– BİNAMDA GÜÇLENDİRME GEREKSİNİMİ OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARIM?
Binaların güvenliğini öğrenmek için iki yol var. Biri risk tespiti. Bunun için bakanlık lisanslı kurumlara müracaat gerekiyor. Ortalama bir hafta sonunda riskli ya da risksiz kararı çıkıyor. Bu testi yaptırdığınızda süratli bir yıkım ya da güçlendirme süreci başlıyor. Zira karar, hem bakanlık vilayet müdürlüklerine hem de tapuya bildiriliyor. Tapuya şerh düşerken, maliklere de meskenleri boşaltması için tebligat yollanıyor. Evvel 60 gün, sonra 30 gün ek müddet veriliyor. Konut sahipleri yıkmazsa ilgili belediye ya da bakanlık yıkımı yapıyor. Güçlendirme düşünenlerin bu yıkım gerçekleşmeden süratlice güçlendirme projesi hazırlatması ve ruhsat alması gerekiyor.
Diğer seçenek ise özel şirketlerce yapılan yapı performans testi. Bu testte daha kapsamlı bir çalışma yapılıyor. Yalnızca riskli ya da risksiz denilmiyor, sarsıntı yönetmeliğine uygun mu, muhtemel zelzelede ayakta kalır mı, hasar alır mı bildiriliyor. Testin sonuçları da kamu yetkilileri ile değil yalnızca o binada yaşayanlarla paylaşılıyor. Yeni bir meskene taşınma imkânı olmayanlar tahliye edilmekten çekindiği için bu yolu seçiyor. Lakin bu testin başka teste kıyasla daha maliyetli olduğunu belirtmek gerek. 10 kattan az binalarda risk tespiti tek katta yapılıyor ve toplam 7-10 bin lira alınıyor. 10 kattan fazla ise her katta çalışılıyor ve kat başına 4-6 bin lira talep ediliyor. Özel bölümün yaptığı testlerde ise kat sayısına bakılmaksızın her hatta çalışılıyor ve yeniden her kat için ortalama 4-6 bin lira isteniyor.
– RİSKLİ RAPORU ALDIKTAN SONRA NE YAPMALIYIM?
Riskli yapı kararı katılaştıktan sonra kat maliklerinin toplantıya çağırılması yasal mecburilik. Güçlendirme yapılması için 4/5 çoğunluk aranıyor. Sonrasında teknik rapor ile güçlendirmenin mümkün olduğu kanıtlanıyor ve belediyeye ruhsat başvurusu yapılıyor. Rapor ve ruhsat sürecini, inşaatı yani güçlendirme çalışmasını yapacak mühendislik firmaları yönetiyor.
– KONUT SAHİPLERİNDEN BİRİ İSTEMEZSE NE OLACAK?
Binada bağımsız kısım sayısının 4/5 çoğunluğu ile karar alındığını ve bu çoğunluğun ruhsat için kâfi olduğunu belirten Gayrimenkul Hukuku Derneği Lideri Avukat Ali Güvenç Kiraz, karara katılmayanlar için şu bilgileri paylaştı: “Güçlendirme kararına katılmayan malik için Kat Mülkiyeti Kanunu’na nazaran ödemesi gereken bedele her ay yüzde 5 yıllık yüzde 60 yasal faiz uygulanır. Örneğin 100 bin lira ödeyip güçlendirme yapabilecekken, 160 bin lira ve avukatlık masraflarını ödemek zorunda kalır.”
– GÜÇLENDİRME ÇALIŞMASI NE KADAR SÜRECEK, MALİYETİ NE OLACAK?
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, yapılan incelemeler sonrasında güçlendirme usulünün ve maliyetinin belirlendiğini lisana getirerek şunları söyledi: “Güçlendirme maliyeti en fazla yıkıp yapmanın yüzde 40’ı kadardır. Genel bir ortalama vermek gerekirse metrekare başına 3-4 bin lira diyebiliriz. Tespit sonrası binadan çıkıp tekrar dönmeniz ortalama 8-12 ay ortasında. Hatta bazen meskenlerin boşaltılmasına da gerek kalmadan çalışıyoruz.”
– BU SÜREÇTE DEVLET DAYANAĞI ALMAK MÜMKÜN MÜ?
Güçlendirme yapacak bireyler faiz dayanaklı kredi alabiliyor. Üst limitin 240 bin lira olduğu kredide, 10 yıl vade, 2 yıl anapara ödemesiz periyot imkânı da sunuluyor. Bu krediye Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yıllık 600 baz puan faiz dayanağı sağlıyor. Yani aylık yüzde 1.50 oranlı kredi kullanıldığında bunun yüzde 0.50’si bakanlık tarafından karşılanmış oluyor. Kredi yalnızca bakanlık mutabakatlı bankalardan alınıyor. Bu dayanaktan faydalanmak için kritik nokta şu; Binada bakanlık lisanslı kurumlarca risk tespiti yapılmalı ve dönüşüm yasası kapsamında süreç başlatılmalı. Yalnızca özel firmalara test yaptıranlar bu imkanları kullanamıyor.
