Kahramanmaraş merkezli iki büyük zelzelenin akabinde biliminsanları yaşanılan felaketin hazırlık ve yıkım boyutunu 360 derece ele aldılar. En çok sorulan soru; sarsıntının gerçekliğine karşın neden sağlıklı yapılaşmanın oturtulamadığıydı. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) de hususla ilgili tüm disiplinlerden biliminsanlarıyla sarsıntı bölgesinde geniş çaplı inceleme yürüttü. İncelemeler sonrasında Kahramanmaraş zelzelelerinin ön raporu ortaya konuldu. İTÜ Rektörü Prof. Dr. İsmail Koyuncu’nun önsözünü kaleme aldığı raporda üniversitenin inşaat, jeoloji, jeofizik mühendislikleri ile mimarlık fakültesi akademisyenlerinden oluşan biliminsanlarının inceleme ve müşahede sonuçları yer aldı.
DETAYLI RAPOR HAZIRLANIYOR
Prof. Dr. İsmail Koyuncu, bölgede zelzelenin tahlilini yapan, fay hareketliliğini inceleyen ‘ön tespit raporu’nu tamamladıklarını belirterek “Deprem felaketinin sonuçlarını kapsamlı biçimde ele alacak ayrıntılı bir rapor ise önümüzdeki günlerde kamuoyuyla ayrıyeten paylaşılacaktır” dedi.
BU ZELZELE YESYENİ BİLGİLER İÇERİYOR
Merkez üssü Pazarcık ve Elbistan olan iki zelzele (Mw 7,8 ve Mw 7,7) meydana geldiği anımsatılan raporda, “Bu sarsıntıların sonucunda uydu imgelerinde çok geniş bir alanda yüzey kırığı haritalanmıştır. Yerde fayın makul bölümlerde yüzey kırığı gözlenmektedir. Fayın sekmeli yapısı ve izi, yerde bilinen çizgilere yakın olmakla birlikte, morfolojik olarak Çardak Fayı’nda sırtlar ve yamaçlardan ilerlediği görülmektedir. Bu sarsıntının arazi izleri ve yüzey kırık haritası yesyeni bilgiler içermektedir” denildi. Rapora nazaran birbiriyle alakalı segmentlerin atım dağılımı, bölgede tıpkı anda Amanos Segmenti’nin 2, Çardak Fayı’nın 2, Pazarcık Segmenti’nin 1, Gölbaşı Segmenti’nin 1 bağımsız zelzeleyle birebir anda kırıldığını düşündürdü.
BÜYÜK YIKIMIN ARDINDA BİRÇOK PARAMETRE VAR
– İTÜ’nün raporunda Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde sırasıyla 7.8 ve 7.7 büyüklüğünde oluşan şiddetli zelzelelerde Doğu Anadolu Fay Çizgisi üzerindeki 10 vilayette çok sayıda betonarme binanın enkaz haline geldiği hatırlatıldı. Bu ölçekte yıkımın ana nedenleri de sıralandı. Raporda enkazın büyük olmasının ardında birçok parametrenin faal olduğuna dikkat beş ana neden sıralandı:
1- Binaların çok yaşlı olması.
2- Temellerin oturduğu yerin taşıma kapasitesinin düşük olması.
3- Kullanılan gereçlerin kalitesiz olması.
4- Kolonlar ve kirişlerin en kesit boyutlarının ve donatı ölçülerinin yetersizliği, yönetmeliklere uyumlu olmaması.
5- Bitişik nizamda inşa edilen binaların kat düzeylerinin farklı olmaları.
8-10 METRE YER DEĞİŞTİRDİK
– Rapora imza atan biliminsanları zelzelede gözlemledikleri çoklu data setine bağlı yırtılma-kayma modellerinin, oluşan her iki sarsıntı için birden fazla fay segmenti üzerinde yaklaşık 8-10 metre ortasında değişen ve arazi gözlemleriyle uyumlu yer değiştirme kıymetlerini verdiğine vurgu yaptılar. Açıklamada, modelleme sonuçlarının Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü zelzelelerinin kırılma müddetlerinin sırasıyla yaklaşık 100 ve 60 saniye olduğunu ortaya koyduğu da belirtildi.
BİLİMSEL TEMELLİ İMAR AFFINA VURGU
İTÜ’nün raporunda gelecekte tıpkı yıkımın gerçekleşmemesi için tedbirler de yer aldı: “Bilimsel temele dayanmayan imar affı, imar barışı üzere mühendislik hizmeti almamış, sıhhatsiz ve inançsız yapı stokunu yasallaştıran düzenlemelere son verilmeli, doğal eşikler tekrar yapılanma sürecinde temel alınmalı, yeni planlama sürecinde kültür varlıkları hariç bu alanlarda yapılaşmalara müsaade verilmemelidir.”
110 MİLYON TON İDDİASI ATIK ÖNGÖRÜLÜYOR
Raporda, zelzele atıklarına dair ön hesaplamalar da belirtildi. Buna nazaran toplam sarsıntı atıkları ölçüsünün 50 milyon ton ile 110 milyon ton aralığında olacağı öngörülüyor. Sarsıntı atığının en fazla oluşması beklenen vilayetler zelzeleden en çok etkilenen Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep ve Adıyaman’dır. O nedenle bu vilayetlerde zelzele atıkları için gerekli süreksiz ve son depolama alanı gereksinimi yüksek seviyede.