Kısadalga muharriri Mehmet Çetingüleç bugünkü köşesine Kahramanmaraş’ta meydana gelen zelzele sonrası 381 bin depremzedenin ziyana uğradığını taşıdı.
Mehmet Çetingüleç’in yazısı şöyle:
“Sadece zelzele bölgesinde değil, borsada da “ihmalin” faturası büyük.
Elinde pay senedi bulunan 381 bini depremzede olmak üzere 4 milyon yatırımcı, Borsa İstanbul’daki 17 saatlik sarsıntıda 870 milyar lira kaybetti.
Canından, malından olanların borsadaki payları de eridi.
Depreme karşın açık tutulan borsada birinci 2 günlük ihmalin faturası 520 milyar lira.
Üçüncü gün 1 saatte 350 milyar lira daha kaybedildi.
Peki bu kayıplar önlenemez miydi?
Toplam 10 vilayette binaları yere yapıştıran sarsıntı 6 Şubat Pazartesi sabahı saat 04.17’de meydana geldi. Gün ağardığında hava fotoğrafları Ankara’ya ulaştı ve yıkımın boyutu açıkça görüldüğü için İçişleri Bakanlığı sabah erken saatlerde en üst seviye olan 4. derecede alarm ilan etti. Tüm dünyadan yardım istendi.
Tablo çok ağırdı. Buna karşın borsa hiçbir şey olmamış üzere saat 9.55’te sürece açıldı.
Oysa 1999 sarsıntısında borsa açılmamış, 7 iş günü kapalı tutulmuştu. Bu ortada panik azalmış, yatırımcılar daha rasyonel hareket etme imkanına kavuşmuştu. Birinci süreçler 26 Ağustos’ta başladı ve kredili paylarla sarsıntıya yakalananlar satışa yöneldiği için birinci günü yüzde 10 kayıpla kapadı. Lakin 6 gün sonra endeks tüm kayıplarını giderdi. Ve o makûs yılı dolar cinsinden yüzde 200’ün üzerinde bir çıkarla kapadı.
Kısa Dalga’ya konuşan periyodun İstanbul Menkul Değerler Borsası Lideri Osman Birsen, borsada süreçleri neden durdurduklarını şöyle anlattı:
“Ekonomik açıdan büyük tesirleri olabilecek bir sarsıntıydı. O sabah süratli bir biçimde borsa idare heyetini topladık, şirketler ve yatırımcılar açısından durum tespiti yaptık. Kimi bahislerin netleşmesini beklemenin süreçler açısından yararlı olacağını düşündüğümüz için kapatma kararı verdik. Eleştirenler de oldu fakat bu kararın yararları görüldü.”
Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki “yüzyılın en sarsıcı depreminde” hasarın 1999’a nazaran çok daha yüksek olacağı hava fotoğraflarından anlaşıldığı halde, Borsa İstanbul idaresinin basireti bağlanmış olacak ki süreçler başlatıldı.
İlk gün kredili hesaplardaki satışların tetiklemesiyle yüzde 5’lere varan kayıplar yaşandı. Fakat yatırımcılar beklemeyi tercih edince süreç hacmi düşük kaldı. Akşam kapanışa yakın gelen alışlarla endeks toparlandı ve paha kaybı yüzde 1.35’e geriledi.
İlk günkü satışları “kredili hesaplar” nedeniyle anlamak mümkün. Lakin ikinci ve üçüncü gündeki süreçler spekülatiftir. Sert bir biçimde aşağı indirilen borsada panikle satılan her pay birileri tarafından satın almıştır.
İkinci gün zelzeledeki tablonun tartısı meyyit ve yaralı sayılarına yansımaya başladığı halde borsa açık tutulduğu için BİST 100 endeksi yüzde 8.62 oranında kıymet kaybetti. Payların birden fazla taban oldu. Panik satışlar spekülatörlerin tesiriyle yayıldı.
Üçüncü gün, yani 8 Şubat sabahı 1 saat içerisinde endeks yüzde 7’nin üzerinde kıymet kaybedince Borsa idaresinin aklı başına geldi. Süreçler 6 iş günü boyunca durduruldu.
Oysa borsa hiç açılmadan 7 yahut 10 işgünü kapalı kalsa, panik olmayacak, borsa açıldığında satışlar muhtemelen kredili hesaplarla sonlu kalacaktı. Lakin olmadı.
Borsa’da 2,5 günlük -en hafif tabiriyle- “deneme yanılma” uygulamasının sonucunda paylar ağır kayba uğradı.
