Murat Ülker, Ahmet Güneştekin’i “tanık olduklarından daima sorumlu hisseden, bir sıkıntısı olanı gören, anlayan ve onun kederini dert, mevzu edinen bir sanatçı” olarak nitelendirerek Kültürpark’taki sergiyi “Vicdanlı ve cesur” olarak yorumladı.
İş insanı Murat Ülker, “Gavur Mahallesi”nde Kedi Var!” başlıklı yazısında Ahmet Güneştekin ve sanatkarın Kültürpark’ta açmış olduğu stant hakkında bilgiler verdi.
Murat Ülker’in yazısı şöyle:
Biraz iş biraz gezme görme nedeniyle Ege’deyim. Fırsat buldukça da hem sanat hem iş goyalarına devem ediyorum. Geçen hafta bir sanat goyam da İzmir’de Kültürpark Atlas Pavyonu’ndaki Ahmet Güneştekin’in “Gavur Mahallesi” standına oldu. Ahmet Güneştekin yaşadıklarından, şahit olduklarından daima sorumlu hisseden, bir kederi olanı gören, anlayan ve onun kederini dert, husus edinen bir sanatçı. Bu standın de en hoş yanı bu, sizi zorla bir problem hakkında düşündürüyor. Aslında Kültürpark İzmir’in kurtuluşunda terk edilmiş, azınlık mensuplarının oturduğu mahalleymiş. Stant ismini oradan alıyor. Sanatkardan vicdanlı ve mert diye bahsetmişlerdi bir yazıda, yanlışsız bir telaffuz. Sanatın benim için en güçlü, en değerli yanlarından biri umut vermesi, sizi en acı gerçeklikle bile yüzleştirirken içindeki o umudu da uyarması. Ben de bu sergiden umutla ayrıldım. Hislerimi da aşağıda paylaştım.
Sanırım yazıya Kültürpark’la başlamak lazım. Kültürpark İzmir’in Konak ilçesinde bulunuyor. 1922’de yaşanan İzmir Yangınında harabeye dönen 360.000 m2‘lik bir alan üzerinde 1936 yılında kuruldu. 1939’da ise alanı daha da genişletilerek 420.000 m2 büyüklüğe ulaştı. Birinci günden beri de İzmir Enternasyonal Fuarı’na mesken sahipliği yapıyor. Daha çok fuar diye anılan Hoş İzmir’in bu mesire yeri, aslında memleketin sanat tarihi ve aktiflik kültürü açısından da hayli değerli olmuştur.
Ama bugün bahsimiz burası değil… İçerisinde yer alan Kültürpark Atlas Pavyonu’ndaki Ahmet Güneştekin’in “Gavur Mahallesi” standı. Hepimiz kendi çağımızın, yaşadığı periyodun şahidiyiz fakat kimilerimizin gözü bir öteki görebiliyor ve aktarabiliyor, işte sanat bunların en hoş aracılarından biri. Ahmet Güneştekin de yaşadıklarından, şahit olduklarından daima sorumluluk hisseden, bir kederi gören, anlayan ve husus edinen bir sanatçı. Standın de en hoş yanı da bu, sizi zorla bir sıkıntıya maruz bırakıyor.
Sanatla haşır neşir olmak benim gündelik hayat pratiğim; ben herkese her lokmada memnunluk vadeden bir işi her sabah kalkarak birebir hevesle baştan yapıyorum. Bunun bir gereği de gözünü, kulağını, kalbini açmak, herkesi dinlemek ve anlamaktan ya da anlamaya çalışmaktan geçiyor. Sanatçı da uzun yıllardır sanat seyahatine tanıklık ettiğim çok bedelli bir dost olmasının yanı sıra sanatıyla düşünmeye zorluyor. İşte bu da o denli bir sergiydi. Tahminen de şu ana kadar 600bin kişi ziyaret etmiş.
A.Güneştekin hafızaya çok kıymet veriyor ve kritik bir hatırlatma yapıyor ki bu hayatın her alanında geçerli; “hafızamızı tazelemezsek, yaptığımız yanlışları tekrar etme riski var” bu iş hayatı için de geçerli, ferdî bahisler için de… Malumunuz ben Kırım Göçmeni bir aileden geliyorum, göçü mevzu alan eserler haliyle beni daha derinden etkiliyor. Standın İzmir’de, mübadele kentinde olması hayli manalı. Bu aslında teğe bir yüzleşme imkanı, koca bir alanda eser ve siz varsınız, direkt bir etkileşim. Görsel, işitsel olarak karşınızda duran eser üç boyutlu, çoğunlukla daha tesirli oluyor.
Bizim ailemizle ilgili de bugünkü halimize bakıp çeşitli dedikodular üretiyorlar, diyorlar ki “bunların dedesi Kırım’dan kim bilir kaç küp altınla gelmiş”. Keşke o denli olsa… Doğrusunu anlatayım; dedem babası tarafından İstanbul’a okumak için gönderilmiş. Ruslar askere almasın diye. Babam daima kaygısı bize “biz evladı fatihandanız”. Yani biz yerli Tatar değiliz, Anadolu’dan göçmeyiz lakin kim bilir nereden, ne zaman… Dedem okurken babası hac dönüşü hastalanmış ve İstanbul’da onun yanında vefat etmiş. Sonra aile 93 harbinde hani şu Ruslarla Ayastefanos Antlaşması’nın yapıldığı savaş, Ruslardan kaçarak, 150 km yolu yalın ayak yürüyerek İstanbul’a gelmiş, Mustafa Paşa Cami’sinin iç avlusuna sığınmışlar. Ninem cislavetleri için “daha yolun başında çamurlara saplanınca ayağımdan çıkıverdi, yalınayak kaldım” kederi. İşte cislavet görünce her keresinde birinci aklıma ninemin kelamları geliyor. Sıdıka halam kundaktaymış o vakit, mecburen bir kağnı otomobiline vermişler. Bir mucize yapıtı olarak İstanbul’da tesadüf edip kavuşmuşlar. 90 yaşından fazla yaşayan rahmetlik halamın hiç hasta olduğunu bilmem, tahminen de kundakta yaşadığı bu göçtür sebebi!
