Seçimler yaklaşıyor ya, adet olduğu üzere bir “doğalgaz müjdesi” geliyor bugün… Cumhurbaşkanı Erdoğan, Karadeniz’de keşfedilen doğalgazın ulusal sisteme bağlanmasıyla ilgili bir açıklama yapılacağını söyledi. Güç Bakanı Fatih Dönmez de, “Önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde yurdumuzun dört bir köşesinde Karadeniz gazı kullanılır hale gelecek” dedi.
Doğalgaz rezervlerinin artması, bunun ulusal gaz sistemine bağlanması olağan ki olumlu bir gelişme. Rusya’ya bağımlılığımızın, güç ithalatının azalması çok kıymetli…
KARADENİZ’DEKİ REZERV TOPLAMI 540 MİLYAR METREKÜP
Ancak, birtakım gerçekler var. Karadeniz’de bulduğumuz doğalgaz rezervlerinin toplamı 540 milyar metreküp olarak iddia ediliyor. Karadeniz’den evvelki rezervimiz yalnızca toplam 5 milyar metreküptü.
Dünyanın en büyük rezervi 38 trilyon metreküp ile Rusya’da. Onu; İran (32 trilyon m3), Katar (24.7 trilyon m3), Türkmenistan (19.5 trilyon m3) ve ABD (13 trilyon m3) izliyor.
Üretici ülkeler büyük rezervleri sisteme dahil etmeye devam ediyor. Örneğin Rusya, geçen hafta yaklaşık 1.8 trilyon metreküp rezerve sahip doğudaki en büyük doğal gaz alanı ‘Kovıtka’nın faaliyete girdiğini açıkladı.
Ayrıca, Rus doğalgazına bağımlılığı azaltmak isteyen birçok ülke yeni gaz rezervleri bulmak için yahut mevcut alanları geliştirmek için çabalıyor.
KARADENİZ REZERVİ, TÜRKİYE’NİN 9.5 YILLIK TÜKETİMİNE EŞİT
Dünyada en çok üretimi ise, 2021 yılı prestijiyle ABD (934 milyar m3), Rusya (702 milyar m3), İran (257 milyar m3) yaptı.
Türkiye geçen yıl 57.3 milyar m3 doğal gaz tüketti ve bunun tamamı ithal edildi (Rusya’nın hissesi yüzde 45). Karadeniz rezervinin tamamını ulusal altyapıya dahil etsek 9.5 yılda tüketiriz. Yani gazda dışa bağımlı olmaya devam edeceğiz demektir.
Yalnız şu var; Türkiye doğal gazda nitekim bir kıymetli merkez; topraklarından 7 doğal gaz boru çizgisi geçiyor, ikisi deniz olmak üzere 4 LNG tesisi var. Son olarak, arz güvenliği için kritik ehemmiyete sahip depolama tesislerinden Silivri Tesisi’nin kapasitesi, 3.2 milyar metreküpten 4.6 milyar metreküpe yükseldi. Bu ölçü, Türkiye’nin yıllık tüketiminin yaklaşık yüzde 8’ine karşılık geliyor.
AVRUPA’NIN KRİZ KAYNAKLI GÜÇ FATURASI 1 TRİLYON DOLARA ULAŞTI
Hepimizin malumu; büyük bir güç krizi yaşanıyor. Rusya doğalgazına bağımlı Avrupa ülkeleri güç bir kış geçiriyor. Avrupa ülkelerinin doğal gaz depolama düzeyi şimdilik optimist senaryolara yakın halde seyrediyor. Avrupa’da gaz fiyatları bu optimistlik nedeniyle son 6 ayın en düşük düzeyine indi. Fakat, Rusya’nın Ukrayna üzerinden devam eden doğalgaz ve LNG tedariğini durdurması hala beklentiler dahilinde…
Avrupa’nın kriz kaynaklı güç faturası 1 trilyon dolara ulaştı. Rusya’dan gelen Kuzey Akım boru sınırı yaşanan patlamanın akabinde büyük ziyan gördü ve bu nedenle Avrupa’nın doğalgaz tedariğinde süratli bir düzelme beklenmiyor.
