Yanmış ağaçları kesiyoruz diye antik kenti kazıp 800 metre yol açtılar

Antalya’nın Manavgat ilçesinde 28 Temmuz 2021’de dört başka noktada çıkan yangın kızıl bir hayalet üzere Türkiye’yi kent şehir dolaştı.

Tam 53 kentte 15’i büyük çaplı olmak üzere 299 yangın çıktı.

Hiç kuşku yok ki, en ağır yarayı Manavgat aldı.

Küle dönmüş 150 bin hektarlık orman alanı ve yerleşim yerinin 60 bini Manavgat’taydı.

Can veren sekiz yurttaştan yedisi de…

İki bin konut, depo ve ahır kullanılamaz hale geldi.

Binlerce hayvan telef oldu.

Bir antik kent de yangından hissesini aldı.

Lyrbe (Seleukeia) Antik Kenti yalnızca yangında ziyan görmekle kalsaydı “felaket” deyip geçebilirdik. Yangının vermediği ziyanı, yanmış ağaçları kesmek mazeretiyle birinci derece sit alanı olan antik kenti talan eden bir şirket verdi.

Birinci derece arkeolojik sit alanı

Manavgat’ın Bucakşeyhler Mahallesi’nde yer alan Lybre Antik Kenti’nin Helenistik periyoda ve Romalılara ilişkin olduğu düşünülüyor.

Güneyi surlarla çevrili kente anıtsal bir kapıdan giriliyor. Kent merkezinde agora bulunuyor. Agoranın kuzeyinde ‘Yedi Bilgeler Mozaiği’nin çıkartıldığı alanda kütüphane, ayrıyeten hamam, kilise, sarnıç ve nekropol var.

Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Kurulu’nun 6 Aralık 2010 tarihli kararıyla birinci derece arkeolojik sit alanı olarak belirlendi.

Girişinde güvenlik kulübesi yoksa da Manavgat’a uzak olduğu için korunmuştu. En azından, Manavgat yangınına kadar vaziyet böyleydi.

İş makinası kullanmak, yol açmak yasak

Side Müze Müdürlüğü’nde misyonlu Arkeolog Aytekin Topuz ve Uzman Nergis Durman’ın 10 Kasım 2022 tarihli tespit tutanağına göre…

Lyrbe’de ağaçların yanması üzerine 4 Ağustos 2021’de yangın hasar tespit kurulu kuruldu. Antalya Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti, 16 Eylül 2021’de yanık ağaçların kesilmesini fakat tarihi yapıtlara ziyan verilmesini kararlaştırdı. Bölümün Müze Müdürlüğü kontrolünde gerçekleştirilmesi gerektiği tabir edildi.

Aynı gün Side Müze Müdürlüğü, Manavgat Orman İşletmesi’ne yazı yazarak, “İş yoğunluğumuz ve işçi sayımız dikkate alınarak, aşikâr bir plan dahilinde çalışmaların kontrolümüzde gerçekleştirilmesi uygundur” dedi.

Hatta tespit tutanağına nazaran, Side Müze Müdürlüğü yetkilileri Orman İşletmesi’nde toplantılar yaparak, nasıl bir yol izleneceğini anlattı.

Tutanakta, şu bilgiler veriliyor:

“Toplantılarda sit alanları içinde ağaç bölümü yapılacaksa müze müdürlüğümüze müracaatta bulunulması ve müdürlüğümüzce uzman işçi görevlendirileceği, iş makinası kullanılamayacağı, yol yapılamayacağı kendilerine bildirilmiştir.”

Bu kapsamda 3 Mart 2022’de müze vazifelilerinin kontrolünde yanmış ağaçlar kesildi.

İkinci kesim 17-23 Ağustos 2022’de yapıldı.

Tespit tutanağına nazaran o gün şu ihtarda bulunuldu:

“Yine kesim yapılacağı vakit haber verilmesi, müdürlüğümüzce görevlendirilecek uzman işçi olmadan kesim yapılmaması kelamlı olarak aktarılmıştır.”

600-800 metre yol açılmış

Gel gör ki bütün bu resmi yazılar hiç yazılmamış…

Ve kelamlı ikazlarda bulunulmamış gibi…

Manavgat Orman İşletme Müdürlüğü’nün kesim sürecini ihale ettiği Eylül Palet Orman Eserleri İnşaat Nakliye Sanayi Ticaret Limited Şirketi’nin çalışanları antik kente iş makinasıyla girip yol açtı.

Side Müze Müdürlüğü, 8 Kasım’da Lyrbe’ye gelerek, inceleme yaptı.

Tutanakta, antik kentteki görünüm şöyle aktarılıyor:

“Kentin üst kısmında batı, kuzeybatı ve güneybatı kısmında müdürlüğümüze haber verilmeden ağaç bölümü yapıldığı, iş makinasıyla yer yer 15 metreyi bulan yaklaşık 600-800 metre uzunluğunda yol açılmış olduğu, topoğrafyayı değiştirecek ölçüde yer yer iki metreyi bulacak biçimde derinleşmeye gidilip çıkartılan toprak ve kayanın açılan yolu düzleme süreci için kullanılmış olduğu, açılan yolun kenarlarında kesilen ağaçların istiflendiği, ayrıyeten ağaç bölümü sırasında sarnıcın kemerinin yıkılmış olduğu, denetimsiz süreçlerin devam ettiği tespit edilmiştir.”

Ayrıca ‘Lento’ ismi verilen mimari bloklar ve taş sütunlar da yol kenarlarına dizildi.

Side Müze Müdürü Melih Kılınç, kentte iş makinasıyla müsaadesiz yol yapma, kültür varlığı tahribatına yol açma suçlamasıyla şikayetçi olunmasını istedi. Ağaç kesiti ve her müsaadesiz sürecin Orman İşletmesi tarafından durdurulmasını, jandarmanın da kenti sık sık denetim etmesini talep etti. Antik kentteki tahribatı yansıtan 24 fotoğraf bu yazıya eklendi.

Ormanı koruyamayan antik kenti korur mu?

Orman İşletmesi Müdürlüğü çalışanları Lyrbe Antik Kenti’nde gerçekleştirilen yer yer iki metre derinliğindeki hafriyatın yol açmak hedefiyle değil, define bulmak için yapıldığını belirtiyor. Yer altında hazine bulacağını sanan açgözlüler yer üstündeki hazineye ziyan verdiler.

Side Müze Müdürlüğü’nün Orman Müdürlüğünü “İş makinası kullanılmasın, yol açılmasın, bizim kontrolümüzde kesim yapılsın” biçiminde uyarırken, ne kadar haklı olduğu görülüyor.

Denetim misyonu yerine getirilmediğinden arkeolojik sit alanında 600-800 metre uzunluğunda ve 15 metre genişliğinde bir yol açılabiliyor. Yer yer iki metre derinliğinde hafriyat yapılabiliyor.

Tarihi sarnıcın kemeri kırılıyor.

‘Lento’ denilen taş bloklar ve taşlar yol kenarına diziliyor.

Ve hiç kimsenin ruhu duymuyor şöyle mi?

Yangın söndürme uçaklarını hangarda çürüttüğü için yangınları söndüremeyen ve ormanlarımızı koruyamayan bir iktidarın, yüzlerce yıllık antik kenti muhafazasını beklemiyor ve definecilere talan ettirmesine asla şaşırmıyorum.

“Soruşturma açıldı” diyeceksiniz.

Biliyorum.

Bilmiyor değilim.

Acaba hangi Roma heykelini hatalı bulup yargılayacaklar diye düşünüp düşünüp gülüyorum.