ADIM ADIM SÜREÇLER
DEGÜDER Lideri Sinan Türkkan derin bir güçlendirmede yapılan süreçleri şöyle anlattı:
– Kapsamlı bir güçlendirmede birinci adım yer. Yerin nasıl olduğuna bakılıyor, gerekli ise uygunlaştırma yapılıyor.
– Sonrasında temeli açıyoruz ve görülür hale getiriyoruz. Şayet gereksinim varsa radye temele çeviriyoruz ve mevcut temelle birleştiriyoruz.
– Betonarme perde eği gerekliyse yerden en üst kata kadar çıkıyoruz. Ya da birtakım durumlarda mantolama yapıyoruz.
– Kolonları güçlendirmek için ‘karbon fiber’ uyguluyoruz. Bu aslında bir kumaş çeşidi ve demirden 10 kat güçlü. Uçak, araba endüstrisi ve savaş araçlarında kullanılıyor. Biz de son 25 yılda binalarda güçlendirme gereci olarak kullanıyoruz. Kolonları bu materyal ile sarıp parçalanmasını, formunun bozulmasını önlüyoruz.
– Kolon kesilmesi tespit edildiyse bu kere çelikle eksiklikleri gideriyoruz. Bunu bir protez üzere düşünebiliriz.
– En son etap olarak gerekli dış cephe düzenlemeleri ile süreci tamamlıyoruz.
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ HAREKETE GEÇTİ
DOĞRU FİRMA REHBERİ GELİYOR
“Güçlendirme yolunu seçenler için en kritik bahislerden biri de hakikat mühendislik firmasını bulmak. Pekala vatandaş işi verdiği firmanın sağlam olduğundan nasıl emin olacak? Bu soruya karşılık veren TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İdare Şurası Lideri Taner Yüzgeç şunları söyledi: “Bugün ülkemizde muhtaçlığı karşılayacak sayıda güçlendirme yapabilecek mühendislik firması yok. Bunların sayısı artmalı, fakat muteber bir artış olmalı. Bizler de bu sürece dayanak sağlayacak bir adım atıyoruz. Mühendislik firmaları gönüllülük aslı ile bize müracaat yapacaklar, biz hem eğitim verip hem de denetleyeceğiz. Kâfi olduğuna emin olduğumuz firmaların ismini web sitemizden yayınlayacağız. Bir tek bu firmaları seçin diyemeyiz lakin bunlar bizim onayımızdan geçti diyeceğiz. Bir iki ay içinde bu çalışma tamamlanır. O sürece kadar teklifim firmaların iş bitirmelerine bakılması. Daha evvel nereyi güçlendirdiği sorulmalı ve mümkünse o yapı sahipleriyle de görüşülmeli.”
GÜÇLENDİRİLEN BİNA YIKILMADI
“Güçlendirme Türkiye üzere ekonomik kaynakları hudutlu ülkelerde çok uygun bir tahlil önerisi” diyen Taner Yüzgeç şu tabirleri kullandı: “deprem bölgelerinde güçlendirilmiş yapıların performansını çok isabetli bulduk. Yan yana binalarda güçlendirme olan ayaktayken, yapmayan yıkıldı. Bu nedenle güçlendirmeye karşı bir dehşet duyulmamalı. Hem ulusal kaynaklar, hem de yurttaşın kendi hudutlu bütçesi düşünülünce, yıkıp yapmak yerine güçlendirmek kıymetli bir seçenek.”
BÜYÜK TEHLİKE
ELEKTRİKÇİ KAROT ALIYOR
DEGÜDER Lideri Sinan Türkkan son periyotta birçok kişinin binası için risk tespiti yaptırdığını, lakin bilinçsiz incelemelerin büyük tehlike yarattığını söyledi. Türkkan, “Bana bir KAROT örneği getirdiler, betonun durumuna bakmamı istediler. Bir baktım ki karotla birlikte 6 demir de kesilmiş. Kim yaptı diye sordum, mahalledeki elektrikçi yapmış. Risk tespiti işin uzmanlarınca yapılmalı. Onlar, özel aygıtlarla kolona bakıyor ve demir olmayan yerden karot alıyor. Ucuz diye merdiven altı firmalara gidilmesi ya da rastgele birinden hizmet alınması binalar için büyük risk yaratır” dedi.
VATANDAŞ İSTİYOR RUHSAT ÇIKMIYOR
Güçlendirme konusunda en büyük meselelerden biri de ruhsat süreci. Kimi belediyelerin güçlendirme ruhsatı vermek istemediğini, bazılarında ise kâfi teknik işçi olmadığını belirten uzmanlar, maliklerin dava açıp kazandığını fakat bunun da uzun yıllar aldığını lisana getirdi.
YAPI KONTROL SORUNU ÇÖZÜLMELİ
Güçlendirme projelerinin de yapı kontrolüne tabi olduğunu lisana getiren Sinan Türkkan, bu alanda da büyük sıkıntılar olduğunu belirtti ve şunları söyledi: “YAPI KONTROL firmalarında güçlendirme projelerini denetleyecek kâfi işçi yok. Bir de firmalar otomatik sistemden düşüyor. Lakin kimi firmalar yararları öteki projelere nazaran az diye gelmek istemiyor, aylarca bekliyoruz. Bu nedenle teklifimiz güçlendirme kontrolü için başka bir havuz oluşturulsun, bu işi bilen şahıslar yapıları denetlesin.”