2023’ün birinci aylarında Batı’nın güç darboğazındaki direncinin test edileceğini öngörülüyor. Asıl kaygı geçen yılın tersine kış biterken boşalacak depoları dolduracak Rus gazı olmayınca yaşanacaklar. Bilhassa kış bittikten sonra Rusya’yla güç savaşlarının şiddetlenerek devam edeceği varsayım ediliyor.
KÖMÜR TÜKETİMİ TÜM VAKİTLERİN EN YÜKSEK SEVİYESİNDE…
Bu noktada en büyük karbon emisyon kaynağı olan kömürü devreden çıkaran, güç üretiminde kömürün hissesini önemli biçimde düşüren gelişmiş ülkeler mecburen kömüre dönüş yaptı. Bu yıl global kömür tüketiminin 8 milyar tonu aşarak tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaşması bekleniyor. Milletlerarası Güç Ajansı’nın (IEA) Kömür 2022 raporuna nazaran, bu yıl global kömür kullanımı 2021’e nazaran yüzde 1.2 artacak.
Örneğin Almanya… 1990’da yüzde 57 olan elektrik üretiminde kömürün hissesini 2021’de yüzde 29’e düşürdü. Lakin, bu yıl güç krizini daha fazla kömür kullanarak hafifletmeye çalışıyor. Elektrik üretiminde kömürün hissesi bu yıl yüzde 13.3 arttı. Bunun sonucunda, 15 Aralık prestijiyle elektrik üretiminde kömürün hissesi yüzde 40’a çıktı.
Ancak kömürü sıfırlamada hala iddialılar… 2025 prestijiyle Avrupa’nın kömür talebinin yine düşmeye başlayacağı iddia ediliyor. Almanya’da ise, evvelki hükümet tarafından 2038 olarak belirlenen kömürden çıkış 2030’a çekilmeye çalışılıyor.
ABD’NİN LNG İHRACATI 2 KATTAN DAHA ÇOK ARTTI
Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaştan en karlı çıkan ülke alışılmış ki ABD oldu. Avrupa’ya Rusya’dan boru sınırları üzerinden gelen gaz kesintiye uğrarken, ABD’nin Avrupa Birliği’ne (AB) sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatı bu yıl 2 kattan fazla arttı.
Avrupa’nın süratle artan talebi sayesinde 2022 yılında dünyanın en büyük LNG ihracatçısı oldu. ABD’nin LNG sevkiyatlarının yaklaşık yüzde 70’i AB ve İngiltere’ye gidiyor. Bilhassa, Fransa, İtalya ve İspanya’ya LNG ihracatı 3-4 kat arttı.
Ayrıca ABD, stratejik rezervlerinden 180 milyon varil ham petrolü piyasa fiyatının varil başına yaklaşık 20 dolar üzerinde satarak (ortalama 96.25 $/varil) yaklaşık 4 milyar dolar ek para kazanmış durumda…
BU SAVAŞ KİME YARADI? YANIT VERİYORUM…
Yine aklıma geldi. Kuzey Akımı boru çizgisini kim patlattı sanki? Bu hususta Ekim ayında bir yazı yazmıştım. “Cui Bono?” yani “Kimin Faydasına?” diye sormuştum.
Gerçekten bu savaş kimin faydasına? Karşılık veriyorum; yalnızca ABD petrol devlerinin değil, silah üreticilerinin de faydasına…
ABD Kongresi, 16 Aralık’ta gelecek yıl için savunma bütçesinin yüzde 8 artışla 45 milyar dolar artmasını kabul etti. Bu Biden idaresinin talep ettiğinden de fazla… 2023’te rekor bir sayı olan toplam 858 milyar doları silahlanmaya harcamayacak olan Pentagon (Savunma Bakanlığı), silah üreticilerine, bilhassa Ukrayna’daki savaş ve stratejik tehdit Çin üzere nedenlerle ihaleler verip duracak.
Pentagon, satın alma harcamalarını yeni füzeler satın almak için (büyük kısmı Ukrayna savaşında Rusya’ya karşı kullanılacak) yüzde 55 ve Donanma’nın silah alımları için yüzde 47 artıracak.
