DUYGU ERDOĞAN – Genel olarak yurt içinde tüketim hissesi, ihracata nazaran daha düşük seyreden kuru meyvelerin yüksek fiyat artışları nedeniyle aile bütçesinden ayrılan hisseleri giderek düşüyor. Meyve olarak bu eser kümesinin içinde bilhassa Türkiye’nin dünyada üretiminde değerli bir hissesi olan kayısı, incir ve üzüm öne çıkıyor. Geçtiğimiz devirde aşure imalinde fiyat artışları bilhassa dikkat çeken bu eser kümelerinde fiyat artışının ise sürmesi bekleniyor. Yurt dışı talep ise hala canlı.
İhracatçılar kuru meyvede dünyada pandemi kaynaklı olarak tüketim şuurunun, sağlıklı ömür tasasının desteklenmesi açısından arttığını; bu sayede ihracat hissesinin yükselmeye devam ettiğini anlatıyor. Lakin Türkiye’de olduğu üzere dünyada da enflasyon kaynaklı bir daralmanın tasasıyla talepte bir ölçü yavaşlama olabileceği de öngörülüyor.
Kuru kayısı marketlerde genel olarak 140 gramlık ambalajlarda satılıyor. Bu paketlerin fiyatı 30-40 lira ortasında değişiyor. Piyasada kuruyemişçilerde ise kilo fiyatı 240 liradan 360 liraya kadar değişiyor.
Büyüklük ve kalite farkı fiyatı etkiliyor. Kuru incir 140-160 lira bandında satışta iken, üzümde ise üretici maliyetlerinin artışı kaynaklı olarak fiyat çeşitlere nazaran 60-90 lira ortasında değişiyor.
‘İçeride tüketim düşer’
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Hububat, Bakliyat, Kuruyemiş ve Kuru Meyve Meslek Komitesi Üyesi Uğur Karadoğan, genel olarak eserlerde mahsul beklentisinde bir sorun olmadığını belirtirken, ihracat artışından ihracatçının; eserlerin taban alım fiyatının yüksek olmasından ise üreticinin şad olduğunu söyledi. Karadoğan, “İç piyasa için eserler alım gücü açısından biraz yüksek olabilir fakat ihracat tarafında hoş haberler alıyoruz, tonaj ve fiyatta artışlar var. Üretici için de fiyatlar güzel bir seyir izliyor. Lakin yüksek fiyatın iç piyasada tüketimi biraz düşüreceği açık” diye konuştu.
Alım gücü yüksekse…
Sağlıklı tüketim şuuru ve uzun raf ömrü sayesinde kuru meyve tercihinin dünyada giderek arttığına dikkat çeken ihracatçı Muhsin Çakıcı, lakin öbür eserlere nazaran fiyat artışı daha fazla olan bu kümeye karşı yurt içinde harcama hissesinin azaldığını söyledi. Çakıcı, “Dünyada bir talep artışı var. Zati bu eserlerde sayılı üretim yapan ülkelerden biriyiz. Alım gücü yüksek ülkelerin daha çok istek gösterdiği görülüyor. Yerli piyasada ise sirkülasyon azaldı” dedi.
‘4 aylık satış ihracatı belirler’
Geçen dönem bilhassa pandemi periyodunu fırsata çeviren eserlerden birinin kuru kayısı olduğunu hatırlatan Malatya Ticaret Borsası Lider Ramazan Özcan, 90 bin ton ihracat karşılığı 350 milyon dolar gelir elde edildiğini söyledi. Kuru kayısıda dünya üretiminin yüzde 70’ten fazlasının Malatya’dan olduğunu vurgulayan Özcan, “Biz pazar hissemizi kaybetmemek için gayret ediyoruz. Bilhassa Özbekistan Vadisi rekabete geçti. İç piyasada kuvvetli bir sürece girdik; enflasyon baskısı var, üretici maliyetlerinde artışlar var. Tüketici tarafında da fiyatlar çok yükseldiği için kuru meyve ölçüsüne insanların ayıracakları hisse azaldı, tüketim geriledi. İhracat tarafında istikrarımızı korumak istiyoruz. Ağustos, eylül, ekim, kasım aylarında 40 bin tona yakın ihracat yaparsak, yıl geneli gayemizi yakalamak için birinci kıymetli adımı atmış oluruz. Son yirmi yıl ihracat bilgileri gösteriyor ki, hasattan sonda birinci dört ayda ihracatın neredeyse yarısını yapmış oluyoruz. Ülkeler yıl uzunluğu raflarında değerlendirecekleri eserlerin büyük kısmını almış oluyor. 100 bin ton ihracat, 500 milyon dolar ihracat geliri gayesinden kopmadık. Kayısı 8 kalibre eser var. Yani 8 dolara da eser var, 5 dolara da eser var. İç piyasa fiyatlarının buradan çıkışı ise 100-150 lira ortasında değişiyor” diye konuştu.
‘Artık tüketiciye yansıyor’
Fiyatı en süratli artan kuru meyve olarak kayısının değerli üretim merkezi Malatya Yazıhan Ziraat Odası Lideri Yunus Kılınç, son iki üç yıldır iklim sorunu nedeniyle yaklaşık yarı rekolte ile çalıştıklarını, bunun da artık tüketiciye yansıyan bir sorun olduğunu söyledi.
Kılınç, “Dünyada kuru meyvelerin rekoltesi daha azdır. 5 milyon ton üretimden bahsediliyor. Kuru kayısı özelinde büyük kısmını dünyaya Türkiye gönderiyor. Bu alanda çalışmalarını hızlandıran ülkeler var fakat bizde şeker oranı yüksek olduğu için kurutunca da lokum üzere olur. Lakin öbür ülkelerdekiler sertleşiyor, tercih edilme oranı düşük. Kayısı ağacı yaprak açmadan çiçek açar, yani her çiçek açtığı periyotta iklimsel sıkıntılara da açık olur. Don nedeniyle 150 bin ton rekolte beklerken 75 bin ton düzeyinde kalaacağımızı görüyoruz. Burada kuruda satış 95-100 lira ortasında. Fiyat biraz daha artacaktır” dedi.