Uzmanlar “Ortoreksiya nevroza” (sağlıklı ve pak beslenme takıntısı) ismi verilen bu bozukluk tedavi edilmediğinde başta ruhsal ve ruhsal olmak üzere kimi sıhhat meselelerini da beraberinde getirdiğine dikkat çekti.
Son yıllarda tüm dünyada, sağlıklı beslenme bir moda haline gelirken hakikat ve sağlıklı beslenme uğraşı birtakım şahıslarda çok saplantı ve korkuyla karakterize olan bir yeme bozukluğunu ortaya çıkarabiliyor.
“Ortoreksiya birinci basamak sıhhat çalışanlarında en fazla ihmal edilen halk sıhhati meselelerinden birisi”
Ortoreksiya’nın birinci basamak sıhhat çalışanlarında en fazla ihmal edilen halk sıhhati meselelerinden birisi olduğunu vurgulayan Halk Sıhhati Uzmanı Doç. Dr. Gülay Yılmazel, “Ortoreksiya sağlıklı ve pak beslenmeye çok ilgi gösterilmesiyle karakterize patalojik bir tablo. DSM-5 yeme bozukları ortasında şimdi yer almasa da sağlıklı besin ve pak besine yönelik çok ilgi, katkılı ve ambalaj eserlere yönelik katı tavırlar, sağlıklı beslenmeyle ilgili katı diyetlerin uygulanmasıyla karakterize olumsuz fikirlere sahip olma tablosu olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde ortoreksiya eğilimi ekseriyetle sıhhat çalışanlarında, beslenmeyle ve spor bilimleri ile ilgili alanlarda eğitim görenlerde karşılaştığımız bir tablo” dedi.
“Son yıllarda ülkemizde de ortoreksiya eğiliminde artış var”
Son yıllarda ülkemizde de ortoreksiya eğiliminde artış olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Gülay Yılmazel, “Bu artışı kanıtlayacak ögelerden birisi de birinci basamak sıhhat çalışanları. Birinci basamak sıhhat çalışanları aslında toplum sıhhati hizmetlerinde faal misyon yapan ve ön planda olan bir küme. Bir yandan kronik hastalıklarla gayret ederken bir yandan da toplumun beslenmeyle ilgili sıhhat sıkıntılarında rol oynayan bilhassa anne-çocuk sıhhati, aile planlaması, okul eğitimleri ile ilgili bahislerde topluma danışmanlık yapmaktalar. Bu kümede ortoreksiya eğiliminin yaygın görülmesi topluma rol model olmaları açısından da ehemmiyet arz ediyor. Birinci basamak sıhhat çalışanları ortasında ortoreksiya bayanlarda daha çok görülüyor. Bireylerin yaşları ilerledikçe, eğitim seviyeleri yükseldikçe, sıhhat okuryazarlığı seviyeleri arttıkça daha fazla ortoreksiya eğilimi gösterdikleri tespit edilmiştir” diye konuştu.
‘Ortoreksiya eğilimi yeme tavrı ve depresyonla da ilişkilidir’
Ortoreksiya eğiliminin yeme tavrı ve depresyonla alakalı olduğunu anlatan Yılmazel, “Ortoreksiya yeme tavrı bozukluğu olarak tanımlansa da beraberinde ek komorbid durumlarla da karşımıza çıkmaktadır. Depresyon seviyesi şiddetlendikçe birinci basamak sıhhat çalışanlarında ortoreksiya eğilimi de artmaktadır. Yeme tavrı anormalleştikçe yani sıhhatsiz besinlere yönelik yeme tavrı sergilendikçe ortoreksiya eğilimi de daha fazla kuvvetlenmektedir. Ülkemizde şimdi yeni bir kavram olarak karşımıza çıkan ortoreksiya ile ilgili çalışmaların birinci basamak sıhhat çalışanlarında sürat kazandırılması ve bu birinci basamak sıhhat çalışanlarının da ruh sıhhati ve beslenmeyle ilgili eğitim ve danışmanlık yönlendirilmesi faydalı olacaktır” tabirlerini kullandı.