RAYTHEON CEO’SU: 6 YILLIK STİNGER FÜZESİ STOKUNU 10 AYDA TÜKETTİK
Ülkenin, en çok ihale alan ve en büyük silah üreticisi olan Lockheed Martin, kısmen Ukrayna’da kullanılan stokları tekrar yerine koymak için Pentagon ile 950 milyon doların üzerinde füze siparişi için ön muahede yapmıştı. Raytheon Technologies ile de Ukrayna’ya yardım etmek için kullanılan silah yelpazesini genişletmek için 2 milyar dolarlık bir mukavele imzalandı.
Raytheon’un CEO’su Gregory Hayes, o kadar mutlu ki, “6 yıllık Stinger stokunu 10 ayda tükettik” diyor. ABD tarafından Ukrayna’ya gönderilen 1.600 adet omuzdan ateşlemeli uçaksavar füzesinden kelam ediyor. Şöyle devam ediyor: “Bu yüzden yine stoklamamız ve yenilememiz birkaç yıl sürecek.”
2022’NİN EN DÜZGÜN EKONOMİLERİ; TÜRKİYE 16’NCI, YUNANİSTAN BİRİNCİ…
2022 bitiyor, ne kadar berbat yıldı değil mi? Lakin bu yıl iktisadı düzgüne giden ülkeler de oldu. The Economist mecmuası, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkeler ortasında 5 kriter üzerinden 2022’de en düzgün ekonomik performans gösteren ülkeleri sıralamış. Yunanistan birinci sırada. Daha evvel Yunanistan iktisadının nasıl toparlandığını yazmıştık.
İkinci sırada Portekiz, üçüncü sırada İrlanda var. Türkiye 16’ncı, Almanya ise 30’uncu oldu. En son sırada Estonya var. Beş kategori şunlar: GSYİH’da değişim, tüketici fiyatlarında yıllık artış, enflasyonun genişliği, borsanın performansı, kamu borcunun GSYİH’ya oranında değişim.
Türkiye, yüzde 2.3 yıllık büyüme, borsada yüzde 131.5 yıllık performans ve son bir yılda kamu borcunun GSYİH’ya oranında yüzde 3.5 azalma ile bu sıralamada kendine ortalarda bir yer buldu. Enflasyondan kelam etmiyoruz…
GEÇEN HAFTA NELER OLDU?
ABD iktisadı yeni gözden geçirmede yılın üçüncü çeyreğinde yıllık yüzde 3.2 büyüdü, daha evvelki oran yüzde 2.9’du. Birinci ve ikinci çeyreklerde küçülen iktisadın büyümesi olumlu bir gelişme oldu. Ferdî harcamalar bir evvelki aya nazaran biraz yükseldi ve sağlam mal siparişleri son iki yılın en büyük daralmasını yaşadı. FED’in gelecek yıl için şahin rehberliğini sürdüreceğine dair telaşlar, GSYİH büyümesi ve üç aylık üretici enflasyon sayısının olumlu olmasıyla borsalar haftayı hafif yükselişlerle kapadı. Lakin 1-23 Aralık prestijiyle Dow Jones yüzde 4, S&P 500 yüzde 5.9 düştü. Endeksler, yıl tamamlandığında 2008’den beri en berbat yıllık performansını gösterecek.
Diğer yandan petrol fiyatları yükseldi. Brent petrolü varili 80 dolardan başladığı haftayı 84.50 dolardan bitirdi. Altının onsu hafta içinde 1.830 doların üzerine çıksa da haftayı 1.800 dolar kritik düzeyinin altına inmeden 1.804 dolardan kapattı. Dolar endeksi Çarşamba günü 103.75 ile 6 ayın en düşük düzeyine indi.
BU HAFTA NE OLACAK?
2022’nin son haftasında, çok az sayıda kıymetli ekonomik açıklama olacağı için gözler borsalara kayacak. Yatırımcılar, pay senetlerinin Noel Baba rallisini düzenleyerek piyasalara biraz soluklanma getireceğini umuyor. ABD’de, konut bilgileri açıklanacak. Ayrıyeten Japonya’da perakende satışlar, endüstriyel üretim ve işsizlik oranı dataları gelecek, Güney Kore, İspanya ve Rusya’da odak noktası enflasyon oranlarında olacak.
Kaynaklar: New York Times, Reuters, www.ekonomim.com, www.wikipedia.org, www.twitter.com/AlperUcok, Independent Türkçe, The Economist, BP Statistical Review of World Energy 2022, www.tradingeconomics.com