneyimi olmayan Lucius, hemşire sayesinde sargı açmaktan uzuv kesmeye kadar sayısız hususu öğreniyor.
“Margarete ona ampütasyon konusunda muhafazakâr davranmayı öğretmişti, meğer Lucius artık sadece askerleri daima itişip kakışmanın eziyetinden kurtarmak için pek çok kırık eklemi kesiyordu. Bazen yaptığı iş gözüne doktorluk üzere görünmüyordu bile. Kasaplık, tekrar. Et oyucusu, kemik kesicisi.” (s.215)
Kış Askeri , Daniel Mason, Mütercim: Seda Çıngay Mellor, Holden Kitap, 2022. Şartlar varsayım edildiği üzere güç zira zati tıbbi imkânsızlıklar içindeki sahra hastanesi haşere ve fare istilasına karşı da savaşmakta. Bu bağlamda Lucius’un gerek insan gerekse tabip olarak çabasına şahit olurken yirmili yaşlarının başında olan tıp talebesinin büyümesine de şahit olmaktayız. Son derece varlıklı, aristokrat bir aileden gelmesine rağmen savaş şartlarına çarçabuk adapte olan Lucius’un en büyük çatışması Horváth isimli bir askerin, kendi tabiriyle bir kış askerinin gelmesiyle başlayacak. Çünkü asker o devir savaş nevrozu biçiminde isimlendirdikleri post travmatik gerilim bozukluğundan mustarip. Sahra hastanesinin düsturu ise askerler fizikî güçlerine kavuşur kavuşmaz diğer hastaneye veyahut orduya nakillerini sağlamak. Fakat Horváth olayında bu düsturu bozarak onu göndermiyor Lucius zira konuşamayan, kâbus gören, öbür hastaları uyutmayacak kadar bağıran, bedensel bir rahatsızlığı olmaksızın fizikî reaksiyon vermeyen adamın diğer hastaneye tahliye edildiği vakit daha berbat olacağını düşünmekte. O periyot bu üslup hastalar için uygulanan teknikler kişiyi boğmadan öğürterek ses tellerini açmak için tasarlanmış bir cins top ve ses tellerine elektrik verilmesi, o denli ki bazen hastaların cinsel organlarına dahi elektrik verilmekte. Öte yandan askerle kurduğu duygusal bir yakınlık da kelam konusu. Hasta adamın paltosunun cebinden çıkardığı fotoğraflarının birçoğunda ejderhaya benzeyen bir çizim var. Bunun çocukluğunda saatlerce seyre daldığı semenderlerden -Grottenolm- olduğunu anlayınca aklına gelen bir anı kelam konusu. Küçüklüğünde kekeme olan Lucius birçok yanlış uygulamayla acı çekmiş ancak yeniden de bir türlü konuşmamış. Hipnoz dahi işe yaramayınca bir hekim salgı bezi teşhisi koyunca ailesi birinci cinsel tecrübesini yaşaması için gereken her şeyi ayarlamış ancak Lucius karşısındaki kızla yalnızca o semenderlerden konuşmuş. Bu çocukluk anısıyla birlikte üniversitenin en güçlü hocasından görünenin altında yatan şeylerin kavranmasına yönelik alışılmadık bir kabiliyete sahip bir öğrenci olarak övgü aldığı ve bu övgüyü epey benimsediği üzere hadiseyi çözmek için hırsına yenik düşmesi de ikinci bir neden. Adamı Margarete’in itirazına karşın göndermemesinin son sebebi ise Veranol denilen bir müsekkinle onu kısmen ve süreksiz bir müddet için kendine getirmiş olması. Sonuç itibariyle Horst isimli gaddar subay hastalık mazeretiyle asker kaçaklarını tespit etmek için geldiği kilisede adamın bedensel sıhhati yerinde olduğu için Lucius’un yalvarırcasına direnmesine karşın ona asker kaçaklarına verilen cezaya hükmediyor: Anbinden. Yani öldürücü Balkan soğuğunda askeri çırılçıplak bağlamak. Adamın altına kaçırmasına, bağırışlarına, bitap düşmesine seyirci olan Lucius bu yüzden kendini suçlamakta. Zihni bu vicdan muhasebesiyle meşgul olurken Horst’un ikinci gelişinde aşk ile de tanışacak zira hasta askerleri gaddar subayın elinden kurtarmak isteyen rahibe saçlarını kısacık keserek bitlenmiş bir tifüs hastası rolü yaparak herkesin öldüğünü söyleyerek subayın üstüne atılıyor. O kadar âlâ rol yapıyor ki subay buna inanıyor lakin bayana tiksintiyle bakarak ve hastalığın kendisine de bulaşmasından korkarak çizmesinin demir ucuyla genç bayanı tekmeliyor. Bu olaydan sonra Margarete hasta fikir Lucius canla başla onunla ilgilenirken genç bayanın bir gece ona bakarken yanı başında uykuya dalan Lucius’la birlikte olmasıyla bağları başlıyor. Fakat kısa vakit sonra rahibe ortadan kaybolacak, onu aramaya çıkan Lucius kendini Kazak saldırısının ortasında bularak diğer askerlerce kurtarılarak öbür bir yere gönderilecek ama bu esnada kilisenin olduğu kent de düşecektir. Romanın bundan sonrası ise Lucius’un Margarete’i bulma ve onun gerçekte kim olduğunu öğrenme eforunu bahis edinmekte.
Öte yandan tüm bu art planda savaşın saçmalığı ve bireylerin uyumsuzluğu da hissettirilmekte. O denli ki yurttaşlar için ister düşman diye tanımladıkları Ruslar ister Polonyalı milis güçleri olsun akıbet tıpkı. Her güç, zulüm yoluyla onları boyun eğdirmeye çalışmakta. Bu sebepten her insan palavra söylemek zorunda kalıyor. Böylece varoluşunu sorgulayan bir karakter olarak da karşımıza çıkmakta Lucius.
“Şimdi, her geçen gün daha fazla, kendimi kendi sonsuz kışlarına tıkılıp kalmışa benzeyen askerlerimden biri üzere hissediyorum. Cepheden dönmenin bu kasvetleri hafifleteceğini düşünmüştüm. Bize o denli söylemişlerdi: Çarpışma tehlikesi ortadan kalkınca savaş hayalleri da yakamızı bırakacaktı. Fakat o denli olmadı. Ortada benim şimdi anlamadığım bir savaş yoksa alışılmış.” (s.242)
Böylelikle Lucius da tedavi ettiği “kış askerlerinden” birine dönüşmekle karşı karşıya kalacak, savaş ve aşk tecrübesi yüzünden acı çekecek, bir evlilik deneyimi yaşayacak, travmaları devam ettiği üzere evliliği de bitecek lakin Margarete’in peşini bırakmayacaktır. Bütün bunların Stanford Üniversitesi’nde psikiyatri dersleri veren bir tabibin gerçekle örtüşen kaleminden çıktığını da hesaba katarsak ‘Kış Askeri’nin okurda yarattığı tedirginlik ikiye katlanmakta. Tüm bu özellikleriyle roman, bir hekimin gözünden tıbbi hadiselerle savaşı irdelerken beşere mahsus hiçbir duyguyu da es geçmiyor. Böylece, bilindik savaş anlatılarından farklı bir yerde karşımıza çıkıyor “Kış Askeri” …