DUVAR– İstanbul Taksim’de düzenlenen dayanışma gecesinde Ukraynalılar ve Rusyalılar bir ortaya geldi. Konuştuğumuz bireyler bu birlikteliğin çok az ve biraz da Türkiye’ye has olduğunu vurguladı. Ukrayna yemekleri, dansları ve müzikleriyle süren yeni yıl buluşmasında hüzün, öfke ve umut birebir anda hakimdi.
Konuklara klâsik borş çorbası servis edilen tezgahın başında duran Inna, Rusya’nın Ukrayna işgalini başlattığı 24 Şubat’tan sonra hayatı kökten değişen milyonlarca bireyden biri. Ne yaklaşmakta olan Noel ne de yeni yıl onun için kıymetli: “Hiçbirini kutlamayacağım. Artık benim için o denli günler yok, benim için savaşın 296. ya da 297. günü var. Daha evvel İstanbul’a geldim ve bu kenti sevdim fakat artık buranın ne kadar hoş olduğunu fark etmiyorum, düşünmüyorum. Aklımda yalnızca savaş var.”
10 Nisan’da ağır hava taarruzlarının yaşandığı Harkiv’den ayrılarak Türkiye’ye gelen Inna, savaştan evvel bir anaokulunda öğretmenlik ve yöneticilik yapıyormuş. Ataklar ağırlaşınca çocukları, Harkiv’den çıkmasında ısrarcı olmuş. Şu anda eşi ve çocuklarıyla birlikte İstanbul’da yaşıyor.
Türkiye’deki birinci vakitlerinde, “Hiç deneyimim yoktu, nasıl yapıldığını hayal bile edemiyordum” dediği dokumacılık bölümünde iş bulmuş. Birçok göçmen üzere o da çok düşük bir fiyatla kayıt dışı çalıştırılmış. Akabinde fiyatı biraz daha yeterli olan öteki bir dokuma atölyesine geçmiş.
Harkiv’den gelen anaokulu öğretmeni Inna. ‘NOEL BABA’DAN YANAN KEDİLERİNİ İSTİYOR’
Neyse ki Inna, çok sevdiği mesleğine eylül ayında geri dönmüş. Ukrayna Kültür Derneği’ne bağlı olan İstanbul Taras Shevchenko Lisesi’nde öğretmen olarak çalışıyor. Sınıfındaki öğrencilerin yüzde 90’ı savaş bölgelerinden gelen çocuklar. Çocukların ruhsal durumlarının nasıl olduğunu soruyorum. Bir “ah” çekip bir müddet sustuktan sonra şöyle devam ediyor:
“Hepsi travma sonrası gerilim bozukluğu, gerginlik ve tükenmişlikle çaba ediyor. Hem çocuklar için çok güç hem de benim için… Tüm çocuklar Ukrayna’dan nasıl ayrıldığını hatırlıyor. Ailesiyle birlikte bodrumda saklanan Hersonlu bir çocuk vardı. Atakta çıkan yangında meskenlerini terk ettiler. O anda meskende bulunan 2 kedisi canlı canlı yandı. Bu çocuk daima kedi çiziyor ve Noel Baba’dan kedilerini getirmesini istiyor. Odessa’dan da 2 çocuğumuz var. Çok uzun mühlet sığınakta kaldılar ve oraya alıştılar. Bu çocuklar şu anda çizdiği tüm fotoğraflarda ailesini ya da kimi çizerse onu epey küçük boyutlarda çiziyor. Neden? Zira şayet küçük olurlarsa sığınağa girmeleri ve saklanmaları kolay olur.”
Inna, savaş mağduru çocukların travmalarını azaltmak için sanat ve masal terapisinden oluşan bir kombinasyon uyguluyor. Lakin tüm eforlara karşın çocuklardan cevap almak kolay olmuyor: “Özellikle Buça’dan gelen bir çocuk en zoruydu. Fotoğraflarında daima tek bir renk kullanıyordu. Fotoğrafın tamamı siyah, gri ya da kırmızı oluyordu. Onlara inançta olduklarını, aileleriyle birlikte olduklarını anlattık. ‘Roketler yok, korkmanıza gerek yok’ dedik. Sonra biraz sakinleşip öbür renkleri kullanmaya başladılar, ağaçları yeşile boyadılar, memnun renkler kullandılar.”
Inna’nın yeni yıldan tek bir beklentisi var: Savaşın son bulması… “O vakit yine buluşabiliriz ve size keyifli bir röportaj verebilirim, tahminen o vakit çocukların ne kadar sevindiğini anlatabilirim.”
Ihor’un yakasına taktığı Ukrayna arması. “KUTLAYACAĞIM, ZİRA HALA HAYATTAYIM”
Ekim ayında Luhanks’tan gelen Ihor, hala Ukrayna’da olan aile üyelerini tehlikeye atmak istemediği için fotoğrafını vermekten çekiniyor. Göğsünde Ukrayna bayrağının renklerinin hakim olduğu bir rozet taşıyor. Onu gösterek, “Bunu çekebilirsiniz” diyor.
Sivil toplum örgütleri, Rus güçlerinin işgal ettiği bölgelerde “filtreleme” olarak bilinen uygulamayla, Ukraynalıların keyfi alıkoyma, azap ve müdahaleci tarama süreçlerinden geçmeye zorlandıklarını belirtiyor. Luhansk’ta filtrelemeye maruz olan kalan Ihor, ayrılmadan evvel kentteki atmosferi şöyle anlatıyor: “KGB’nin yeni ismi olan FSB askerleri tüm fotoğraflarınıza bakıyorlar, yazışmaları okuyorlar. Bazen bedeninizdeki bir dövme ya da telefonunda bulunan bir Ukrayna bayrağı bile sorun olabiliyor. Gözaltına alıp tutuklanıyorsunuz. Bu yüzden oradan çıktım.”