DEPREM BÖLGESİNDEKİ 381 BİN YATIRIMCI 3 GÜN BOYUNCA SÜREÇ YAPAMADI. KİMİ CANINI YİTİRMİŞ, KİMİ İRTİBAT İMKANINDMAN YOKSUN KALMIŞ, KİMİ YAKINLARINI KAYBETTİĞİ İÇİN PAYLARLA UĞRAŞACAK DURUMDA DEĞİLDİ. BORSA YATIRIMCILARININ YÜZDE 10’UNUN SÜREÇ YAPMA KABİLİYETİNİ YİTİRMİŞ OLMASI BORSADAKİ TÜM SÜREÇLERİN İPTAL EDİLMESİ İÇİN ÇOK KIYMETLİ BİR HUKUKSAL MÜNASEBETTİR. DOĞAL AFET YETMİYORMUŞ ÜZERE BORSADA KAYBA UĞRAYAN, UĞRATILAN DEPREMZEDELERİN DAVA AÇMA HAKLARI GİZLİDİR.
Borsa İstanbul’u açık tutarak küçük yatırımcıların paylarında kıymet kaybına yol açmak kabul edilemez. Türel sonuçları olacak bu süreçlerin bir an evvel ortadan kaldırılması gerekir.
Borsa İstanbul’da Pazartesi ve Salı günleri 20 bin yatırımcı çıkış yaptı ve toplam yatırımcı sayısı 7 Şubat gün sonu itibariyle 4 milyondan 3 milyon 980 bine geriledi.
Borsa idaresi gecikmeli de olsa yanlışsız bir kararla, Çarşamba sabahı saat 11’e kadar yapılan süreçleri iptal etti ve 14 Şubat gün sonuna kadar süreçleri durdurdu. Artık yapılması gereken, Pazartesi ve Salı günü gerçekleşen süreçlerin de iptalidir.
Bunu yapmak mümkün mü?
Mümkün. Borsa’da 3. gün süreçleri hangi münasebetle iptal edilmişse, 1. ve 2. gün süreçlerini de tıpkı münasebetle iptal edilebilir.
Eğer 15 Şubat’ta başlayacak süreçler öncesinde birtakım önlemler alınırsa panik diner ve endeks istikametini üst çevirebilir.
Şimdi manipülasyon ya da spekülasyon vakti değil. Borsanın istikametini üst çevirmek şirketlerin başta depremzedeler olmak üzere tüm küçük yatırımcılara borcudur.
Özel şirketler kendi paylarındaki alımları artırmalı, Varlık Fonundaki ya da devlet denetimindeki şirketler de alım tarafında buyruklarla borsanın yükselişine takviye vermelidir.
Çünkü zelzele borsadaki şirketlerin fabrikalarına ziyan vermedi. Tersine önümüzdeki süreçte birçok şirketin eserlerine olan talep artacaktır. Bu türlü bir ortamda, spekülatif süreçlerle “küçük yatırımcının elindeki paylara nasıl çökerim” hesabı yapıp panik yaratmak en hafif tabiriyle fırsatçılıktır.
DEPREMDE YIKILAN DÜKKANLARI, KONUTLARI YAĞMALAMAKLA DEPREMZEDELERİN PAYLARINI YAĞMALAMAK, KIYMET KAYBINA UĞRATMAK ORTASINDA NE FARK VAR?
SPK 3 gün boyunca borsada kimin nasıl panik yarattığını inceleyip gerekli cezaları uygulamak için kâfi vakte sahiptir.
Borsada Pazartesi ve Salı günü yapılan süreçler de iptal edilirse, pay senedi sahipleri toplam 870 milyar liralık bir kayıptan kurtulmuş olacak ve geri alımların tesiriyle paylar bedel kazanmaya başlayacaktır.
Bu beklenti gerçekleşirse, bilhassa büyük yatırımcılara davetimiz şudur:
HERKES 870 MİLYAR LİRALIK PAHA KAYBINI GERİ ALDIKTAN SONRA BUNUN YÜZDE 1’İNİ SARSINTI BÖLGESİNE BAĞIŞLASIN. BÖYLELİKLE 87 MİLYAR LİRALIK DEVASA BİR KAYNAK YARATILMIŞ OLUR.
Bu kaynakla depremzedeler için binlerce konut yapılır.
Üstelik bu türlü bir yardımın yatırımcılara moral tesiri ve paylara olumlu yansıması olacağı üzere Borsa İstanbul’un prestijini da kurtaracaktır…
Ne dersiniz?”