Sergiye dönecek olursak… Standın altyapısını 3 yıldır kurguladığını söylüyor Güneştekin. Pekala neler vardı derseniz:
HAFIZA ZİRVESİ:
Ninemin kaybettiği cislavetlerin öyküsünün çabucak akabinde bu yapıtla başlıyorum anlatmaya; değişik değil mi sanatçıyı tetikleyen his, bir travmanın dışavurumu çeşitli hallerde bizlere ulaşıyor. O yapıtla etkileşiminizle ferdî hayatınızda izler buluyorsunuz, bu aile büyüklerinizin size miras bıraktığı bir anı ve yaşanmışlık olabilir, yahut okuduğunuz, gözlemlediğiniz içinize işleyen bir olay, bir kitap.
GÖÇ YOLU
Tonlarca ham mermer kullanılmış stantta, açık alanda olduğu üzere koridorlarda da karşılaştığınız bu yerleştirmelerde o dev ve tekinsiz duran mermerlerin ortasından geçiyorsunuz. Bu kesimli koca mermerlerin ortalarına sıkışmış bavullar da seyahatteki kesinti, eza ve göçün duygusal eziciliğini hayli tesirli bir biçimde sunuyor.
KIRKYAMALAR
Eski giysilerin sökülen, aşınan yerlerine yama dikerek onu tekrar bir biçimde yararlı hale dönüştürmek; toplumda farklı bireylerin bir ortaya gelip bir bütünü oluşturması gibi… Ben seviyorum bu yama işini, vazgeçmemek, kararlılık barındırıyor içinde.
20 KİLO 20 DOLAR
Güneştekin’in bu görüntüsü, Türkiye’de yaşayan Yunanistan pasaportlu Rumların mecburî tehcir sırasında yanlarına yalnızca “20 kilo” şahsî eşya ve “20 Dolar” karşılığı Türk Lirası alma kısıtını anlatıyor.
Bu görüntüyü görünce babamın anlattığı bir öykü geldi aklıma. Osmanlı tebaası oldukları için Kızıl Devrim’den yıllar sonra nihayet seyahat müsaadesi almışlar memlekete gidebilmek için. Yanlarında bir ölçü para götürme müsaadeleri varmış. İvedilikle her şeyi satmışlar ancak parayı götüremeyeceklerini anlayınca büyükannem hazırlık yapmış ve yorganın içine dikmiş altın liraları. Bir rivayete nazaran kümese gömmüşler. Yanlarındaki müsaade edilen azıcık parayla gittiklerinde babam diyor ki, gümrükteki memurun masasının üstünde yalnızca tabancası duruyormuş. Dedem evrakları vermiş, akabinde adam paraları görmek istemiş ve almış paraları çekmecesine koymuş. Bizimkiler paralarını istediklerinde silahını göstermiş. Rica minnet biraz para alınca çabucak bir çuval kara ekmek almışlar. Akabinde şilep seyahati başlamış, çünkü olağan vasıta yokmuş, yalnızca o ekmekleri yiyerek İstanbul’a varmışlar. Babam kederi ki “İtalyan şilebiydi bizi getiren. Şefin yemek pişirme tarzını görünce esasen yiyemedik.” Hatta geldiklerinde şilep o vakit limana yanaşmıyormuş, kayıklarla karaya çıkmak gerekiyormuş. Babam “sahilden dayıma işaret ettik de geldi bizi karaya çıkardı” diye anlatmıştı. Ezcümle ailem buraya sıfırla gelmiş. O yüzden de bu anıları dinleyerek büyüyen beni bu stant pek hüzünlendirdi.
Mübadilin Kayığı
Serginin orta yerinde boyaları dökülmüş, yer yer çürümüş bir kayık var. Üstünde ise üst üste yerleştirilmiş onlarca valiz. Kayığın ucunda ise ismi “Karayazı” yani “kara baht, makûs talih”…
Çoğu göç öyküsünün – bizim ailemizin ki de dahil- bir yerinde deniz var… Denizin içinde susuzluk, koca dünyanın içinde yerleşememek… Bu yapıta yaklaştıkça bir kedi sesi geliyor, bizim goya grubundan de kedinin peşine düşenler oldu oysaki her gün 100 kadar kişi soruyormuş ancak bu kedi öteki kedi, hoparlör kedisi. Bunu fark etmeden evvel kedi sizin kurtarma güdünüzü gıdıklıyor, keza hoş bir hatırlatma.
KONSTANTİNİYYE SERİSİ
Eserin tam kalbinde sizin de yer aldığınız bu seriyi çok beğeniyorum. İnsanı direkt paydaş kılarak düşünmeye zorluyor adeta ya da aidiyet hissini tetikliyor, artık ele aldığı mevzu neyse.
Bu ortada gezerken çoğaldık. Ahmet Güneştekin, bizim goya takımı ve Güneştekin Sanat takımı dolaşırken kümemize katılanlarla kalabalıklaştık. Kimine nazaran salt stant gezmek, kimine nazaran duygusal bir seyahati birlikte yürümekti, anısını da çektik buraya bırakıyorum.
Sanatın benim için en güçlü, en değerli yanlarından biri umut vermesi, seni en acı gerçeklikle bile yüzleştirirken içindeki o umudu da uyarması. Bu sergiden de tekrar o denli ayrıldım.