İstanbul’a daha evvel gelen kardeşlerinin yanına yerleşen Ihor, “Kız kardeşim Mariupol’den geldi. 2 ay boyunca sığınakta kaldı. Yemek bulamadığı için 10 kilo vermiş. Onu görünce şaşırdım” diyor.
Ihor, Inna’nın tersine yeni yılı kutlayacağını paylaşıyor: “Kutlayacağım zira hala hayattayım ve hayat devam etmek zorunda. Evet, şu anda savaş var fakat yakında ya da sonra bitecek ve Ukrayna’ya döneceğim.”
Dayanışma gecesinin organizatörlerinden Katya. ‘ÇOK ÖZGÜN BİR TOPLULUK’
Türkiye’ye 2 yıl evvel gelen Katya, Rusya’da tutuklu bulunan muhalif başkan Navalni protestolarında binlerce kişinin gözaltına alınmasından sonra ülkesinde bir gelecek göremediğini söylüyor.
Modellik yapan ve mesleği nedeniyle çok sık seyahat eden Katya, Ukraynalılarla dayanışma gecesinin mimarlarından. Savaşın birinci günlerinde kararı protesto etmek için gittiği Taksim’deki Rus Konsolosluğu önünde tanıştığı Ukraynalılarla bir topluluk oluşturduklarını anlatıyor:
“Bence bu çok özgün bir topluluk ve birebir vakitte yardım gecesi, zira Ukraynalılar ve Rusyalılar birlikte buradalar. Gürcistanlılar ve Moldovalılar da burada. Diktatörlüğe karşı savaşan bir topluluk inşa etmeye çalışıyoruz. Kimin hangi ülkeden ya da milletten olduğunun değerli olmadığı bir topluluk…”
Katya, bu topluluğu ailesi üzere görüyor. “Kendi ailemden çok uzağım. Zira onlar Putin’i destekliyor. Onlara çok yakın olmadığım için yeni yılı uzakta geçirmek güç değil.”
Yardım gecelerinden elde edilen gelirin savaşın ön sıralarında yer alanlarla dayanışmak için çok değerli olduğunu söyleyen Katya, Rusları Putin’e karşı olmaya çağırdıklarını söz ediyor: “Onları bir şey yapmaları için ikna etmeye çalışıyoruz. Lezzetli Ukrayna yemekleri yiyip 20 lira vermek politik olmayan beşerler için sıkıntı değil. Bu yüzden bu dayanışma geceleri çok kıymetli.”
2 yıldır Türkiye’de yaşayan Sasha, Rusyalıların ve Ukraynalıların çok fazla ortak tarafı olduğu görüşünde. ‘AHMAK HIRSLARLA VERİLMİŞ BİR KARARDI’
Moskovalı fotoğrafçı Sasha, Covid-19 salgını nedeniyle karantina uygulamalarının devam ettiği bir periyotta Türkiye’ye gelmiş: “Navalni protestolarının değerli bağışçılarından biriydim. Akabinde kimi bürokratik meseleler yaşadım. Banka hesabım engellendi. Hükümet tarafından alıkonulacağımı düşündüm ve ülkeden çıktım.”
Şu anda Rusya’da tabir özgürlüğünün ve insan haklarının kimsenin hayal etmediği kadar makus olduğunu söyleyen Sasha, bunu şu sözlerle açıklıyor: “Politik aktivist olan Media Zona isimli bir müzik kümesi var. 2 yıl evvel onların, “It could be worse (Daha makus olabilirdi)” yazan bir rozeti vardı. O rozetten ben de aldım ve bundan ‘daha berbatı olamaz’ diye düşündüm. Lakin artık her şey, evvelce hayal edemeyeceğim kadar makûs.”
“Yıllar evvel beşerler, savaş olabilir dediklerinde ‘Nasıl olacak? Rusya gerçek bir totaliter rejim değil, Rusya bir otokrasi. Bu cins rejimler gerçekte hiçbir çatışmaya katılmaz. Kendilerini güçlü gösterip daima katılacak üzere yapar. Lakin Putin, çok büyük ihtimalle kendi rejimi tarafından yapılan propagandaya bir halde inandı ve düşünmeyi bıraktı. ‘Aman Allah’ım Ukrayna’yı 3 günde alabilecek kadar çok mu güçlüyüm?’ dedi ve onun ahmak arkadaşları da, ona bunu başarabileceğini söyledi. Bu büyük bir yanılgıydı. Soğukkanlılıkla değil, ahmak hırslarla verilmiş bir karardı.”
Sasha, yaklaşık 10 aydır her gün saat 15.00’te Taksim’deki Odakule Meydanı’nda aksiyon yapan Istanbul Protest, topluluğunda yer alıyor: “Ukraynalılar yeni gelmişti ve burada ne yapılacağını bilmiyorlardı. Ben 1,5 yıldır burada olduğum için onlara yardım edebildim. İş insanları ile bağlantı kurduk.”
Sasha’ya nazaran turistik olarak Türkiye’de yaşamak epeyce düzgün, lakin kimi tasaları var: “2 yıl evvel buraya birinci geldiğimde Cihangir’de katıldığım LGBTIQ+ protestosundaki polisin tavrı benim için büyük bir hayal kırıklığıydı. Türkiye’nin biraz daha inançlı bir yer olduğunu düşünüyordum. Mesela şu anda hak savunucularını Rusya’ya göndermiyorlar. Ancak bunun ne vakit değişeceğini kim bilebilir?”