Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) İdare Şurası Lideri Ramazan Kaya, bilhassa iplik ve boyahane kısmında firma kapanmalarının başladığını, hazır giysi tarafında ise fason üretim tarafında kapanmalar yaşanabileceğini vurgulayarak, “Bir yıl evvel yatırım yapalım deniyordu, artık bırakın yatırım yapmayı mevcudu muhafazanın zorlukları var. Devletin dala finans manasında orta ve uzun vadede dayanak olması gerekiyor. Yenileme yatırımlarına muhtaçlık var. Artık firmalar tamam mı devam mı noktasına geldi” dedi. Gelecek yıla ait, “Kur istikrarı ve önümüzdeki belirsizliklerden ötürü yatırımla ilgili bir iştah olmaz. Talep de yok, daralmanın uzun vadeli olacağını düşünüyoruz. Önümüzdeki periyot tahminen 1 yıl tahminen daha fazla sürecek krizle karşı karşıyayız” öngörüsünü tabir eden Kaya, dokuma ve hazır giyside adetler bazında yüzde 20-30’luk kapasite daralması yaşanacağını belirtti; “120-130 bin kişi işini kaybedebilir. Yaklaşık 20 bin kişi ağustostan bu yana işini kaybetti. Kasım ayında önemli çıkışlar olacak. Burada artık bıçak kemiğe dayandı” diye uyardı.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın haberine göre, 2022’nin hazır giysi bölümü için nasıl geçtiğini şöyle kıymetlendirdi:
“2022’de sonuç çok da beklediğimiz üzere olmadı. Hem Rusya-Ukrayna savaşının başlaması hem de resesyon dalgası hane halkının cebini direkt etkiledi. Hane halkı geliri niyet birinci etkilenen kesim hazır giysi oluyor. 2022’nin birinci 6 ayında olağan bir seyir oldu. Temmuzda durağanlık sonra da yavaşlama oldu. Son 3 aydır bunu daha çok hissediyoruz. Resesyon, hane hakı gelirindeki daralma ve talepsizlikten ötürü müşteriler satın alma adetlerini küçültmeye gittiler. Birtakım müşteriler bu daralmanın yüzde 20 kimileri yüzde 30 olduğunu söylüyor. Piyasa ve başka firmalarla konuştuğumuzda 2023’ün birinci altı ayı, benim öngörüme nazaran birinci 9 ay adet bazlı yüzde 30 civarında kapasite daralması yaşanacak. İç pazarda da bu türlü bir daralma olacak.”
‘DARALMANIN GETİRECEĞİ İSTİHDAM KAYIPLARI OLACAK’
Bu daralmanın getireceği istihdam kayıpları olacak. Bir ekip finansal bozukluklar ortaya çıkacak öngörüsünde bulunan Kaya, istihdamda öngördüğü daralma senaryosunu şöyle anlattı:
“İş bazında yüzde 20-30’luk kayıp istihdama yüzde 10’luk kayıp biçiminde yansıyabilir. Hazır giysi ve dokumada 1.4 milyon kişilik istihdam sözkonusu. 120-130 bin kişi işini kaybedebilir. Yaklaşık 20 bin kişi ağustostan bu yana zati işini kaybetti. Kasım ayında önemli çıkışlar olacak. Hem personellik maliyetlerinin artması hem EYT’den ötürü bunun seyrinin devam edeceğini düşünüyorum. Firmalar personel çıkarmamak için evvel çalışanlara müsaadelerini kullandırdı. Gece vardiyasını, hafta sonu mesailerini kaldırdılar, sermayelerini kullanarak istihdamın devamlılığını sağladılar, ancak burada artık bıçak kemiğe dayandı. Yılbaşından sonra hem taban fiyat artırımı hem maliyet artışları ve EYT ile bir arada maalesef istihdamdaki kayıplar devam edecek. İşler yavaşladığı vakit da bir sürü şeye tesir diyor. Teröre kadar gidiyor. Taban fiyat artmadan patrona brüt maliyeti 450 dolardı, yeni artışla artık maliyet 630 dolara çıktı. Devlet 250 TL patrona taban fiyat dayanağı verecek bu 15 dolara denk geliyor. Yani bize 615 dolarlık maliyet var. Bu artışla çarklar badireye düşecek, bu da maalesef istihdam daralması getirecek.”
Kaya, “2023’te yeni rekorların kırılacağını sanmıyorum. İhracatta bir ölçü gerileme olabilir. 20 milyar dolarlara inebilir” dedi.
YENİ YILDA FİYAT ARTIŞLARI OLACAK MI?
Kaya, yeni yılda fiyat artışı olup olmayacağına yönelik soruya, “Gelecek periyotta perakende tarafında çok fazla fiyat artışı olacağını düşünmüyorum. Talebin olmadığı yerde etiket fiyatlarını artırmak da gerçek değil. Hazır giyside nasıl kârsızlık üzerine konseyi bir sistem varsa, perakende de kârla ilgili badireler olacak” diye karşılık verdi.