‘Birinci basamak sıhhat çalışanlarının yüzde 58’i ortoreksik’
Sağlık çalışanları üzerinde yapılan araştırmanın sonuçları hakkında da açıklamalarda bulunan Yılmazel, konuşmasını şu sözlerle sürdürdü; “Birinci basamak sıhhat çalışanlarının yüzde 58’inin ortoreksik, yüzde 76’sında ise yeme tavrının olağan olduğu belirlenirken bununla birlikte yüzde 48’inde depresyon şiddetli bulunmuştur. Araştırma kümesinde yetersiz sıhhat okuryazarlığı seviyesi yüzde 46 civarında ve hayli yüksek. Ortoreksiya eğilimi 20-29 yaş kümesinden itibaren başlayarak 40 yaşına kadar artış gösterdiği ve 40 yaşında da olağan seviyeye gerilediği tespit edildi. Hasebiyle yaş ile ortoreksiya eğilimi ortasında manalı bir bağlantı mevcuttur. Bayan sıhhat çalışanlarının erkek sıhhat çalışanlarına nazaran daha ortoreksik olduğu tespit edildi. Yeniden olağandışı yeme tavrı 20-29 yaş kümesinden başlayarak artmış olup 40 yaş ve üzerindeki sıhhat çalışanlarında ise yeme tavırlarının olağana döndüğü belirlenmiştir. Bayanlarda erkeklere nazaran olağandışı yeme tavrı daha yüksek. Eğitim seviyesi yüksek sıhhat çalışanlarının da yeme tavırlarının olağandışı olduğu ve evlilerinde daha fazla olağandışı yeme tavrı sergilediği belirlenmiştir. Sıhhat çalışanlarının yaşları, kiloları ve sıhhat okuryazarlığı seviyeleri ile ortoreksiya eğilimleri ortasında da olumlu bir münasebet vardır. Yani yaş, kilo ve sıhhat okuryazarlığı seviyesi arttıkça sıhhat çalışanları daha ortoreksik tabloya bürünmüştür. Ortoreksiya riski sağlıklı ve pak beslenmeye yönelik toplumsal medya kanallarını takip edenlerde 2 kat, fizikî aktivite yapanlarda 1.8 kat, olağandışı yeme tavırlarına sahip olanlarda ise 5 kat, depresyon seviyesi şiddetli olanlarda 2.4 kat daha yüksek bulunmuştur”
‘Tedavi edilmezse psikiyatrik sıkıntıları tetikler’
İster genel toplumda olsun, ister sıhhat çalışanlarında olsun ortoreksiya nervozanın tedavi edilmesi gereken kıymetli bir yeme bozukluğu olduğunun altını çizen Yılmazel, “Eğer tedavi edilmezse öteki psikiyatrik hastalıkları tetikleme talihi epeyce fazla. Hatta beşerler ortoreksiya nedeniyle katı diyetler uyguladığından anoreksiya nervoza ismini verdiğimiz yada blumia nervoza ismini verdiğimiz öteki yeme bozukluklarının ortaya çıkması da kelam konusu. Kesinlikle bilişsel ve davranışçı tedavilerin uygulanması bir psikiyatri uzmanından dayanak alınması gereklidir” formunda açıklamada bulundu.
‘Pandemi ortoreksiya eğilimini şiddetlendiren bir risk faktörü oldu’
Birinci basamak sıhhat çalışanları ortasında yapılan çalışmada dataların yüksek çıkmasında pandeminin de tesirinin olduğuna yönelik tespitlerinin olduğunu açıklayan Yılmazel, şunları kaydetti: “Çünkü birinci basamak sıhhat çalışanları pandemi periyodunda daima ön safhada yer aldılar. Bu kademede kendileri ile ilgili sağlıklı ve pak besin tüketimine yönelik bir davranış tavır sergilediler. Biz pandemide hijyen ile ilgili alışkanlıkları daha fazla sergilemeye uğraş ettik. Katkısız ve saf diyetlere yöneldik. Kendin hazırla kendin pişir tekniğini kullandık. Münasebetiyle tükettiğimiz tüm besin hususlarının içeriğini, etiketini, sorgulamaya ihtimam gösterdik. Pandemi ortoreksiya eğilimini şiddetlendiren bir risk faktörü oldu. Beraberinde depresyonu ve yeme tavrını tetikledi. Ortoreksiya eğilimi ile ilgili bahislerde sıhhat çalışanlarının içinden geçmiş olduğu durum göz önünde bulundurulmalıdır. Bundan sonraki süreçte pandeminin tesiri azalsa dahi devam ediyor olması bu riskin azalacağı manasına gelmemelidir. Zira ortoreksiya eğilimi bir defa kazanıldığında devamı gelebilir ve öteki ruhsal bozuklukları da tetikleme talihine sahiptir”.