ABD’nin en tanınmış sismologlarından “Deprem Kadın” lakaplı, California’dan Dr. Lucy Jones ve tektonik hareketler uzmanı Georgia Üniversitesi Skidaway Oşinografi Enstitüsü Yöneticisi Profesör Clark Alexander, Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki sarsıntılara ait AA’ya değerlendirmelerde bulundu.
Doğu Anadolu fay sınırının, California’daki San Andreas fay çizgisine çok benzeyen, “doğrultu atımlı” dikey bir fay sınırı olduğunu belirten Jones, “Bu da sarsıntının insanlara çok yakın biçimde Dünya yüzeyinin yakınına kadar salındığı, yani insanların, öbür birçok zelzele çeşidinden çok, sarsıntının kaynağına daha yakın konumlandığı manasına gelir ve bu nedenle tam fay boyunca, nitekim çok yüksek düzeylerde sallanma görebilirsiniz.” dedi.
Jones, Türkiye’de birinci zelzeleden sonra yaşanan ikinci büyük sarsıntının de sıra dışı olmadığını düşündüğünü belirterek emsal durumlarda görülen artçı şokların ana şoktan daha büyük olmasının tıpkı dağılımın bir kesimi olduğunu ve büyük fayların bu biçimde hareket ettiğini tabir etti.
Türkiye’deki zelzelenin derinliğine ait de Jones, “Yaklaşık 17 kilometre derinlikte başladı lakin yüzeye gerçek parçalandı. Yani onun nitekim 17 kilometrede olduğunu düşünmeyin, orası ile Dünya yüzeyi ortasındaki alandaydı. Bu sığ bir sarsıntı olarak kabul edilir.” dedi.
Jones, 7,8 büyüklüğünde zelzelenin tipik olarak dünyada yılda bir iki kere görüldüğünü lakin bunların ekseriyetle derin katmanlarda yahut insanları çok etkilemeyen uzak noktalarda meydana geldiğini söyledi.
İnsanların büyük fay çizgilerine yakın olmasının sarsıntılarda büyük yıkıma yol açtığına dikkati çeken Jones, şöyle devam etti:
“Türkiye’nin California üzere Memleketler arası Yapı Kanunu’na uyduğunu ve harika mühendislere sahip olduğunu söyleyebilirim. Burada, ABD’de, onlarla çalıştım. Onlar memleketler arası zelzele mühendisliği topluluğunun ayrılmaz bir kesimi. Hasebiyle Türkiye’nin ABD’de sahip olduğumuzdan farklı kodları yahut farklı mühendisleri olduğu söylenemez. Fakat şahane bir dizayna sahip olmanız, mükemmel bir binaya sahip olduğunuz manasına gelmiyor. Binaların olmasını istediğiniz üzere olmamasının da çeşitli sebepleri vardır.”
Eski binaların evvelki yapı kanunlarına nazaran dikildiğine işaret eden Jones, bu hususta ikinci sorunun da yeni yapı kanunlarının lokal makamlarca denetlenmesi ve uygulanmasının kıymetli olduğunun altını çizdi.
Jones, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların vakitle azalacak artçı sallantılar dışında öbür fay çizgilerinde şiddetli zelzelelere neden olma riskinin çok düşük olduğunu düşündüğünü kelamlarına ekledi.
“FAYIN ÇEŞİDİ VE BULUNDUĞU ZELZELE SİSTEMİ İÇİN EPEYCE BÜYÜK BİR DEPREMDİ”
Profesör Clark Alexander da California’da zelzelelere aşina olarak büyüdüğünü belirterek Türkiye’deki Doğu Anadolu fay çizgisi için, “Bu tektonik kuvvetler milyonlarca yıldır faal, hasebiyle bu var olan fay sistemleri muhtemelen birebir tıp vakit dilimlerinde sarsıntılar üretmektedir.” dedi.
Alexander, “Eğer bu zelzelesi dünyanın öteki yerlerindeki öteki zelzelelerle karşılaştırırsanız, büyük fakat şiddeti bakımından muhakkak eşsiz değil.” halinde konuştu.
Türkiye’deki sarsıntının şiddetinin fay sınırında meydana gelen parçalanmaya bağlı olduğunu vurgulayan Alexander, “Yani bu, fayın tipi ve olduğu sarsıntı sistemi için epeyce büyük bir sarsıntıydı.” sözünü kullandı.
Alexander, bu cins zelzelelere daha sağlam yeni bina standartlarına da dikkat edilmesi gerektiğinin altını çizerek “Gelecekte diğer olayların da olacağını biliyoruz ve kendimizi hazırlamalıyız. Bunların ne vakit olacağını varsayım edemeyiz ancak bu zelzeleleri yaşanabilir kılmak için ilerleme kaydedebiliriz.” dedi.